Νίκος Καρούζος: «Έφυγε» σαν σήμερα ο άνθρωπος που έζησε για την Ιστορία και την Ποίηση

Ο Νίκος Καρούζος ήταν στρατευμένος ποιητής. Στρατευμένος στην ποίηση. Όπως υποστήριζε δεν χρειάζεται άλλη. Έζησε στο κρυστάλλινο, μοναχικό τοπίο της ποίησης και μας έδωσε να καταλάβουμε τον πόνο και τη χαρά της. Όπως γράφει Ύστερ’ απ’ τ’ άνθη έζησα/μονάχος εγώ με τη μέλισσα/Ιωάννης των ακρίδων. Νίκος Καρούζος, το κομμάτι των άστρων που έπεσε στη Γη. «Έφυγε» σαν σήμερα, στις 28 Σεπτεμβρίου του 1990.

Αστρικός ποιητής

Ο Νίκος Καρούζος είναι ποιητής σε χρόνο ενεστώτα. Ζει στο μέλλον, εγγράφεται στο παρελθόν και ακούγεται στο παρόν. Αφοσιώθηκε στην ποίηση και κάθε του πράξη, κάθε σκέψη, εκκινεί απ’ αυτήν. Κάθε του σκέψη, κάθε του ματιά στάζει ποίηση.

Ο Καρούζος βρήκε την ποίηση εκεί που κατοικεί. Στα άστρα. Στον ήλιο. Κι αν ο Ελύτης είναι μεγαλοπρεπής, ο Καρούζος είναι μεγαλοπρεπής μέσα στην ταπεινότητά του. Στην πρόκληση και την αποδοχή της φθοράς. Εξάλλου, κατ’ αυτόν, δεν υπάρχει δημιουργία χωρίς φθορά. Ολοκληρωτικά παραδομένος στην ποίηση δίνει, παίρνει και ψάχνει ζωή. Ο Καρούζος κατακερματίζει τη Δημιουργία για να μας κάνει να καταλάβουμε τη δημιουργία. Είναι ιερή διαδικασία γι’ αυτόν και δεν είναι τυχαίο, ότι κάθε ποίημα του μοιάζει με τη μία και μοναδική μουσική συμφωνία. Τέλειες συνθέσεις, όχι για το αισθητικό του πράγματος, αλλά για τη ροή (εσωτερική) και την επιλογή-«γέννηση» των λέξεων.

Ο Καρούζος δεν απαίτησε τίποτα από την ποίηση και της έδωσε τα πάντα. Δεν τον ενδιέφερε τίποτε άλλο. Ζούσε και ενεργούσε σε ένα αποκαλυπτικό, ευτοπικό τοπίο. Ο λόγος του, ο αστρικός, σε ταξιδεύει ως την αρχή, το τέλος και πάλι την αρχή για να καταλάβεις ότι όλα είναι ποίηση και μόνο ένας αυτοθυσιαζόμενος διάκονός της μπορεί να στο μεταδώσει.

Βιογραφικό σημείωμα Ν.Κ

Ο Νίκος Καρούζος του Δημήτρη και της Κωνσταντίνας, το γένος Πιτσάκη, γεννήθηκε το 1926 στο Ναύπλιο και πέθανε το 1990 στην Αθήνα. Ο πατέρας του ήταν δάσκαλος. Στρατευμένος στο Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο, διώχτηκε κατά τη διάρκεια του εμφυλίου και εξορίστηκε μετά τη συνθηκολόγηση της Βάρκιζας. Η μητέρα του ήταν κόρη ιερωμένου και δασκάλου. Κατά τη διάρκεια των γυμνασιακών του χρόνων, ο Καρούζος έδρασε στην ΕΠΟΝ και εξορίστηκε στην Ικαρία (1947) και στη Μακρόνησο (1951), από όπου έφυγε τελικά το 1953 μετά το νευρικό κλονισμό. Παντρεύτηκε δύο φορές, το 1955 τη Μαρία Δαράκη, με την οποία έζησε λίγους μόλις μήνες και το 1963 τη Μαίρη Μεϊμαράκη, από την οποία χώρισε το 1980. Από το 1981 και ως το τέλος της ζωής του, τον συντρόφεψε η Εύα Μπέη. Σπούδασε νομικά και πολιτικές επιστήμες στην Αθήνα, δεν ολοκλήρωσε όμως τις σπουδές του, καθώς ήδη από το 1941 είχε στραφεί στην ποίηση. [Δείτε εδώ την εκπομπή ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ, όπου ανάμεσα σε άλλα ο Νίκος Καρούζος μιλά για τις επιρροές που διαμόρφωσαν τον προσανατολισμό του στην ποίηση παραθέτοντας στοιχεία και της ιδιωτικής του ζωής. Με τη βοήθεια του κινηματογραφικού φακού και την αφήγηση του ίδιου του ποιητή γίνεται περιήγηση στη γενέτειρά του, το Ναύπλιο και η μητέρα του ποιητή κάνει αναφορά στα παιδικά του χρόνια, ενώ ο ίδιος μεταφέρει τις αναμνήσεις του από την πόλη.]

