Η τραγωδία στα Τέμπη πριν από 14 Χρόνια δεν θα Ξεχαστεί ποτέ

Είναι απόγευμα Κυριακής 13 Απρίλη, λίγο μετά τις 7:30. Ένα τουριστικό λεωφορείο, που μεταφέρει 49 μαθητές της πρώτης τάξης του Λυκείου Μακροχωρίου Ημαθίας και τρεις συνοδούς καθηγητές, μπαίνει στην κοιλάδα των Τεμπών από τη νότια είσοδο. Επιστρέφουν από σχολική εκδρομή στην Αθήνα. Στο λεωφορείο παίζει μουσική, κάποιοι μαθητές κοιμούνται, ορισμένοι έχουν μιλήσει στο τηλέφωνο με τους γονείς τους για να τους πουν ότι πλησιάζουν. Λίγα λεπτά νωρίτερα, στα Τέμπη έχει μπει μία νταλίκα με ρυμουλκούμενη καρότσα, που μεταφέρει φύλλα ξυλείας – νοβοπάν. Φορτώθηκε σε εργοστάσιο στον Έβρο και κατεβαίνει στην Αθήνα. Στο 386ο χιλιόμετρο Αθηνών-Θεσσαλονίκης, λίγο πριν το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής μέσα στην κοιλάδα των Τεμπών, σε μία ελαφριά στροφή του δρόμου, το φορτηγό βγαίνει από την πορεία του και συγκρούεται πλαγιομετωπικά με το λεωφορείο των μαθητών. Τα νοβοπάν φεύγουν σαν ξυράφια στον αέρα και σχίζουν την αριστερή πλευρά του λεωφορείου, από μπροστά μέχρι πίσω. Τρία ΙΧ που ακολουθούν πέφτουν πάνω στα συντρίμμια και τυλίγονται στις φλόγες. Είναι Κυριακή 13 Απριλίου 2003. Η Ελλάδα κόβεται στα δύο, η καρδιά μιας ολόκληρης χώρας κόβεται στα δύο.

Τα πρώτα τηλεγραφήματα μιλούν για «τουλάχιστον δέκα νεκρούς». Κανείς δεν μπορεί εκείνη την ώρα να συλλάβει το μέγεθος της τραγωδίας. Ο δημοσιογράφος των ΝΕΩΝ Κώστας Καντούρης, καθοδόν προς τα Τέμπη, βρίσκει στο τηλέφωνο τον διοικητή της Τροχαίας Λάρισας. «Είναι κόλαση, είναι κόλαση. Απίστευτο. Τι να σας πω. Έχουμε παιδιά νεκρά», μονολογεί ο αστυνομικός. Υπάρχουν βαριά τραυματίες που διακομίζονται στα Νοσοκομεία Κατερίνης και Λάρισας. Οι σοροί των νεκρών μαθητών μεταφέρονται για αναγνώριση. Γονείς και συγγενείς φεύγουν αλαφιασμένοι από το Μακροχώρι και τα γύρω χωριά του κάμπου της Βέροιας για τα νοσοκομεία. Εκατοντάδες άνθρωποι σπεύδουν για να προσφέρουν αίμα. Ρεπόρτερ του Alpha βρίσκει εκείνη την ώρα στο τηλέφωνο τον οδηγό της νταλίκας, ο οποίος λέει μηχανικά: «Θα μπορούσε να είναι η κόρη μου μέσα, καταλαβαίνεις; Η κόρη μου έφυγε σήμερα, πήγε εκδρομή. Τι να πω στους ανθρώπους, ότι σκότωσα τα παιδιά του κοσμάκη;». Στις 2 τα ξημερώματα είναι επίσημο πια ότι οι νεκροί ανέρχονται σε 21 και οι τραυματίες σε τουλάχιστον 20, εκ των οποίων οι εννιά σοβαρά. Ο οδηγός του φορτηγού συλλαμβάνεται. Νωρίς το επόμενο πρωί δίνονται στη δημοσιότητα τα ονόματα των νεκρών μαθητών.

