Η επέλαση της τηλεργασίας: Τίτλοι τέλους για τη δουλειά στο γραφείο με υπογραφή κορονοϊού

«Το τέλος του γραφείου όπως το ξέραμε»: Ενας πιασάρικος δημοσιογραφικός τίτλος ή μία νέα πραγματικότητα; Ανάμεσα στα αφιερώματα για τις αλλαγές που έφερε στη ζωή μας η πανδημία του Covid-19, περίσσεψαν οι επικήδειοι για καθημερινές συνήθειες και καταστάσεις που οφείλουμε να αποχαιρετήσουμε, προσωρινά ή μια και καλή. Το τέλος της χειραψίας, το τέλος των πολυπληθών εκδηλώσεων, το τέλος των ελεύθερων μετακινήσεων χωρίς προϋποθέσεις, το τέλος της αγκαλιάς και του φιλιού μεταξύ ανθρώπων που δεν γνωρίζουν το ιατρικό ιστορικό ο ένας του άλλου.

Διεθνή ΜΜΕ, μεταξύ άλλων οι «Financial Times», o «Economist», το CNN, προβλέπουν ότι ο κορονοϊός μέσα σε όλα τα άλλα ενδέχεται να φέρει το τέλος των γραφείων και ειδικότερα το τέλος του ενιαίου εργασιακού χώρου, που αποκαλούμε open plan office.

Υπέρ της παραπάνω πρόβλεψης συνηγορούν πολλοί παράγοντες: η επέκταση της τηλεργασίας σε όλο και περισσότερες επιχειρήσεις και για όλο και μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα· η καθιέρωση της εκ περιτροπής εργασίας ή με κυλιόμενες βάρδιες, μέτρα που οδηγούν και τα δύο σε μισοάδεια γραφεία, αποψιλωμένα από προσωπικό. Τέλος, η συρρίκνωση του κύκλου εργασιών των επιχειρήσεων εξαιτίας της οικονομικής ύφεσης, που μεταφράζεται και σε χωροταξική συρρίκνωση για εξοικονόμηση λειτουργικού κόστους και πόρων.

Ας μη βιαστούμε ωστόσο να γράψουμε τον επικήδειο σε μια ιστορία δύο και πλέον αιώνων. Οι προβλέψεις για «το τέλος του γραφείου» μπορεί να ακούγονται δελεαστικά επίκαιρες, δεν αποκλείεται ωστόσο να μπουν στο ράφι, μαζί με «Το τέλος της Ιστορίας» του Φράνσις Φουκουγιάμα ή «Το τέλος της εργασίας» του Τζέρεμι Ρίφκιν. Στη μεταβατική περίοδο που διανύουμε, οι συνθήκες της ζωής και της εργασίας μας αναθεωρούνται διαρκώς, κάνοντάς μας να αναφωνήσουμε «Το γραφείο πέθανε – Ζήτω το γραφείο».

«…και στο γραφείο δεν θα ξαναπάς»

Και σήμερα και αύριο και όσο χρειαστεί. Αυτό είναι το χρονικό διάστημα για το οποίο θα παραμείνουν σπίτι τους οι εργαζόμενοι σε εταιρείες-γίγαντες της νέας τεχνολογίας, γνωστές ως «Βig Tech». H Google και το Facebook έχουν ήδη ανακοινώσει την παράταση της τηλεργασίας τουλάχιστον ως το τέλος του 2020 ή τις αρχές του 2021, ενώ το Τwitter, ακόμα πιο γαλαντόμο, δήλωσε ότι οι εργαζόμενοι «αν θέλουν μπορούν να εργάζονται από το σπίτι για πάντα».

Μπορεί όλα αυτά να φαίνονται ακόμα εξωτικά στην Ελλάδα, που πριν από τον κορονοϊό είχε από τα χαμηλότερα ποσοστά τηλεργασίας στην Ε.Ε. (4,7% έναντι του 7,1% του κοινοτικού μέσου όρου, σύμφωνα με το Eurofound). Ωστόσο, η πραγματικότητα αλλάζει ραγδαία. Τις ημέρες της καραντίνας, ένας στους τέσσερις εργαζόμενους στην Ελλάδα (26%) εντάχθηκε σε καθεστώς τηλεργασίας, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στην Ε.Ε. ήταν πάνω από το ένα τρίτο (37%).

Προς το παρόν τα διεθνή δημοσιεύματα για το «τέλος του γραφείου» ή τη μετάλλαξή του σε έναν νέο υβριδικό χώρο μοιάζουν να μην αγγίζουν παρά μόνο επιδερμικά το ελληνικό εργασιακό τοπίο, που κυριαρχείται ακόμα ποσοτικά από τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜμΕ), που απορροφούν περίπου το 85% των εργαζομένων.

Ωστόσο, με δεδομένο ότι οι ΜμΕ είναι οι πρώτες που πλήττονται από την πανδημία, ενώ ανθεκτικότερες αποδεικνύονται οι μεγαλύτερες, εταιρείες των χιλιάδων εργαζομένων, συχνά διασπαρμένων σε διαφορετικά κτίρια και αποκεντρωμένους χώρους, μέσω του outsourcing και των υπεργολαβιών, ίσως το τέλος του γραφείου να είναι πιο κοντά από όσο νομίζουμε.

Τι δείχνουν οι έρευνες για τους «υπαλλήλους της πιτζάμας»

Όσο ο κορονοϊός αλλάζει άρδην την ισορροπία μεταξύ εργασιακής και ιδιωτικής σφαίρας, για τις γυναίκες η τηλεργασία μόνο ευεργετική δεν είναι, αφού κουβαλούν ένα άνισο μερίδιο του βάρους, προσπαθώντας να ανταποκριθούν στους πολυσχιδείς ρόλους τους ως μητέρες, σύζυγοι και εργαζόμενες.

Οταν το μακρινό 2002 ψηφίστηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή μία «συμφωνία-πλαίσιο» για την τηλεργασία που στόχευε στην προώθησή της ως ευέλικτης μορφής οργάνωσης της εργασίας, κέρδιζε συνεχώς έδαφος από εταιρείες σε πολλές κοινοτικές χώρες. Το αφήγημα που συνόδευε το «νέο φρούτο» της τηλεργασίας παρουσίαζε την αποφυγή του εργασιακού περιβάλλοντος ως την ιδανική προοπτική: ένα dream job που σου παρέχει την απόλυτη ελευθερία στον χώρο του σπιτιού σου, μία μοναδική ευκαιρία για κάποιους να γίνουν «εργαζόμενοι της πιτζάμας».

Τότε υποστηριζόταν ότι θα χρειαστεί ακόμη πολύς χρόνος για την προώθησή της στα κράτη-μέλη, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας. Ολα αυτά όμως προ κορονοϊού: η πανδημία ανέτρεψε τα δεδομένα της αγοράς εργασίας κι έτσι όσοι εργαζόμενοι απομείνουν σε αυτήν παρά τη σαρωτική ύφεση που θα λουστούμε όλοι θα κληθούν να λειτουργήσουν σε ένα εντελώς διαφορετικό περιβάλλον – πολλές φορές και μακριά από τον φυσικό χώρο της δουλειάς τους.

efsyn.gr