Βουτιά στα μυστικά του βυθού των Αντικυθήρων!

Ενα απόκρημνο, απειλητικό φυσικό τείχος από βράχια, ύψους 20 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας. Το χρώμα τους μοιάζει περισσότερο με απανθρακωμένο ξύλο. Είναι κατάμαυρα με γκρίζες και κοκκινωπές «φλέβες». Πίσω τους ορθώνεται μια πέτρινη κορυφή. Από το μυαλό περνά ασυναίσθητα μια σκέψη:

Δεν μπορούμε να ξέρουμε αν το πλοίο που μετέφερε τον μηχανισμό των Αντικυθήρων βυθίστηκε κατά τη διάρκεια της ημέρας. Αν αυτό ισχύει, τότε τα βράχια αυτά θα ήταν η τελευταία εικόνα που είδαν οι επιβάτες του καθώς το σκαρί μάλλον προσέκρουσε με δύναμη επάνω τους.

Η θέα τους είναι τρομακτική, αν και υπάρχουν άλλα σημεία στον περίπλου του νησιού όπου αισθάνεται κανείς ακόμα μεγαλύτερο δέος μπροστά στους γκρεμούς που φτάνουν τα 100 μέτρα ή κοντά στη βραχονησίδα «Ναυτίλος» που λέγεται ότι σημειώθηκε ακόμα και κανιβαλισμός στις αρχές του 20ού αιώνα από τους διασωθέντες ενός άλλου ναυαγίου.

51 μέτρα, 2.000 χρόνια

Βρισκόμαστε πάνω σε ένα φουσκωτό σκάφος στο ακρωτήρι «Κολύμπα», όπως το λένε οι ντόπιοι. Με το ναυάγιο μας χωρίζουν μόλις 51 μέτρα και περίπου 2.000 χρόνια μιας και χάθηκε τον 1ο π.Χ. Μπροστά μας, σε μικρή απόσταση βρίσκεται το ναρκαλιευτικό του Πολεμικού Ναυτικού «Θέτις».

Στο κατάστρωμά του είναι το σκάφανδρο Exosuit. Δίπλα μας, πλέει ένα μικρό σκάφος σε ρόλο βοηθητικό, που μεταφέρει στο σημείο τους δύτες. Επιβαίνουν Αμερικανοί, Ελληνες και ο Βρετανός Φιλ Σορτ, ο οποίος χαρακτηρίζεται από τους συναδέλφους του ως ο καλύτερος δύτης στον κόσμο. Ολοι περιμένουν να βουτήξουν.

Το ναυάγιο θεωρείται το «ιερό δισκοπότηρο» της ενάλιας αρχαιολογίας. Δικαίως. Αποτέλεσε το λίκνο αυτής της επιστήμης, καθώς εκεί οργανώθηκε το 1900, για πρώτη φορά στον κόσμο, υποβρύχια έρευνα από το ελληνικό κράτος, ενώ το φορτίο του είναι το πλέον σημαντικό που έχει εντοπιστεί ποτέ. Στο αμπάρι του ήταν ο πρώτος γνωστός υπολογιστής της ανθρωπότητας, ένα θαυμαστό τεχνούργημα με μηχανισμό και γρανάζια. (Αντίστοιχους μηχανισμούς βρίσκουμε μόνο σε ρολόγια του μεσαίωνα μιας και οι αρχαίοι ανακύκλωναν τα μέταλλα και δεν έχουν διασωθεί άλλοι εκτός από εκείνον που βυθίστηκε στα Αντικύθηρα.)

Το πλοίο ήταν ένα μουσείο καλλιτεχνικών θησαυρών που άρπαξαν οι Ρωμαίοι από την τότε ελληνική επικράτεια. Η λεία από το «πλιάτσικο» αναχώρησε από κάποιο ελληνικό λιμάνι με προορισμό τη Ρώμη, αλλά δεν έφτασε ποτέ στον προορισμό της.