Η Ελλάδα θρηνεί τα παιδιά της

Τα πρωτοσέλιδα την επομένη είναι μαύρα. «Είναι άδικο…» γράφει η Θεσσαλονίκη. «Γιατί Θεέ μου;» ο Αγγελιοφόρος. Οι μαρτυρίες από το νοσοκομείο των μαθητών που σώθηκαν είναι σοκαριστικές: «Τα παιδιά φώναζαν για βοήθεια. Δεν μιλούσαν όλα… Κάποια είχαν σκεπαστεί κάτω από τα καθίσματα». «Εγώ κι ένας άλλο συμμαθητής μου κατορθώσαμε να βγούμε από το τζάμι δεξιά μας. Πετάχτηκα έξω, αλλά γύρω μου άκουγα κραυγές και δίπλα μου έβλεπα συμμαθητές μου νεκρούς…». Μία 15χρονη μαθήτρια από το Μακροχώρι που είχε αποφασίσει την τελευταία στιγμή να μην πάει στην εκδρομή, προσπαθούσε να βρει όλη τη νύχτα τους συμμαθητές της στο τηλέφωνο. «Τους τηλεφώνησα όλους, δυστυχώς κανείς δεν απάντησε», είπε. Από τα πρώτα 24ωρα μετά το δυστύχημα, ειδικοί ψυχολόγοι βρίσκονται κοντά στους συγγενείς, τους φίλους και τους κατοίκους των χωριών της Βέροιας. Ο δήμαρχος με έκκληση στο ΕΣΡ και τις δημοσιογραφικές ενώσεις ζητά να γίνει σεβαστός ο ανθρώπινος πόνος. «Πρόκειται περί τραγωδίας. Όποια και να είναι τα αίτια – που θα ερευνηθούν – το τραγικό γεγονός παραμένει», δηλώνει στους δημοσιογράφους ο πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης.

Μεταξύ των επιζώντων είναι ο 16χρονος μαθητής από την Κουλούρα Δημήτρης Λιακόπουλος, ο οποίος σώζεται με ελαφρά τραύματα στο πρόσωπο από σπασμένα τζάμια. Καθόταν στη δεξιά πλευρά του λεωφορείου και κατάφερε να βγει από τα συντρίμμια με τη βοήθεια ενός συμμαθητή του. «Εμείς μπορεί να σταθήκαμε τυχεροί, αλλά είμαστε συγκλονισμένοι από την τραγωδία» είχε δηλώσει στα ΝΕΑ ο πατέρας του. Εκείνος ο μαθητής, λίγα χρόνια μετά το τροχαίο, έγινε ιερομόναχος και έλαβε το όνομα Μακάριος.

Εγκληματική αμέλεια

Το πρωινό της Δευτέρας 14 Απριλίου 2003 οι σοροί των νεκρών παιδιών μεταφέρονται στον τόπο καταγωγής τους – εκτός από το Μακροχώρι, από όπου κατάγονταν τα περισσότερα, τα Καβάσιλα, η Κουλούρα, η Ξεχασμένη, ο Σταυρός, η Νικομήδεια θρηνούν τα παιδιά τους. Στο Μακροχώρι όλο το χωριό είναι στον δρόμο και σηκώνει στους ώμους λευκά φέρετρα και στεφάνια σε μια ατέλειωτη νεκρική πομπή. Ήμουν τότε μόλις ενός μήνα μαθητευόμενος ρεπόρτερ στη Μακεδονία. Ο αστυνομικός συντάκτης Φώτης Κουτσαμπάρης δεν με πήρε μαζί του στην κηδεία. Όταν γύρισε το απόγευμα στο γραφείο είπε ότι ήταν σαν ιταλικό δράμα του ’60.

Ο δικαστικός πραγματογνώμονας που ανέλαβε να φωτίσει τα αίτια του δυστυχήματος των Τεμπών κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το φορτίο της νταλίκας ήταν υπέρβαρο, τα ελαστικά φθαρμένα και η ταχύτητά του μεγαλύτερη από το επιτρεπόμενο όριο, γεγονός που προκάλεσε τη μετατόπιση του κέντρου βάρους και των νοβοπάν. Ο οδηγός της νταλίκας κατέθεσε αργότερα στο δικαστήριο: «Αισθάνομαι συντριβή γι’ αυτό που συνέβη και θα προτιμούσα να είχα σκοτωθεί και εγώ για να μη ζήσω αυτή την τραγωδία (…) Στην έξοδο από το εργοστάσιο ζύγισα πάλι τη φορτωμένη πια νταλίκα, και διαπίστωσα κατά την οδήγηση ότι ήταν υπέρβαρο το φορτίο μου κατά δύο ή τρεις τόνους. Ακόμη και αν ήξερα ότι ήταν υπέρβαρο κατά τη φόρτωση, δεν θα αρνιόμουνα να εκτελέσω το δρομολόγιο μήπως με διώξουν από τη δουλειά, γιατί ήμουν και καινούργιος (…) Πιστεύω ότι, αν δεν ήταν υπέρβαρο το φορτίο μου και το μεγάλο ύψος, δεν θα έχανα τον έλεγχο του αυτοκινήτου».

