Το τραίνο θα σφυρίξει ξανά στον Πύργο…

Κωνσταντίνος Σπηλιόπουλος, Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος του ΟΣΕ: «Η σύνδεση του Πύργου με την Πάτρα αποτελεί και προσωπικό μου στοίχημα»

Γράφει η Νάντια Μανιάτη

Η επαναλειτουργία της σιδηροδρομικής γραμμής Πατρών – Πύργου είναι ο επόμενος μεγάλος στόχος για τη διοίκηση του ΟΣΕ , όπως δήλωσε στην εφημερίδα «Πατρίς»  ο Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος του ΟΣΕ κ. Κωνσταντίνος Σπηλιόπουλος. «Η επόμενη γενιά έργων που αφορά το σιδηρόδρομο είναι η σύνδεση της γραμμής Πάτρας – Πύργου – Καλαμάτας κ.τ.λ, καθώς αποτελεί βασική προτεραιότητα» ανέφερε χαρακτηριστικά και συνέχισε «μετά την ολοκλήρωση της ραχοκοκαλιάς του έργου Πατρών-Αθηνών-Θεσσαλονίκης-Ειδομένης, είναι η σειρά του Πύργου!»

Όπως εξήγησε «ήδη έχει ξεκινήσει η προετοιμασία της μελέτης από το 2014 και μετά την ολοκλήρωση του βόρειου άξονα, ακολουθεί η σειρά του νότιου. Η σύνδεση του Πύργου με την Πάτρα και γενικότερα η επέκταση του δικτύου στην Πελοπόννησο αποτελεί και προσωπικό μου στοίχημα» τόνισε ο πρόεδρος του ΟΣΕ και επισήμανε πως «ήδη βρισκόμαστε σε πολύ καλό δρόμο και θεωρώ ότι σύντομα θα είμαι σε θέση να σας πω περισσότερες λεπτομέρειες για την εξέλιξη της διαδικασίας».

Παράλληλα χρηματοδότηση ύψους 407.000 ευρώ από το ΕΣΠΑ έχει εγκριθεί για το κτήριο του ΟΣΕ στον Πύργο και αναμένεται μέσα στους επόμενους μήνες η ανάδειξη του εργολάβου για να ξεκινήσει τις εργασίες» αυτό δήλωσε στην εφημερίδα «Πατρίς» ο Διευθύνων Σύμβουλος της  εταιρείας ΓΑΙΑΟΣΕ που είναι αρμόδια για την ακίνητη περιουσία του ΟΣΕ κ. Περικλής Νικολάου.

Το πλάνο για τον Πύργο περιλαμβάνει εργασίες επισκευής και αποκατάστασης του κτηρίου και του περιβάλλοντος χώρου με στόχο να δημιουργηθεί ένας πολυχώρος που θα φιλοξενεί πολιτιστικές και αναπτυξιακές εκδηλώσεις.

Ανάλογη αξιοποίηση θα ακολουθήσει και με το κτήριο που στέγαζε το σταθμό Πελοποννήσου στην Αθήνα ο οποίος έκλεισε το 2005.

Ο «Μουτζούρης»
από το 1882 στον Πύργο

Η σιδηροδρομική γραμμή Κατακόλου – Πύργου – Αρχαίας Ολυμπίας είναι η πρώτη που φτιάχτηκε στην ελληνική περιφέρεια το 1882, μετά τη γραμμή στο λεκανοπέδιο  Αττικής που φτιάχτηκε το 1869 και συνέδεε το σημερινό Θησείο με τον Πειραιά .

Η σιδηροδρομική ένωση του Πύργου με το επίνειό του, ήταν μία γραμμή τουριστικού ενδιαφέροντος για όσους ήθελαν να επισκεφθούν τον αρχαιολογικό χώρο και το μουσείο της Ολυμπίας και παράλληλα εξυπηρετούσε και την εξαγωγή του «μαύρου χρυσού» που δεν ήταν άλλος από την εξαιρετική σταφίδα που παρήγαγε η περιοχή της Ηλείας και που χρειάστηκε να περάσουν περισσότερα από 150 χρόνια για να χαρακτηριστεί ως super food.

