Ελλάδα

Εκρηκτική η κατάσταση με τα ασυνόδευτα προσφυγόπουλα

Ακούστε το άρθρο

«Έβλεπα πολλούς ασυνόδευτους ανηλίκους αιτούντες άσυλο, παντελώς εγκαταλελειμμένους σε κλειστούς καταυλισμούς, μαζί με ενήλικες. Ήξερα ότι έπρεπε να μεταφερθούν σε δομές της ηπειρωτικής χώρας το συντομότερο δυνατόν, αλλά δεν υπήρχε κανείς να το κάνει. Οι νομαρχίες είχαν εντολές των εισαγγελέων να μεταφέρουν τα παιδιά, αλλά αυτές οι εντολές παρέμεναν νεκρό γράμμα ή δεν εφαρμόζονταν σωστά. Υπήρχαν παιδιά που παρέμεναν περισσότερο χρόνο σε κράτηση στα νησιά απ’ ότι οι ενήλικες». Με τα λόγια αυτά που μοιάζουν στη χώρα μας εξαιρετικά επίκαιρα, η ιδρύτρια της ΜΕΤΑδρασης, Λώρα Παππά, περιγράφει, μιλώντας στη Jasmine Caye για την ελβετική εφημερίδα Les Tempes, πώς αποφάσισε το 2009 να αναλάβει δράση όταν καμία ΜΚΟ δεν επιθυμούσε να αντιμετωπίσει το ζήτημα των ασυνόδευτων ανήλικων.

Δέκα χρόνια μετά τη «γέννηση» της ΜΕΤΑδρασης, η Λώρα Παππά τιμήθηκε με το μεγαλύτερο και υψηλότερου κύρους ανθρωπιστικό βραβείο παγκοσμίως, Conrad N. Hilton, ενώ τα νέα κύματα προσφύγων συγκλονίζουν και πάλι τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου. Η κατάσταση γίνεται και πάλι εκρηκτική. Μόλις την προηγούμενη εβδομάδα, ο αριθμός των προσφύγων και μεταναστών που διαμένουν στη δομή της Μόριας, χωρητικότητας 3.000 ατόμων, ξεπέρασαν τις 18.000. Ο μεγαλύτερος αριθμός ανθρώπων που έχουν βρεθεί εκεί.

Αυξάνονται συνεχώς οι ασυνόδευτοι ανήλικοι

Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης, αυτή την περίοδο βρίσκονται στη χώρα μας 4.800 ασυνόδευτοι ανήλικοι, όταν το 2017 τα ασυνόδευτα παιδιά ήταν περίπου 2.500 και η δυνατότητες υποδοχής ακόμη πιο περιορισμένες στις 1.903 κλίνες. Ωστόσο, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΜΕΤΑδρασης, ο αριθμός των ασυνόδευτων παιδιών μάλλον κυμαίνεται περί τις 5.500, δεδομένου ότι πολλά παιδιά δεν έχουν ακόμη καταγραφεί από την υπηρεσία ασύλου, ενώ όπως οι αναμένεται και να αυξηθεί ως το τέλος του έτους.

Μόνο που σε αυτή τη δεύτερη φάση της προσφυγικής κρίσης οι ασυνόδευτοι ανήλικοι δεν είναι μόνοι. Από το 2015, για να αντιμετωπίσει τις σοβαρές ανάγκες που δημιούργησε η ανθρωπιστική κρίση στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, η ΜΕΤΑδραση άνοιξε Μεταβατικές Δομές Φιλοξενίας στη Σάμο, στη Λέσβο και στη Χίο, καθώς και στην Αθήνα για παιδιά κάτω των 12 ετών. Περισσότεροι από 400 νέοι έχουν ήδη επωφεληθεί από αυτές τις δομές υποδοχής και στέγασης.

«Το πλεονέκτημα αυτών των δομών είναι ότι οι ανήλικοι δεν διέρχονται από το εξαιρετικά τραυματικό Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης του καταυλισμού· πηγαίνουν απευθείας στις δομές μας για όσο διάστημα διαρκεί η διαδικασία. Στην αρχή, όταν τις ανοίξαμε για πρώτη φορά, τα παιδιά παρέμεναν μόλις 12 ημέρες κατά μέσο όρο. Ωστόσο, μετά το κλείσιμο των συνόρων και την έναρξη ισχύος της συμφωνίας με την Τουρκία, υπάρχουν παιδιά που εξακολουθούν να παραμένουν μαζί μας, δύο χρόνια μετά» επισημαίνει η κυρία Παππά.