Στιγμιότυπο από την κηδεία ορισμένων μαθητών.

Μετά από δικαστικό μαραθώνιο που διήρκεσε περισσότερα από επτά χρόνια, ο οδηγός της νταλίκας καταδικάστηκε σε 15 χρόνια κάθειρξη και οι συνιδιοκτήτες της σε 14 και 11 χρόνια, αντίστοιχα. Οι δύο πρώτοι οδηγήθηκαν στη φυλακή. Μικρότερες ποινές –περί τα τέσσερα χρόνια– επιβλήθηκαν στους υπόλοιπους εμπλεκόμενους, μεταξύ των οποίων στους υπεύθυνους του εργοστασίου στον Έβρο και αυτούς που επέβλεπαν τη φόρτωση. Στους γονείς των 21 νεκρών μαθητών καταβλήθηκαν μεγάλες αστικές αποζημιώσεις.

Η σήραγγα

Το τροχαίο των Τεμπών δεν ήταν το πιο πολύνεκρο στα ελληνικά χρονικά – τον Μάρτιο του 1979 έξω από το Πολύκαστρο Κιλκίς είχαν σκοτωθεί 26 άτομα σε σύγκρουση τουριστικού λεωφορείου με βυτιοφόρο. Ωστόσο, η τραγωδία των Τεμπών θα συγκλονίζει για πάντα την κοινή γνώμη. Τα θύματα ήταν παιδιά ηλικίας 15-16 ετών που χάθηκαν πολύ άδικα κι επιπλέον το τροχαίο ανέδειξε με τον πιο εφιαλτικό τρόπο την ανευθυνότητα επαγγελματιών στον κλάδο των μεταφορών, καθώς και τη διαφθορά και την έλλειψη ελέγχων από την αστυνομία και τις άλλες αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες– σοβαρά προβλήματα εκτός από το φορτηγό είχαν εντοπιστεί και στο λεωφορείο. Το δυστύχημα ήταν επίσης η αφορμή ώστε να αλλάξει η νομοθεσία για τα πολύνεκρα τροχαία στην Ελλάδα, χωρίς πάντως ουσιαστικά αποτελέσματα. «Μόνο στον Τρίτο Κόσμο γίνονται τέτοια δυστυχήματα», είχε δηλώσει ο ειδικός σε θέματα οδικής ασφάλειας καθηγητής του ΑΠΘ Παναγιώτης Παπαϊωάννου.

Το τροχαίο με τους 21 νεκρούς μαθητές στοίχειωσε το πέρασμα των Τεμπών. Μέχρι σήμερα στη στροφή του δυστυχήματος υπάρχουν λουλούδια, πανό με μηνύματα συμμαθητών και μια μαρμάρινη πλάκα που γράφει: «Στο σημείο αυτό, με ευθύνη της πολιτείας και στον βωμό του κέρδους, θυσιάστηκαν οι 21 μαθητές της Α΄ τάξης του Λυκείου Μακροχωρίου Ημαθίας».

Την περασμένη εβδομάδα εγκαινιάστηκαν πανηγυρικά οι τρεις δίδυμες σήραγγες στα Τέμπη και τον Πλαταμώνα, έπειτα από παλινωδίες 40 ετών. Το έργο παρακάμπτει το πιο καταραμένο σημείο στον οδικό χάρτη της Ελλάδας, το οποίο στο εξής θα ερημώσει από αυτοκίνητα. Ο ένας κλάδος της καινούριας σήραγγας των Τεμπών ονομάστηκε «Μαθητών Μακροχωρίου Ημαθίας».

Πηγή: VICE