Η πρωτοβουλία του έργου ανήκει στον τότε δήμαρχο Πύργου Πέτρο Αυγερινό που από το 1878 αφουγκράστηκε τις ανάγκες της εποχής και προώθησε τις διαδικασίες κατασκευής του, οι οποίες ξεκίνησαν τον Ιανουάριο του 1882 και ολοκληρώθηκαν το Νοέμβριο του ίδιου έτους, ενώ το Φεβρουάριο του 1883 η γραμμή εγκαινιάζεται επίσημα από το βασιλιά Γεώργιο Α΄. Τον Ιούνιο του 1883, ιδρύεται η εταιρεία Σιδηρόδρομος Πύργου-Κατακόλου (ΣΠΚ), όνομα που έχει δοθεί σε οδό που διασχίζει τον Πύργο…

Τα χρόνια της άνθισης

Μέχρι και το 1895 ολόκληρη η περιοχή γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη. Σταφιδοπαραγωγοί, έμποροι, εργάτες, τουρίστες ή περιηγητές -όπως τους έλεγαν τότε- και το προσωπικό του τραίνου μετακινούνταν σε αυτές τις περιοχές και το τέρμα της διαδρομής ήταν η Αρχαία Ολυμπία που από το 1891 είχε συνδεθεί με τον Πύργο και την Αθήνα μέσω του δικτύου των ΣΠΑΠ….Εκείνα τα χρόνια εκεί στο τέρμα της γραμμής λειτουργούσε ένα μαγειρείο το οποίο άνηκε στον παππού του γνωστού ηθοποιού Άγγελου Αντωνόπουλου …

Σε αυτό τα βράδια έτρωγαν οι σιδηροδρομικοί, οι εργάτες αλλά και πολλοί αρχαιολόγοι που πηγαινοέρχονταν από τις Μυκήνες στην Αρχαία Ολυμπία, ανάμεσά τους και ο Ερρίκος Σλήμαν που έγινε τότε νονός της μητέρας του ηθοποιού, χαρίζοντας της το όνομα Μυκήνα, καθώς ήταν η περίοδος που η σκαπάνη του είχε φέρει στο φως τους Ατρείδες….

Η αντίστροφη μέτρηση
και η σημερινή εγκατάλειψη

Το 1890 επιτυγχάνεται η σιδηροδρομική σύνδεση της Πάτρας με τον Πύργο, όμως από το 1892 και κυρίως το 1896 και μετά, η γραμμή ΣΠΚ υπέστη πλήγμα, λόγω της σταφιδικής κρίσης που ξέσπασε, γεγονός που μείωσε την εμπορική δραστηριότητά της.

Την περίοδο αυτή δρομολογούνται αμαξοστοιχίες από την Αρχαία Ολυμπία ως το Κατάκολο, μέσω συνδετήριας γραμμής των ΣΠΑΠ και του ΣΠΚ. Μάλιστα, το νέο δρομολόγιο έχει τεράστια απήχηση στους κατοίκους της Ηλείας. Το 1975 καταργείται ο σταθμός Πύργου του ΣΠΚ και ξηλώνονται οι γραμμές, ενώ όλα τα δρομολόγια σταθμεύουν στο σταθμό των ΣΠΑΠ.

Τον Αύγουστο του 1998 η γραμμή  Πύργου-Κατακόλου καταργείται, αλλά επανέρχεται το 2004, ως τουριστική για την εξυπηρέτηση των τουριστών λόγω των Ολυμπιακών Αγώνων.  Στις μέρες μας λειτουργούν μόνο τρία μικρά τμήματά του Σταθμού Πελοποννήσου, ο “Οδοντωτός” Διακοφτού-Καλαβρύτων, το τμήμα Κατακόλου -Πύργου-Ολυμπίας για τουριστικά δρομολόγια και το τμήμα Άγιος Βασίλειος-Ρίο-Πάτρα, ως Προαστιακός Σιδηρόδρομος.