Εχθρικός ο Ποσειδώνας

Από τις 15 Σεπτεμβρίου, που ξεκίνησε η νέα διεθνής αποστολή, «ο Ποσειδώνας δεν βοήθησε και πολύ», όπως λένε και οι δύτες. Η περιοχή είναι γνωστή για τις φορτούνες της και ιδιαίτερα για τις βορειοανατολικούς ανέμους που σηκώνουν τεράστια κύματα. Αλλωστε, το νησί των Αντικυθήρων θεωρείται αλίμενο, καθώς ακόμα και ο φυσικός όρμος όπου βρίσκεται ο κύριος οικισμός, ο Ποταμός, είναι εκτεθειμένος στο «μάτι» του βοριά. Οι δυσμενείς καιρικές συνθήκες δυσκόλεψαν τα μέλη της αποστολής που έπρεπε να περιμένουν μέχρι και την περασμένη Τρίτη για να δουν την παγκόσμια «πρώτη» του Exosuit, δηλαδή την καθέλκυση του σκάφανδρου των 400 κιλών.

Ο καιρός επέτρεψε λίγες μόνο βουτιές. Παρ’ όλα αυτά οι δύτες με τις συμβατικές καταδυτικές στολές, που επιτρέπουν μια ώρα παραμονής στα 50 μέτρα, έβγαλαν θησαυρούς. Πρόκειται για ένα ορειχάλκινο δόρυ, μήκους 2 μέτρων και 20 εκατοστών που βρίσκεται ήδη στην Αθήνα για συντήρηση. Το δόρυ δεν φαίνεται να συμπληρώνει κανένα από τα αγάλματα που έχουν ανασυρθεί, συνεπώς πρέπει να αποτελεί τμήμα κάποιου που είναι ακόμα στον πυθμένα.

Επίσης βρέθηκαν τμήματα από άγκυρες καθώς και μεταλλικά αντικείμενα που ανήκουν σε κλίνη, της οποίας ορισμένα μέρη είχαν ανασύρει οι Συμιακοί σφουγγαράδες το 1900 και ο πλοίαρχος Κουστό το 1976.

Η «νύφη» με την προίκα της

Μέχρι την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, το υπουργείο Πολιτισμού δεν έχει κάνει καμία ανακοίνωση για τη φύση των ευρημάτων παρά μόνο για τη μεγάλη σημασία τους. Η πρώτη «σοδειά» εξασφαλίζει ότι η επιχείρηση «Επιστροφή στα Αντικύθηρα» θα συνεχιστεί για πολλά ακόμα χρόνια στο μέλλον. Ανάμεσα στα ευρήματα, λέγεται ότι υπάρχει και ένα δαχτυλίδι, το οποίο πρέπει ν’ ανήκει σε μια γυναίκα επιβάτιδα.

Οι παλαιότερες έρευνες είχαν φέρει στο φως ένα γυναικείο κρανίο και οστά, καθώς και ένα ζευγάρι σκουλαρίκια εξαιρετικής ομορφιάς. Οι δύτες έχουν αναπτύξει τη θεωρία της «νύφης», η οποία πήγαινε στη Ρώμη με την προίκα της, αλλά η μοίρα είχε διαφορετική γνώμη. Μια θεωρία που εξάπτει τη φαντασία, καθώς συνδέει το αντικείμενο με τον άνθρωπο και το τότε με το σήμερα.

Ρωτάω τον επικεφαλής Ελληνα δύτη, τον Θεοτόκη Θεοδούλου, αρχαιολόγο της Εφορείας Ενάλιων Αρχαιοτήτων που συμμετέχει στην έρευνα, ποια ήταν η πιο συγκινητική στιγμή της αποστολής και η απάντησή του με εκπλήσσει: «Θα νομίζετε ότι θα ήταν η στιγμή που ανασύραμε κάτι σημαντικό από τον βυθό και σας πληροφορώ ότι υπήρχαν αρκετές τέτοιες περιπτώσεις. Ομως εγώ συγκινήθηκα περισσότερο όταν συνειδητοποίησα ότι καταφέραμε να φτιάξουμε ένα τρισδιάστατο μοντέλο με εκπληκτικές φωτογραφίες υψηλής ανάλυσης. Ετσι, βλέπαμε ακόμα και ένα εκατοστό του πυθμένα στην οθόνη. Ο,τι έκανα με τις καταδύσεις τόσα χρόνια, τώρα μπορώ να το κάνω με το “ποντίκι” του υπολογιστή. Δεν είναι απίστευτη η ανθρώπινη πρόοδος;» μας λέει. Ο εφοπλιστής Πάνος Λασκαρίδης, ο οποίος δάνεισε το σκάφος «Γλάρος» στα μέλη της αποστολής και παρακολουθεί από κοντά την έρευνα, με διαβεβαιώνει ότι είναι τόσο μεγάλη η ακρίβεια του χαρτογραφικού, φωτομωσαϊκού μοντέλου, που διακρίνεις ακόμα και τους αχινούς! Τι είδαν λοιπόν οι δύτες στους χάρτες;