Το 1949 πραγματοποίησε την πρώτη επίσημη εμφάνιση του στο χώρο των γραμμάτων με τη δημοσίευση του ποιήματός του «Σίμων ο Κυρηναίος» στο περιοδικό «Ο Αιώνας μας». Η πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο «Η επιστροφή του Χριστού» εκδόθηκε το 1954.

Στους λογοτεχνικούς κύκλους έγινε πιο γνωστός στη δεκαετία του 60’ με τις συλλογές «Η έλαφος των άστρων» , «Ο υπνόσακκος» και «Πενθήματα». Ακολούθησαν πολλές ακόμη συλλογές και συγκεντρωτικές εκδόσεις των ποιημάτων του, ως τη συγγραφή του τελευταίου του ποιητικού έργου «Αιώρηση», γραμμένου στις 29 Αυγούστου 1990 στο νοσοκομείο, όπου ο ποιητής νοσηλευόταν τα δύο τελευταία χρόνια της ζωής του, άρρωστος από καρκίνο. Συνεργάστηκε με πολλά περιοδικά, ενώ με τιμήθηκε με το Β’ Κρατικό Βραβείο ποίησης (1963), το βραβείο της ομάδας των Δώδεκα (1963), το Α’ Εθνικό Βραβείο ποίησης, από κοινού με τους Τάκη Βαρβιτσιώτη και Μίλτο Σαχτούρη (1972) και το Α’ Κρατικό Βραβείο Ποίησης (1988).

Αἰώρηση

τοῦ Θάνου Κωνσταντινίδη

Στὸν οὐρανὸ οἱ δυνατότητες
εἶναι μόνο συναρπαστικές.
Καθὼς κρεμόμουνα στὸν ἀέρα
κρατημένος ἀπὸ ἕνα κάτασπρο σύννεφο
σὲ μυθικὴ ὀθόνη τῆς φαντασίας
παρατηροῦσα τὶς τιμὲς
τῶν στοιχείων τοῦ αἵματός μου
κι ἄκουγα μία ἐκθαμβωτικὴ μουσικὴ πράξη
σχεδὸν ἐξωανθρώπινη
πρὸς τ᾿ ἀριστερὰ στὸ γεωγραφικὸ χάρτη
στὸ σημεῖο ποὺ βρίσκεται τὸ βουνὸ Τρόμος
τυλιγμένο πάντοτε μ᾿ ἀστραπὲς
καὶ ἔκπαγλες καταιγίδες.
Ἐκεῖ ἀνέβηκα μία φορά.
Ἐκεῖ πρωτάκουσα τὸ τραγούδι
ποὺ ἔλεγε ἀνήκουμε στὰ νερά.
Κι ἀπ᾿ τὴν ἄλλη ἔλαμπε ὁ Ἐκκλησιαστής.
Ἀπὸ καιρὸ γνώριζα πὼς τὸ αἷμα
περιέχει ὅλο τὸ μυστήριο
ποὺ δίνεται μὲ σημάδια
στὸν ἀνθρώπινο νοῦ καὶ πλήρη ἀσυνέχεια.
Μήπως ἡ κυκλοφορία; –
διερωτήθηκε ὁ λαμπρὸς Καὶ αἰφνιδίως
ἦρθε στὸ μυαλό μου ὁ Λεονάρντο
ποὺ ἤξερε θεσπέσιες εἰδήσεις ἀπ᾿ τὸ σῶμα.

29 Αὐγούστου 1990

Δείτε: Εκπομπή Παρασκήνιο. Η ταινία προσεγγίζει το ποιητικό έργο, τις φιλοσοφικές και κοινωνικές του αναζητήσεις, όπως και την προσωπικότητα του ποιητή. Μέσα από το δικό του λόγο, την ποίησή του, από τις απόψεις ανθρώπων του πνευματικού χώρου, όπως και από τις αφηγήσεις δικών του ανθρώπων, σκιαγραφείται η μεγαλειώδης μορφή του ανθρώπου και ποιητή.

Στην ταινία μιλούν: Ο γιατρός Θάνος Κωνσταντινίδης, η ποιήτρια Κατερίνα Αγγελάκη – Ρουκ, η ποιήτρια Ελένη Δρούζα, η ποιήτρια Μαρία Σερβάκη – Blackstone, η ζωγράφος Εύα Μπέη, ο φιλόλογος Ανδρέας Μπελεζίνης, η φιλόλογος Μαρία Αρμύρα, ο βυζαντινολόγος, καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου Αλέξης Σαββίδης, από τις εκδόσεις «Ίκαρος» η Κατερίνα Καρύδη, ο ποιητής Ίκαρος Μπαμπασάκης, ο συγγραφέας Σάββας Μιχαήλ, ο συνθέτης Χάρης Βρόντος και ο ζωγράφος Αλέκος Φασιανός.