Η δικαστική εξουσία

‘Αλλ’ η Δίκη γάρ καί κατά σκότον βλέπει.

[Αλλά η Δικαιοσύνη βλέπει και στο σκοτάδι]

ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ

Το  Δημοκρατικό πολίτευμα, όποια μορφή κι αν έχει οφείλει να ευνοεί την ελευθερία να καλλιεργεί την ισότητα και να διασφαλίζει την δικαιοσύνη .Αν ένα από αυτά τα τρία χαρακτηριστικά δεν ικανοποιούνται σε μια πολιτεία, τότε σίγουρα θα παρουσιάζονται σοβαρά προβλήματα στη λειτουργία της Δημοκρατίας και των θεσμών. Η Δικαιοσύνη αποτέλεσε και θα αποτελεί  το όραμα των ατόμων, των κοινωνιών και των φωτισμένων συνειδήσεων. Οι απόψεις, όμως, διαφέρουν ως προς το περιεχόμενο της έννοιας της Δικαιοσύνης διότι, όπως είχε τονίσει ο Αριστοτέλης η λέξη αυτή είναι πολυσήμαντη και κατατάσσεται στα < πλεοναχώς λεγόμενα >.

Λέγοντας δικαιοσύνη εννοούμε το σύνολο  των κανόνων σύνολο  συμπεριφοράς που έχει θεσπίσει κάποια πολιτεία οι οποίοι αποβλέπουν στη διατήρηση της έννομης τάξης και στην παγίωση της φιλίας μεταξύ των πολιτών. Είναι δηλαδή κανόνες συμπεριφοράς που πρέπει κάθε πολίτης να τηρεί και να σέβεται. Για αυτό τον λόγο άλλωστε  η παραβίαση αυτών των κανόνων  συνεπάγεται κυρώσεις σύμφωνα πάντα με το μέγεθος της παράβασης. Σημειώνουμε δε ότι όλοι οι νόμοι θεσπίστηκαν από την ανάγκη της ομαλής κοινωνικής συμβίωσης προκειμένου να επιλυθούν τα προβλήματα όποιας μορφής. Είναι γεγονός πέρα από κάθε αμφισβήτηση ότι από τη στιγμή που εμφανίστηκε ο άνθρωπος στη γη προσπάθησε να λύσει ζωτικά του προβλήματα στηριζόμενος στις δυνάμεις του. Γρήγορα όμως κατάλαβε ότι η αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων θα ήταν πληρέστερη αν ζούσε νομαδικά και στηριζόταν στους διπλανούς του. Όμως η κοινωνική αυτή συμβίωση δεν έγινε ομαλά και για αυτό υπήρξε δυσχέρεια στις σχέσεις τους. Η συμβίωση αυτού του είδους έπαψε να αποτελεί αγελαία συνάθροιση από τη στιγμή που δημιουργήθηκαν οι κανόνες του δικαίου που ρύθμιζαν τις μεταξύ τους σχέσεις.

Με έμφαση μπορούμε στο σημείο αυτό να υπογραμμίσουμε ότι οι Αρχαίοι θεωρούσαν τη δικαιοσύνη τη μεγαλύτερη όλων των αρετών, τη θεοποίησαν και την ονόμασαν ‘ σύνθρονον των θεών ’. Ο Σωκράτης  μάλιστα παρατήρησε πως δεν είναι δυνατό να γίνει κανείς τέλειος πολίτης χωρίς τη δικαιοσύνη. Καταφαίνεται λοιπόν ότι η έννοια της δικαιοσύνης  διαχρονικά είναι σημαντική και ο ρόλος της κεφαλαιώδης. Κάθε πολίτης μπορεί ανεμπόδιστα και ελεύθερα να εκφράσει τη γνώμη του, να υποστηρίξει το δίκαιο και την αλήθεια. Ιδιαίτερη μνεία επιβάλλεται να γίνει σε όλους αυτούς που υπηρετούν τη δικαιοσύνη που αγωνίζονται αδιάκοπα, ακούραστα και καθημερινά για την περιφρούρηση και την παγίωσή της. Οι φορείς της επιτελούν λειτούργημα που στο κέντρο του έχει τον άνθρωπο. Πάνω από όλα είναι ο νόμος και το δίκαιο, όπως προσφυέστατα τονίζει ο λαός μας. Αυτό πρέπει να κυριαρχήσει σε όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, να αγωνίζονται για την προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών, για την αλήθεια και τη δημοκρατία.