«Χειρότερη η ανθρωπιστική κατάσταση στη Σάμο»

Η ΜΕΤΑδραση εγκαινίασε τον Αύγουστο του 2016 ένα πρωτοποριακό για την Ελλάδα πρόγραμμα ανάδοχης φροντίδας ασυνόδευτων παιδιών σε ελληνικές οικογένειεςΗ αλληλεγγύη απέναντί τους την εντυπωσιάζει, όπως παραδέχεται η επικεφαλής της Οργάνωσης με 25 χρόνια εμπειρίας στο πεδίο και βραβευμένη για την ανθρωπιστική της δράση. «Έχουμε ήδη τοποθετήσει σε οικογένειες 85 παιδιά. Δεδομένου ότι το ποσοστό απόρριψης των αιτημάτων οικογενειακής επανένωσης είναι υψηλό (40%), έχουμε τώρα αρκετές περιπτώσεις μακροχρόνιας αναδοχής, ακόμα και δύο υιοθεσίες. Οι Έλληνες πολίτες συνειδητοποιούν ότι δεν υπάρχει αλληλεγγύη των ευρωπαϊκών κρατών. Αυτό που οι κάτοικοι των νησιών υπομένουν καθημερινά είναι απίστευτο. Ακούγονται λίγα για τη Σάμο, αλλά εκεί η ανθρωπιστική κατάσταση είναι η χειρότερη» λέει.

Όταν στα μέσα Σεπτεμβρίου, περισσότερες από 10 διεθνείς ΜΚΟ κατήγγειλαν τις «εξευτελιστικές και επικίνδυνες» συνθήκες στα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης των νησιών, διέμεναν σε αυτά 22.000 άνθρωποι. Ζήτησαν μάλιστα από τις ελληνικές, αλλά και τις ευρωπαϊκές αρχές να προχωρήσουν σε βιώσιμες λύσεις για την υποδοχή και την ένταξη των προσφύγων στη χώρα.

«Το πλαίσιο χρηματοδότησης δεν επιτρέπει καμία ευελιξία για την κάλυψη των πραγματικών αναγκών και μάλιστα άμεσα. Οι δομές μας στα νησιά χρηματοδοτούνται από ιδιωτικούς πόρους, επειδή το γεγονός ότι δεχόμαστε κορίτσια και αγόρια δεν μας επιτρέπει να χρηματοδοτηθούμε από ευρωπαϊκά κονδύλια που χορηγούνται στην ελληνική κυβέρνηση. Ευτυχώς, έχουμε χορηγούς που πιστεύουν στη δουλειά μας. Είναι όμως πραγματικά δύσκολο να πρέπει να αγωνίζεσαι για τόσο αυτονόητα πράγματα» εξηγεί η κυρία Παππά.

Παράλογα τα εμπόδια για την οικογενειακή επανένωση

Αναφορικά με τις διαδικασίες οικογενειακής επανένωσης, όπως περιγράφει, οι δικηγόροι της ΜΕΤΑδρασης έρχονται αντιμέτωποι με παράλογες απαιτήσεις, που ποικίλλουν από χώρα σε χώρα της Ευρώπης. «Οι διατάξεις του κανονισμού του Δουβλίνου για την οικογενειακή επανένωση αγνοούνται συχνά από πολλές χώρες». Καθημερινά δεκάδες περιπτώσεις χάνουν το δικαίωμα τους για επανένωση με τις οικογένειές τους σε κάποιες ευρωπαϊκές χώρες, επειδή υπάρχουν τόσες διατυπώσεις και τόσα αποδεικτικά στοιχεία που πρέπει να προσκομιστούν, με συνέπεια να είναι αδύνατη η τήρηση της προθεσμίας.

«Είμαι πολύ θυμωμένη και θεωρώ ότι αυτή η πολιτική είναι ανήθικη και απαράδεκτη. Είναι σαφές ότι πρέπει να απλουστεύσουμε τις διατυπώσεις για τις χώρες της πρώτης υποδοχής. Φανταστείτε! Στον καταυλισμό της Μόριας στη Λέσβο, όπου δεν υπάρχουν ούτε κουβέρτες για να δοθούν στα παιδιά, προσπαθούμε να διερευνήσουμε την οικονομική και κοινωνική κατάσταση της οικογένειας στη Γερμανία –ανάμεσα στις σκηνές και τα κοντέινερ του καταυλισμού– και έπειτα να παραλάβουμε το οικογενειακό βιβλιάριο ενός παιδιού από τη Συρία ή το Αφγανιστάν και να συντάξουμε μια έκθεση 30 σελίδων για να αιτιολογήσουμε ότι το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού είναι να μπορέσει να επανενωθεί με ένα μέλος της οικογένειάς του» περιγράφει μιλώντας στη Jasmine Caye. Επόμενο βήμα είναι οι ανήλικοι να καταλήγουν στα χέρια των διακινητών ώστε να διασχίσουν παράνομα τα σύνορα για να φτάσουν στους συγγενείς τους.

