Αφιερώματα Ηλεία

Η εφημερίδα «ΠΑΤΡΙΣ» και τα Σταφιδικά της Ηλείας

Ακούστε το άρθρο

Κατά το έτος 1902 οι εκδόσεις της εφ. «ΠΑΤΡΙΣ» του Πύργου, παρουσίασαν διεξοδικά τα σταφιδικά γεγονότα της Ηλείας καθώς από τον περασμένο αιώνα η περιοχή και το πανελλήνιο συνταράσσονταν από τις αγωνιστικές διαδηλώσεις των σταφιδοπαραγωγών.

Του Βύρωνα Δάβου

Ο διευθυντής της εφημερίδας, Λεωνίδας Βαρουξής παρακολουθούσε δημοσιογραφικά τα γεγονότα με προσωπική παρουσία στις
διαδηλώσεις, εμψύχωνε τον αγωνιζόμενο λαό με εμπνευσμένα δημοσιεύματα και αποκάλυπτε την αδιαφορία των τοπικών βουλευτών που παρακολουθούσαν άπραγοι την όλη κατάσταση.

Λόγω της δημοσιογραφικής του δραστηριότητας οι κυβερνητικοί παράγοντες και οι αρχές τον έλεγχαν εφαρμόζοντας τις απαγορευτικές διατάξεις περί «δεοντολογίας» του Τύπου.

Η δημοσίευση των σταφιδικών γεγονότων και οι ανταποκρίσεις που έστελνε στις Αθηναϊκές εφημερίδες κρίνονταν ως επαναστατικά κείμενα και θεωρείτο ότι φανάτιζαν τον λαό της Ηλείας. Ο τότε Διευθυντής της Νομαρχίας, ονόματι Αζάπης, λογόκρινε τα τηλεγραφήματα που στέλνονταν στον Λεωνίδα Βαρουξή από τις εφημερίδες της Αθήνας και της Πάτρας για να τον ενημερώσουν σχετικά με την πορεία των συνεδριάσεων μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών.

Αλλά και οι τηλεγραφικές ανταποκρίσεις του Λεωνίδα Βαρουξή στις παραπάνω εφημερίδες για τα τοπικά γεγονότα, υποβάλλονταν σε λογοκρισία, καθώς η προβολή της αγωνιστικότητας των σταφιδοπαραγωγών της Ηλείας ενοχλούσε την κυβέρνηση.
Οι συζητήσεις που θα οδηγούσαν στην υπογραφή συμβάσεων για το σταφιδικό ζήτημα ήταν συνεχείς αλλά ατελέσφορες. Τελικώς την 17η Ιουλίου του 1903 υπεγράφη κάποια ικανοποιητική σύμβαση και οι σταφιδοπαραγωγοί με χαρά και ικανοποίηση πανηγύρισαν το γεγονός.

Για την καθυστέρηση που υπήρξε μέχρι την υπογραφή της παραπάνω σύμβασης θεωρήθηκε υπαίτιος ο Ηλείος βουλευτής Ιωάννης Κριεκουκιώτης (από το
Κριεκούκι) επειδή «από φθόνο προς του ενεργούντας δεν έλαβε μέρος στις
συζητήσεις για την υπογραφή της σύμβασης» ως όφειλε. Την κατηγορία
αυτή έστειλαν οι Ηλείοι της Αθήνας στην εφ. «Πατρίς» με αποδοκιμαστικό
τηλεγράφημα το οποίο μάλιστα δεν παραλάμβανε το τηλεγραφείο τηςΑθήνας,
ως υβριστικό και συκοφαντικό,με αποτέλεσμα εν τέλει να σταλεί στονΛευτέρη
Βαρουξή με το ταχυδρομείο ως απλή επιστολή.

Με την άνοδο του Ελευθέριου Βενιζέλου στην εξουσία και παρά την αλλαγή
του πολιτικού κλίματος και τη βελτίωση του κυβερνητικού σχήματος με την απομάκρυνση των «παλαιοκομματικών», η κατάσταση στην Ηλεία λόγω του σταφιδικού ζητήματος παρέμενε εκρηκτική, επειδή η παραγόμενη σταφίδα εξαιτίας των κακών καιρικών συνθηκών ήταν ποιοτικά υποβαθμισμένη.

