Ποιά ήταν λοιπόν η Φιλική Εταιρεία;
Για τη Φιλική Εταιρεία έχουν διατυπωθεί έως τώρα διάφορες υποθέσεις.
Η ουσία όμως είναι, ότι έκανε το θαύμα να ανεβάσει με μιας τους Έλληνες από τη θέση του ραγιά στην ανώτατη βαθμίδα του ελεύθερου ανθρώπου, όπως ακριβώς τον έπλασε η φύση. Πλάσμα ελεύθερο και δημιουργικό.
Τρεις άνδρες λοιπόν από το ανώνυμο πλήθος, κατόρθωσαν το ακατόρθωτο. Να ελευθερώσουν τους Έλληνες δεκαπέντε ολόκληρα χρόνια πριν κατακτήσουν την Εθνική τους Ελευθερία. Γιατί αυτοί οι τρεις άνδρες είχαν συλλάβει τη ζωντανή και βαθύτατη αλήθεια, πως η αξία του ανθρώπου έγκειται αποκλειστικά και μόνο στην ελευθερία του.
Η Φιλική Εταιρεία λοιπόν έπραξε ένα μεγαλειώδες έργο. Κατήχησε την ψυχή των υπόδουλων Ελλήνων, ώστε να την καταστήσει δυνατή να επαναστατήσει απέναντι στον Τούρκο δυνάστη. Την έμαθε να μην ανέχεται άλλο πια την απαθή συμβίωση με τον ανελέητο κατακτητή της και την ώθησε στην προσφυγή στα όπλα.
Ήταν η πυξίδα στον πόθο των Ελλήνων για Ελευθερία χαράζοντας την πραγματική κατεύθυνση.
Η τριανδρία των ιδρυτών της, ο Σκουφάς, ο Τσακάλωφ και ο Ξάνθος, δεν διακρινόταν ούτε για την πολιτική της σοφία ούτε για την κοινωνική της αίγλη ούτε για την οικονομική της υπεροχή. Μα όσο αδύναμη κι αν φαινόταν μπόρεσε να σηκώσει στους ώμους της το τεράστιο βάρος της Επανάστασης. Αφύπνισε την Εθνική συνείδηση των υπόδουλων Ελλήνων και έδρασε ως ο κινητήριος μοχλός για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού.
Η οργάνωση της Εταιρείας, το μυστήριό της, οι βαθμοί και τα σήματά της, ο κρυπτογραφικός της κώδικας επικοινωνίας, οι κατηχήσεις της, καθώς και ο ολιστικός τρόπος της δράσης της, φώτισαν τη φλογισμένη ψυχή των Ελλήνων να επαναστατήσει από τη Βλαχία έως τη Μάνη και ως την Κρήτη.
Η Φιλική Εταιρεία λοιπόν, κινητοποίησε το υπόδουλο γένος μας να αποτινάξει τα δεσμά της τουρκικής αιχμαλωσίας.
Ένα από τα απτά αποδεικτικά σημάδια λοιπόν της αγωνιστικότητάς μας αποτελεί και η ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας, η οποία άπλωσε δαψιλή χείρα βοηθείας για την προπαρασκευή και για την έκρηξη της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821.