Τα νησιά «ζώνες αναμονής» της Ευρώπης

Η κριτική που έχει ασκηθεί στην αποτελεσματικότητα της συμφωνίας Ευρωπαϊκής Ένωσης–Τουρκίας δεν φέρνει ιδιαίτερα αποτελέσματα, όσο οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν είναι πρόθυμοι να αναλάβουν υπεύθυνη δράση. Ως αποτέλεσμα της διαχείρισης που έγινε από τον Μάιο του 2016, τα νησιά εξελίχθηκαν σε «ζώνες αναμονής» της Ευρώπης, από όπου οι μετακινήσεις πραγματοποιούνται με το σταγονόμετρο.

Στον βραχυπρόθεσμο σχεδιασμό της ελληνικής κυβέρνησης, όπως αυτός παρουσιάστηκε, προβλέπεται η αποσυμφόρηση των νησιών με μεταφορά 5.000 ατόμων σε ξενοδοχεία και ακόμη 15.000 σε υφιστάμενες και νέες δομές μέχρι τις αρχές του 2020. Όσο για τα νησιά που έχουν δεχθεί το μεγαλύτερο κύμα, προβλέπεται ότι στη Λέσβο θα κλείσει σταδιακά η Μόρια και θα δημιουργηθεί νέα κλειστή δομή ως προαναχωρησιακό κέντρο, όπως θα γίνει και σε Χίο και Σάμο, ενώ σε Κω και Λέρο θα μετατραπούν οι υφιστάμενες δομές σε κλειστές.

Η έκκληση στην Ελβετία

Μέσα από τη συνέντευξή της στην ελβετική εφημερίδα Les Tempes έκανε μάλιστα μία έκκληση. «Εάν διαθέτετε χώρους στέγασης, γιατί να μην φιλοξενηθούν ασυνόδευτοι ανήλικοι από την Ελλάδα μέχρι να μπορέσουν να επανενωθούν με τις οικογένειές τους σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες; Θα ήταν μεγάλη βοήθεια. Η Ελβετία θα μπορούσε να δείξει τον δρόμο προς την αλληλεγγύη και είμαι βέβαιη ότι και άλλες χώρες θα ακολουθήσουν».

Όπως επισημαίνεται στο άρθρο της Jasmine Caye, η Ελβετία διαθέτει πλήθος δομών φιλοξενίας που παραμένουν κενές. Η Ομοσπονδιακή Υπουργός Karin Keller-Sutter πρόσφατα ανακοίνωσε το κλείσιμό τους, κάτι που πιθανώς αποτελεί μία πρόωρη απόφαση. Μία κίνηση αλληλεγγύης προς τους ασυνόδευτους ανήλικους που έχουν εγκλωβιστεί στην Ελλάδα θα είναι ευπρόσδεκτη, είτε με τη μορφή άμεσης επανεγκατάστασης με τη συνεργασία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR), είτε με τη μορφή έκτακτης ανθρωπιστικής βίζας με τη συνεργασία του Ελβετικού Ερυθρού Σταυρού.

Υψηλές χρεώσεις από ιδιωτικές εταιρείες που παρέχουν υπηρεσίες διερμηνείας

Η Λώρα Παππά συνειδητοποιεί επίσης την έλλειψη ικανών και αμερόληπτων διερμηνέων. Ήδη από το 2010, η ΜΚΟ ξεκίνησε ένα σημαντικό πρόγραμμα επιλογής και κατάρτισης διερμηνέων. Σήμερα, η ΜΕΤΑδραση διαθέτει 350 ενεργούς διερμηνείς, καλύπτοντας συνολικά 43 γλώσσες και διαλέκτους. Καλούνται να διερμηνεύουν στο πλαίσιο της διαδικασίας ασύλου, κατά την καταγραφή στα νησιά, στους καταυλισμούς προσφύγων στην ενδοχώρα, αλλά επίσης και στα νοσοκομεία, ή σε δημόσιες υπηρεσίες, όπως τα σχολεία. Η ΜΕΤΑδραση παρέχει επίσης διερμηνείς σε άλλες μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ) ή διεθνείς οργανισμούς, συμπεριλαμβανομένης της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. Στον τομέα αυτόν, η ΜΕΤΑδραση ίσως αποτελεί μοναδικό παράδειγμα σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

«Διαχειριζόμαστε εμείς οι ίδιοι την επιλογή των διερμηνέων, την εκπαίδευσή τους και την αξιολόγησή τους. Η επιτυχία της ΜΕΤΑδρασης οφείλεται στην εκπαίδευση που παρέχει και στον συντονισμό των διερμηνέων στο πεδίο. Μία άλλη ιδιαιτερότητα είναι ότι ο νέος νόμος του 2013 στην Ελλάδα απαιτεί από τους διερμηνείς να υπογράφουν χρησιμοποιώντας έναν κωδικό, γεγονός που τους προστατεύει από τις απόπειρες διαφθοράς. Είμαστε μία από τις μόνες χώρες στην Ευρώπη που το κάνουμε αυτό. Επίσης, οι συνεντεύξεις ασύλου ηχογραφούνται».