«Από τότε που τα τραίνα γράφτηκαν με Ε…αυτοκτόνησαν !». Β.ΒΑΣΙΛΙΚΟΣ 

– Τί κοινό άραγε μπορεί να έχει ο Γιάννης Ρίτσος, ο Αντώνης Σαμαράκης, η Αγκάθα Κρίστυ, ο Δημήτρης Μητροπάνος, η Άννα Βίσση και το παιδικό τραγούδι τσαφ-τσουφ ;

– Μα φυσικά το τραίνο, γιατί ο καθένας το έχει υμνήσει ξεχωριστά και από το δικό του μετερίζι, απευθυνόμενος στο κοινό του..!!!

Είναι το μοναδικό μεταφορικό μέσο που μπορείς να απολαύσεις μία διαδρομή, ένα γεύμα, το διάβασμα ενός βιβλίου και παράλληλα μπορείς να ξαπλώσεις ενώ σε καμία περίπτωση δεν πρόκειται να μουδιάσεις, καθώς έχεις τη δυνατότητα να περπατήσεις ενώ ταξιδεύεις …

Έχει αποτελέσει πηγή έμπνευσης όλων των εκπροσώπων των τεχνών και των γραμμάτων από παιδικά παραμύθια και κινούμενα σχέδια, μέχρι ερωτικά films noir και comedy, ακόμη και ταινίες μυστηρίου και τρόμου.. Άλλωστε ποιος δεν έχει δει το θρυλικό Orient Express ή το Τραίνο Της Μεγάλης Φυγής …;

Βέβαια από το 1822 που επινοήθηκε από τον George Stephenson, ως το  1825 που αναπτύχθηκε ως μέσο μαζικής μεταφοράς και από τα πρώτα τραίνα που χρησιμοποιούσαν ατμό και κάρβουνο για να κινηθούν, μέχρι τη σημερινή χρήση της ηλιακής και ηλεκτρικής ενέργειας πολλά συνέβησαν και πολλά άλλαξαν. Αυτό όμως που έμεινε σταθερό είναι ότι σου παρέχει σίγουρη εξασφάλιση για άνετες, ρομαντικές και απολαυστικές διαδρομές, που μόνο το τραίνο μπορεί να προσφέρει, πόσο μάλλον όταν βρίσκεσαι σε μια χώρα σαν την Ελλάδα που πλημμυρίζει από φυσικό κάλλος..!

Σήμερα το δίκτυο ρημάζει…

Πριν από την κατασκευή των αυτοκινητόδρομων, ο σιδηρόδρομος Πελοποννήσου είχε μεγάλη σημασία για τις τοπικές κοινωνίες. Διακινούσε την αγροτική παραγωγή των περιοχών, κάλυπτε τις ταχυδρομικές υπηρεσίες μέχρι το 1970 και υπήρξε για πολλά χωριά το μοναδικό δημόσιο μέσο μεταφοράς. Η γραμμή Πύργου-Καλού Νερού-Κυπαρισσίας ολοκληρώθηκε το 1902, ενώ το 1904 επεκτείνεται η γραμμή Μύλων-Καλαμών μέχρι το λιμάνι της Καλαμάτας…

Σήμερα το δίκτυο της Πελοποννήσου ρημάζει μέρα με τη μέρα, οι πανέμορφες διαδρομές, τα κτήρια που άλλοτε έσφυζαν από ζωή, και το σφύριγμα του μουτζούρη, πέρασαν στην ιστορία σα μια γλυκιά ανάμνηση…