Το μόνο που μπορεί να ανακοινωθεί μέχρι στιγμής είναι ότι έχουν εντοπίσει μεγάλους «στόχους», δηλαδή όγκους καλυμμένους με επίπαγο (θαλάσσια ιζήματα) που μοιάζουν με βράχους, οι οποίοι μπορεί να κρύβουν κάτι στο εσωτερικό τους, όπως μαρτυρούν οι ανιχνευτές μετάλλων και όχι μόνο. Βέβαια για να ανελκυστούν στην επιφάνεια είναι μια ολόκληρη επιχείρηση, η οποία δεν φαίνεται να μπορεί καν να ξεκινήσει φέτος. Οι κακές καιρικές συνθήκες μπορεί να βάλουν πρώιμο επίλογο στην αποστολή, η οποία θα ολοκληρωθεί κανονικά στις 15 Οκτωβρίου.

Το ενδεχόμενο ύπαρξης και δεύτερου πλοίου

Υστερα από κάθε βουτιά οι δύτες κάνουν μια μικρή σύσκεψη για να δουν την πορεία της έρευνας και να ανταλλάξουν απόψεις για ορισμένα θέματα. Ενα από αυτά είναι η πιθανή ύπαρξη δεύτερου πλοίου. Μια συστάδα στοιχημένων (και όχι ατάκτως ερριμένων) αμφορέων σε απόσταση 230 μέτρων από το ναυάγιο πριμοδοτούσε αυτό το σενάριο. Ευρήματα της τελευταίας στιγμής, όμως, έχουν κάνει τους αρχαιολόγους να αλλάξουν γνώμη.

Τα επόμενα χρόνια σίγουρα θα έχουμε απαντήσεις σε πολλά ερωτήματα.

Ο εθνικός μας θησαυρός

Ολα αυτά γίνονται εν πλω, διότι στη στεριά οι ελάχιστοι μόνιμοι κάτοικοι δεν έχουν μεγάλη ενημέρωση. Θα έπρεπε; Η απάντηση είναι ναι. «Οι αρχαιότητες δεν προφυλάσσονται με διατάγματα αλλά από την αγάπη και την αφοσίωση των ντόπιων, που τα φυλάσσουν μέρα-νύχτα», λέει ο Θεοτόκης Θεοδούλου. Στο μόνο μαγαζί του νησιού, το καφενείο του κυρ Μύρωνα, οι θαμώνες συμφωνούν.

Να η ιστορία που μας λένε: «Οταν ήρθε για έρευνες ο Κουστό το 1976, ο παππούς του κυρ Μύρωνα είχε ένα σπιτάκι κοντά στην ακτή του ναυαγίου. Ξυπνούσε πρώτος το πρωί και παρακολουθούσε ολόκληρη την επιχείρηση ανέλκυσης των ευρημάτων. Μετρούσε και σημείωνε πόσα αγάλματα έβγαλαν, έτσι ώστε να είναι σίγουρος ότι ο Γάλλος θα τα δηλώσει όλα! Δεν είχε εμπιστοσύνη σε κανέναν και καταλάβαινε ότι τα αρχαία είναι ο εθνικός μας θησαυρός».

Σήμερα, το μικρό νησί έχει 19 μόνιμους κατοίκους. Στη μεγάλη τους πλειονότητα είναι ηλικιωμένοι και ζουν με στερήσεις. Ο δήμαρχος Κυθήρων και Αντικυθήρων, Στράτος Χαρχαλάκης, μίλησε για το ζοφερό ενδεχόμενο μελλοντικής ερήμωσης. Και τότε, ποιος θα φυλάξει το ναυάγιο και το πολύτιμο φορτίο που βρίσκεται ακόμη στον βυθό;

​​Χορηγοί της αποστολής «Επιστροφή στα Αντικύθηρα» είναι η ελβετική ωρολογοποιία Hublot, η εταιρεία J.F. White που δανείζει το σκάφανδρο, το Ιδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη και η Cosmote, ενώ από πλευράς επιστημονικών εταίρων, η Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων συνεργάστηκε με το Ωκεανογραφικό Ινστιτούτο Woods Hole στη Μασαχουσέτη και τον αρχαιολόγο δύτη Μπρένταν Φόλεϊ, καθώς και το Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ.

link:http://web.whoi.edu/antikythera/

Πηγή: kathimerini.gr