Η επιτροπή του σταφιδικού κινήματος είχε στείλει ψήφισμα προςτον πρωθυπουργό Βενιζέλο προκειμένου να βρεθεί λύση στο σταφιδικό ζήτημα στην οποία ο Βενιζέλος απήντησε ως εξής:

«Υπουργικόν Συμβούλιον, αδύνατον μεταβάλη απόφασιν προνομιούχον μη
δυνάμενον κατά σύμβασιν αποφασίζει ανεξελέγκτως αλλά κατά κρίσιν ανδρός
αγαθού αποφάσισεν εφεσιβάλλει διαφοράν. Τοιαύτην απόφασιν συμβουλίου αναγκάζει αναμένομεν απόφασιν Εφετείου, ήτοι εξετάσομεν πρότασίν
σας».


Μετά την δημοσίευση του περιεχομένου της επιστολής του Βενιζέλου από την εφ. «ΠΑΤΡΙΣ» τα πνεύματα εξαγριώθηκαν και συνέβησαν σοβαρά επεισόδια στην πλατεία «των καφενείων» της πόλης.

Το βράδυ της 12ης Αυγούστου του 1912 έφθασε στην πόλη του Πύργου
στρατιωτική δύναμη 100 ανδρών για να αποτρέψει την οργάνωση συλλαλητηρίου. Οι αστυνομικές αρχές άρχισαν να καλούν στο τμήμα για ανάκριση ορισμένους από αυτούς που θεωρούσαν ότι εμπλέκονταν με την οργάνωση του συλλαλητηρίου και τους καθιστούσαν υπεύθυνους για ό,τι τυχόν θα συνέβαινε και θα διατάραττε τη δημοσία τάξη.

Κάτω από αυτές τις συνθήκες οι αρχές απείλησαν και τον διευθυντή της εφ.
«ΠΑΤΡΙΣ» Λεωνίδα Βαρουξή, ενημερώνοντάς τον ότι θα διωχθεί σε περίπτωση που προβεί σε κάποιο δημοσίευμα που θα ενθάρρυνε τους πολίτες να συμμετάσχουν σε κάποιο συλλαλητήριο.

Επειδή δεν δίνονταν λύση στο σταφιδικό ζήτημα και η εκκρεμότητα αυτή φαινόταν να
απασχολεί την πολιτική σκηνή η εφ. «ΠΑΤΡΙΣ» δεν έπαψε να δημοσιεύει τα εκάστοτε
συμβάντα και την πικρία των σταφιδοπαραγωγών, που όσο περνούσαν τα χρόνια βίωναν και πιο δύσκολες οικονομικές καταστάσεις. Ο πόλεμος του 1912-1913, η
Μικρασιατική περιπέτεια του 1919-1922, και η υποτίμηση της τιμής της σταφίδας έφεραν τον λαό της Ηλείας σε απελπιστική οικονομική κατάσταση, αναγκάζοντας τον να περιμένει ώρες στην ουρά προκειμένου να προμηθευτεί μερικές οκάδες αλευριού.

Και ενώ το σταφιδικό ζήτημα παρέμενε άλυτο, μια πρωτοφανής κακοκαιρία τον Μάη
του 1931 κατέστρεψε τη αρχόμενη βλάστηση των σταφιδαμπέλων με αποτέλεσμα οι κάτοικοι της Ηλείας να ξεκινήσουν νέα συλλαλητήρια.

Ο εκδότης της εφ. «ΠΑΤΡΙΣ» Λεωνίδας Βαρουξής περιέγραφε την κατάσταση που επικρατούσε μεταξύ των σταφιδοπαραγωγών και μετέβη μάλιστα αυτοπροσώπως στην
Αθήνα για να μεσολαβήσει να δοθεί βοήθεια στους παθόντες χωρίς δυστυχώς να επιτύχει κάποιο θετικό αποτέλεσμα.

Την εποχή εκείνη, Υπουργός Παιδείας ήταν ο Γεώργιος Παπανδρέου, ο οποίος είχε κατέβει στην πόλη του Πύργου για ζητήματα της\ αρμοδιότητός του και με την ευκαιρία αυτή ο Λεωνίδας Βαρουξής τον επισκέφθηκε και με
επιστολή τον παρακάλεσε, όταν επιστρέψει στην Αθήνα, να μεσολαβήσει στον Πρωθυπουργό Βενιζέλο και να τον πείσει να κατέβει στον Πύργο, για να λάβει γνώση
αυτοπροσώπως για την κατάσταση που επικρατούσε μετά την καταστροφή των σταφιδαμπέλων. Για το θέμα αυτό, λίγες μέρες αργότερα ο Γεώργιος Παπανδρέου απήντησε με φιλικό γράμμα στο Λεωνίδα Βαρουξή ως εξής:

«Φίλτατε Λεωνίδα, ευχαριστώ δια το γράμμα σας το οποίον διάβασα σήμερον εις τον πρόεδρον. Σε ευχαριστεί θερμότατα δια τα δικά σου αισθήματα, και τα αισθήματα του Πύργου όμως δυστυχώς δεν μπορεί να έλθει, διότι θα φύγει δια το εξωτερικόν. Μου είπε να σας διαβιβάσω δι’ αυτό την λύπην του και συγχρόνως την παράκλησιν να διατηρείτε αμείωτον την εμπιστοσύνην σας διότι μεριμνά με ειλικρινή στοργήν δια το ζήτημα, απαλλαγμένος πάσης προκαταλήψεως. Και εγώ προσωπικώς σας
ευχαριστώ δι’ όλην την ανεπιφύλακτον φιλικότατην της “Πατρίδος” καλές γιορτές».
Στις 14 Δεκέμβρη μετά από την αποτυχία των διαπραγματεύσεων που γίνονταν μεταξύ των παραγωγών και της κυβέρνησης, οι σταφιδοπαραγωγοί ζήτησαν από τη Νομαρχία και την Αστυνομία άδεια συλλαλητηρίου με την υπόσχεση, ότι τούτο θα είναι ειρηνικό και μάλιστα παρακαλούσαν τον μοίραρχο Παπακυριακάκη να δώσει διαταγή στα όργανα τάξης να τηρήσουν ψύχραιμη στάση απέναντι στους διαδηλωτές σταφιδοπαραγωγούς.

Κατά τη διάρκεια όμως του συλλαλητηρίου, οι έφιπποι της χωροφυλακής έκαναν ξαφνική επίθεση εναντίον του πλήθους. Ο Διευθυντής της εφ. «ΠΑΤΡΙΣ» Λεωνίδας
Βαρουξής, ο οποίος ήταν παρών για να καλύψει δημοσιογραφικά το συλλαλητήριο,
βλέποντας αυτήν την αρνητική εξέλιξη (όπως ο ίδιος ομολογούσε) σκέφτηκε: «Οι άνθρωποι αυτοί δεν είναι στα καλά τους».

Και τούτο γιατί η επίθεση έγινε χωρίς αφορμή και χωρίς καμία προειδοποίηση. Τα όργανα της τάξης προφασίσθηκαν ότι αφορμή για την αναίτια επίθεση ήταν η κατάληψη του τηλεγραφείου από τους διαδηλωτές ενώ στην πραγματικότητα μόνο 4 άτομα ανέβηκαν στο κτήριο του. Επιπλέον προφασίστηκαν ότι μερικοί πολίτες έβριζαν τους έφιππους και ότι κρατούσαν βίαια από τις επωμίδες τον αξιωματικό ονόματι Μητρόπουλο. Κατά τη στιγμή της επίθεσης δύο έφιπποι χωροφύλακες έπεσαν από τα άλογα και μαζί τους έπεσαν και τα πιστόλια τους. Από μαρτυρίες παρευρισκόμενων οι διαδηλωτές τα πήραν και τα έδωσαν αμέσως στους κατόχους τους.

Παράλληλα ο Διευθυντής της χωροφυλακής δικαιολογούσε την επίθεση των εφίππων λέγοντας ότι τα άλογα αφήνιασαν και οι αναβάτες δεν ήταν δυνατό να τα σταματήσουν.

Την έκρυθμη κατάσταση που επικράτησε κατά τη διάρκεια του συλλαλητηρίου την περιέγραφε η εφ. «ΠΑΤΡΙΣ» σε επόμενα δημοσιεύματα της με αποτέλεσμα ο διευθυντής της Λεωνίδας Βαρουξής να μηνυθεί από τις αστυνομικές αρχές και να συρθεί στα δικαστήρια της Κεφαλονιάς γιατί τα γραφόμενα του θεωρήθηκαν αντιδεοντολογικά. Η δίκη του εκδότη διήρκεσε από την 20η Γενάρη
του 1932 έως την 28η του ιδίου μήνα αλλά τελικώς το δικαστήριο κήρυξε αθώο τον κατηγορούμενο εφημεριδογράφο. Κατά τη διάρκεια της δίκης πλήθος αναγνωστών και
φίλων της εφ. «ΠΑΤΡΙΣ» και του Λεωνίδα Βαρουξή, περίμεναν με ενδιαφέρον και αγωνία έξω από το δικαστήριο την απόφαση.

Ο Δήμαρχος Κεφαλονιάς, Ευαγγελάτος, μετά το πέρας της δίκης και την αθωωτική απόφαση παράθεσε γεύμα στην πολυτελέστατη βίλα του προς τιμή του Λεωνίδα Βαρουξή.

Όλη η επικαιρότητα