Ο Τρικούπης επιθυμούσε την κατασκευή  εκτεταμένων σιδηροδρομικών δικτύων στις σημαντικότερες παραγωγικά περιοχές της χώρας, που θα συνδέουν λιμάνια με την τοπική ενδοχώρα, Θησείο-Πειραιάς η πρώτη γραμμή στην Ελλάδα  και Πύργος Κατάκολο, ήταν η δεύτερη…

Επί θητείας Πέτρου Αυγερινού ήρθε το τραίνο στον Πύργο, οικοδομήθηκε η Δημοτική Αγορά, το θέατρο Απόλλων ενώ σε αυτόν οφείλεται και η ίδρυση της Φιλαρμονικής Σχολής. Διατέλεσε δήμαρχος Πύργου  από το 1868 μέχρι το 1889 με μικρές διακοπές..

Το Φεβρουάριο του 1883 η γραμμή ΣΠΚ εγκαινιάζεται επίσημα από το βασιλιά Γεώργιο Α΄.

Στις 30 Ιουνίου 1884 εγκαινιάσθηκε ο Σταθμός Πελοποννήσου των Αθηνών και ονομάστηκε έτσι λόγω της περιοχής που εξυπηρετούσε σιδηροδρομικώς…

Απόλλων Κύρκος, αρχαιολόγος – ξεναγός: «Όποιος έχει ταξιδέψει με τραίνο, έχει όντως ταξιδέψει!»

Στο αυξανόμενο τουριστικό ενδιαφέρον για εκδρομές, στην αρχιτεκτονική αξία των κτηρίων του ΟΣΕ, αλλά και στο τί έχει διαπιστώσει ο ίδιος από το ρόλο του ξεναγού στο δίκτυο της Πελοποννήσου αναφέρθηκε ο αρχαιολόγος, με μεταπτυχιακό στη Βιομηχανική Αρχαιολογία κ. Απόλλων Κύρκος .

Μπορούμε να υπολογίσουμε την αξία των κτισμάτων του ΟΣΕ;

H αρχιτεκτονική αξία είναι μεγάλη γιατί έχουμε ένα πλήρες σύνολο από κτήρια, γέφυρες και άλλα τεχνικά έργα με τα οποία αποτυπώνεται η σταδιακή εξέλιξη του δικτύου σε διαφορετικές εργολαβίες και σε διαφορετικές χρονικές περιόδους στα τέλη του 19ου αιώνα. Η χάραξη των έργων έγινε στα χρόνια του Τρικούπη και προσφέροντας προνόμια στους επενδυτές κατασκευάστηκε τμηματικά το δίκτυο. Το πρόβλημα είναι ότι είναι δύσκολο να συντηρηθεί λόγω της έκτασης που καλύπτει. Το δίκτυο της Πελοποννήσου είναι το μεγαλύτερο μετρικό δίκτυο στην Ευρώπη και επειδή δε λειτουργεί από το 2011 το πρόβλημα είναι ακόμη πιο έντονο. Καλύπτει 750 χλμ, έχει 153 σταθμούς και στάσεις, εκ των οποίων οι 79 είναι κηρυγμένοι διατηρητέοι από το υπουργείο Πολιτισμού, ανάμεσά τους φυσικά και ο σταθμός του Πύργου που λέγεται ότι είναι έργο του Ερνέστου Τσίλερ. Αποτελείται από πολλές γέφυρες πέτρινες, μεταλλικές και μεικτές καθώς και από άλλα μικρότερα έργα, τα οποία καταστρέφονται λόγω της φθοράς του χρόνου και των καιρικών συνθηκών..

Υπάρχει ενδιαφέρον για τουριστικές σιδηροδρομικές εκδρομές ;

Το ενδιαφέρον για τέτοιες εκδρομές είναι αυξανόμενο, άλλωστε και σε άλλες χώρες υφίσταται πόσο μάλλον στη χώρα μας που έχει τόσες ομορφιές.. Τα groups που έχουν κάνει αυτή τη διαδρομή στο παρελθόν έμειναν ενθουσιασμένα και ως ξεναγός τους, έγινα αρκετές φορές δέκτης αρνητικών εντυπώσεων για μια τέτοια γραμμή σαν αυτή της Πελοποννήσου που έχει μείνει τόσο εγκαταλελειμμένη.