Η Λώρα Παππά αποδοκιμάζει την εξάπλωση, από το 2015 και μετά, ιδιωτικών εταιρειών που παρέχουν υπηρεσίες διερμηνείας και χρεώνουν υψηλές τιμές στην Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο (EASO), όταν μάλιστα οι διερμηνείς αυτών των εταιρειών έχουν επανειλημμένα αποτελέσει αντικείμενο καταγγελιών. Η Λώρα Παππά εξετάζει σοβαρά το ενδεχόμενο να υποβάλει προσφορά στον επόμενο διαγωνισμό της EASO, επειδή η τεχνογνωσία της ΜΕΤΑδρασης είναι μοναδική και πρέπει να χρησιμοποιηθεί προς όφελος των πολλών.

«Έχουμε γίνει το δεξί χέρι των εισαγγελέων»

«Στην Ελλάδα, οι εισαγγελείς ανηλίκων διορίζονται αυτεπαγγέλτως ως προσωρινοί κηδεμόνες για τους ασυνόδευτους ανηλίκους. Ωστόσο, δεν συναντούν ποτέ αυτά τα παιδιά λόγω έλλειψης χρόνου. Ως εκ τούτου, γίναμε το δεξί χέρι των εισαγγελέων, δημιουργώντας ένα δίκτυο ειδικών επιτρόπων το 2014. Οι εισαγγελείς μάς αναθέτουν την επιμέλεια για κάθε παιδί. Μπορούμε έτσι να έχουμε πρόσβαση στους ασυνόδευτους ανήλικους και τους εκπροσωπούμε καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας. Φροντίζουμε για την ευημερία τους, αλλά τι μπορεί να πει κανείς όταν υπάρχει πλήρης έλλειψη στέγασης, φαγητού και ρουχισμού; Οι επίτροποί μας αντιμετωπίζουν μομφές επειδή υπερβαίνουν την εντολή τους! Δεν διαθέτουμε επαρκείς πόρους για να φροντίσουμε όλα τα ασυνόδευτα παιδιά. Έχουμε 60 ειδικούς επιτρόπους και υπάρχουν συνολικά 5.500 ανήλικοι και παιδιά απομονωμένα σε όλη την Ελλάδα. Αυτή είναι η πρώτη φορά που έχουν καταγραφεί τόσοι πολλοί ασυνόδευτοι ανήλικοι. Στα νησιά, η κατάσταση είναι εκτός ελέγχου. Σήμερα, ο καταυλισμός της Μόριας (στο νησί της Λέσβου) φιλοξενεί περισσότερα από 1.100 ασυνόδευτα παιδιά και έχουμε μια ομάδα οκτώ ειδικών επιτρόπων. Ως εκ τούτου, προσπαθούμε να δώσουμε προτεραιότητα σε παιδιά κάτω των 15 ετών, σε όλα τα κορίτσια, σε όλες τις ευάλωτες περιπτώσεις και στα παιδιά που χρειάζονται οικογενειακή επανένωση».

Από τον Ιανουάριο του 2019 –κι αυτό είναι ένα τεράστιο βήμα προς τα εμπρός– η ΜΕΤΑδραση έλαβε μια γενική εντολή από τους εισαγγελείς (με εξαίρεση τη Σάμο), ώστε να συνοδεύει τους ασυνόδευτους ανηλίκους ήδη από την άφιξή τους στην Ελλάδα.

«Αυτό το νέο μέτρο είναι ένα μεγάλο βήμα προς τα εμπρός, διότι μας επιτρέπει να είμαστε παρόντες ήδη στην καταγραφή από την FRONTEX κατά την άφιξή τους στα σύνορα, αποφεύγοντας έτσι, όσο είναι δυνατόν, την εξαφάνιση του ανηλίκου στο πλήθος. Επομένως, έχουμε την ευκαιρία να ξεκινήσουμε γρήγορα τις αιτήσεις για οικογενειακή επανένωση και κάθε άλλη διαδικασία», εξηγεί η Λώρα Παππά.

via

Όλη η επικαιρότητα