Δυστυχώς ζούμε σε μια εποχή που τίποτα δεν σέβεται, τίποτα δεν αφήνει στατικό και αχάλαστο. Μέσα από αυτό τον στρόβιλο πέρασε και η δικαιοσύνη. Παρατηρούνται συχνά φαινόμενα ‘λειτουργών’ της δικαιοσύνης που αγνοούν το ρόλο και την αποστολή τους και υποκύπτουν σε άνομα συμφέροντα. Κλονίζουν με αυτόν τον τρόπο τη δημοκρατία και την εμπιστοσύνη των πολιτών απέναντι στο θεσμό της δικαιοσύνης. Πέρα από αυτό όμως εξαιτίας της προκλητικής, παράνομης και ανήθικης πράξης τους βρίσκουν πρόσφορο έδαφος να ανθίσουν και να δραστηριοποιηθούν όλα τα βρωμερά ανθρωποζωύφια και τα παράσιτα της κοινωνίας. Πρόκειται σαφώς για τη χειρότερη μορφή παραβατικής συμπεριφοράς με απρόβλεπτα αποτελέσματα. Επιπροσθέτως είναι χρήσιμο εδώ να τονίσουμε ότι η ποινή και ο παραδειγματισμός- συνετισμός που είναι βασική αποστολή της δικαιοσύνης απουσιάζουν σήμερα. Έτσι δεν θα ήταν υπερβολή αν λέγαμε ότι πολλοί άνθρωποι νιώθουν φόβο και ανασφάλεια και επικρατεί η άποψη ότι ο καθένας μπορεί να κάνει οτιδήποτε χωρίς να λογοδοτήσει ή να τιμωρηθεί για τις πράξεις του, αφού κυριαρχεί η ανοχή, το κουκούλωμα, η άνωθεν προστασία και η ατιμωρησία.  Είναι ανάγκη επομένως  να εμφυσήσουμε πνοή στο σώμα της δικαιοσύνης και να την προστατεύσουμε. Έτσι το κάθε άτομο αρμόζει αρχικά να περιφρουρήσει τη δημοκρατία που είναι απαραίτητη προϋπόθεση της δικαιοσύνης. Ας μην ξεχνάμε ότι η διατήρηση ενός αγαθού που κατακτήθηκε με πολλές θυσίες απαιτεί ακόμα μεγαλύτερες καθώς και εγρήγορση για να διατηρηθεί. Αυτό συμβαίνει και με τη δικαιοσύνη και τη δημοκρατία που είναι δυο έννοιες που η μια συμπληρώνει την άλλη. Συμπερασματικά λοιπόν μπορούμε να πούμε ότι στη σύγχρονη εποχή η δικαιοσύνη αποτελεί επιτακτικό και καθολικό αίτημα των ανθρώπων. Με την αρετή της δικαιοσύνης καταργούνται προνόμια και προστατεύονται τα δικαιώματα των πολιτών. Επικρατεί στην κοινωνία η ισότητα, η αξιοκρατία, η τιμιότητα, η αδελφοσύνη και η ελευθερία. Για αυτό το λόγο πρώτα και πάνω από όλα η δικαιοσύνη είναι Ηθικό Αγώνισμα.

*Ο Νίκος Γιαννόπουλος είναι Φιλόλογος, Ειδικός στην Έκθεση, Πτυχιούχος Κλασσικής Φιλολογίας, Εθνικού και Καποδιστριακού, Πανεπιστημίου Αθηνών