Έχουν διατηρηθεί μηχανές και βαγόνια πριν από το 1900 ;

Φυσικά υπάρχουν ατμομηχανές από όλα τα εύρη των γραμμών. Έχουν διασωθεί και συντηρούνται. Κάποιες είναι σε μουσεία, κάποιες άλλες είναι παρατημένες και σαπίζουν επειδή δε λήφθηκε ποτέ απόφαση για τη μέριμνά τους. Μάλιστα υπάρχει ατμομηχανή που λειτουργεί μέχρι και σήμερα, από τη δεκαετία του 1890 στον «Οδοντωτό» Καλαβρύτων. Φυλάσσεται στο μηχανοστάσιο και απλά λειτουργεί χωρίς να κάνει ταξίδια. Επίσης διατηρούνται και βαγόνια εκτός των μουσείων, από φίλους του σιδηρόδρομου.

Είστε από τους ανθρώπους που γνωρίζετε το σιδηροδρομικό δίκτυο. Θεωρείτε δύσκολη τη σύνδεση Πάτρας-Πύργου ;

Η γραμμή αυτή θα μπορούσε να λειτουργεί. Είναι μια ευθεία με μικρή χιλιομετρική απόσταση και επειδή περνά μέσα από κωμοπόλεις και χωριά θα εξυπηρετούσε και το επιβατικό κοινό, άλλωστε ως έργο υπάρχει και μπορεί να συντηρηθεί και να βελτιωθεί…

Λεζάντες Φωτογραφιών:

1.Τοπική μικτή αμαξοστοιχία Καλαμάτας-Κυπαρισσίας-Πατρών, στον σταθμό του Πύργου (Πηγή: Ιστορικό λεύκωμα “Ο Σιδηρόδρομος στη γη της Αρχαίας Ολυμπίας”, δεκαετία 60, φωτο. John Blyth)

2.   “Περιηγητές και επισκέπτες της Αρχαίας Ολυμπίας, που μετέβησαν εκεί με την ευκαιρία της διεξαγωγής των Πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων στην Αθήνα, το 1896 (Πηγή: Ιστορικό λεύκωμα “Ο Σιδηρόδρομος στη γη της Αρχαίας Ολυμπίας”, 1896, φωτο. Emile Cartailhac)”

3.  Ο συγγραφέας του βιβλίου  ”Ο Σιδηρόδρομος στη γη της Αρχ.Ολυμπίας” Γ. Νάθενας στον σταθμό Κρεσταίνης.   (1963, φωτο. Εμμ. Νάθενας)

4.  Εξαγωγή της σταφίδας από το λιμάνι του Κατακόλου, στα τέλη του 19ου αιώνα.  (Πηγή: Ιστορικό λεύκωμα “Ο Σιδηρόδρομος στη γη της Αρχαίας Ολυμπίας”, φωτο. αρχείου Δημοτικού Λιμενικού Ταμείου Πύργου)

5. Ο “Κωλοσούρτης” ετοιμάζεται να αναχωρήσει από τον σταθμό Κατακόλου (δεκαετία 1930)(Πηγή: Ιστορικό λεύκωμα “Ο Σιδηρόδρομος στη γη της Αρχαίας Ολυμπίας”, καρτ-ποστάλ συλλογής Ιάσονα Ζώρζου)

6. . Ατμήλατη τοπική αμαξοστοιχία Ολυμπίας-Πύργου. (Πηγή: Ιστορικό λεύκωμα  “Ο Σιδηρόδρομος στη γη της Αρχαίας Ολυμπίας”,  1975, φωτο. Stefan Donnerhack)