Αρθρογραφία

Τα μνημεία μας

Ακούστε το άρθρο

Κάθε λαός διαμορφώνει την οντότητά του, την ιδιαιτερότητα του,
την ιδιοσυστασία του, την ταυτότητά του μέσα από την παράδοση
του, τις περιπέτειές του, τη γλώσσα του, τα καλλιτεχνικά του
δημιουργήματα και το ιστορικό του παρελθόν. Τα στοιχεία αυτά
καθρεφτίζονται σε όλες τις εκδηλώσεις της ζωής και
αντανακλώνται, κατά κύριο λόγο, μέσα από την τέχνη με την
ευρύτερη έννοια της, όπως είναι η λογοτεχνία, αλλά και με τη
στενότερη, δηλαδή την καθαρά καλλιτεχνική δημιουργία, τη
γλυπτική, τη ζωγραφική, την αρχιτεκτονική και άλλες
καλλιτεχνικές δραστηριότητες.
Η πατρίδα μας μπορεί να καυχιέται ιδιαίτερα, γιατί πρώτη
στον κόσμο δημιούργησε ανθρωποκεντρικό πολιτισμό,
επιστημονικοποίησε τη σκέψη και δεν ενδιαφέρθηκε μόνο για το
ζην αλλά κυρίως για το ευ ζην. Εξίσου, βέβαια, με τον
ανθρωποκεντρικό προβληματισμό των επιστημών της
ενδιαφέρθηκε και για την καλλιτεχνική δημιουργία. Τα θαυμάσια
δημιουργήματά της, βασισμένα στο μέτρο και την αρμονία, δεν
είχαν σκοπό να εντυπωσιάσουν, να καταπλήξουν, αλλά κυρίως να
τέρψουν και να διδάξουν.
Η χώρα μας, επειδή βρίσκεται στο σταυροδρόμι μεταξύ
Ανατολής και Δύσης, Βορρά και Νότου, κατέχει σπουδαία
στρατηγική θέση και ήταν φυσικό να γνωρίσει πολλές
περιπέτειες. Πολλοί βάρβαροι λαοί την κατέκτησαν, αλλά, όπως
λέει ο ποιητής, «το χώμα δεν έδεσε ποτέ με τη φτέρνα τους».
Οπωσδήποτε όμως πολλά μνημεία του πολιτισμού μας υπέστησαν
καταστροφές από τη μανία των κατακτητών και πολλοί ναοί,
επίσης, απογυμνώθηκαν και τα καλλιτεχνικά τους
δημιουργήματα μεταφέρθηκαν σε μουσεία του εξωτερικού.
Σοβαρό πλήγμα επέφερε στα μνημεία μας Ο Άγγλος
ThomasBruce, 7ος λόρδος του Έλγιν, που εφοδιασμένος με τουρκικό φιρμάνι της Υψηλής Πύλης (1801), απογύμνωσε τον Παρθενώνα,
το Ερέχθειο και άλλους ναούς από τα απαράμιλλα
καλλιτεχνήματα τους. Στην προσπάθεια του μάλιστα να τα
αποκολλήσει από τους ναούς κατέστρεψε πολλά από αυτά. Κατά
τη μαρτυρία του δρα Κλαρκ, που ήταν αυτόπτης μάρτυρας, ο
τούρκος διοικητής της Ακρόπολης, ο Δισδάρ – αγάς, βλέποντας
την καταστροφή που γινόταν στα μνημεία του Παρθενώνα, όταν
κατέβασαν την τελευταία μετόπη, είπε στα Ελληνικά: «Τέλος».
Έβγαλε την πίπα από το στόμα του και άφησε να κυλήσει από τα
μάτια του ένα δάκρυ. Τα καλλιτεχνήματα, που μετέφερε ο Έλγιν
στην Αγγλία, τα πούλησε στο Βρετανικό Μουσείο το 1816 αντί του
ποσού των 35.000 λιρών, παρόλο ότι για την αποκόλληση και τη
μεταφορά τους είχε ξοδέψει 50.000 λίρες και κατ’ άλλους 75.000.

Τα καλλιτεχνήματα, μάλιστα, του Παρθενώνα δημιουργήθηκαν
σε μια ευτυχισμένη εποχή την εποχή που ευδοκιμούσε η
δημοκρατία και οι Τέχνες και τα Γράμματα γνώρισαν εκπληκτική
άνθιση. είναι δημιουργήματα του 5ου π. Χ. αιώνα του Χρυσού
αιώνα της κλασικής αρχαιότητας, και γι’ αυτό συμβολίζουν την
πιο ένδοξη περίοδο της ιστορίας και της τέχνης μας. Δεν είναι
δημιουργήματα συμπτωματικά καμωμένα. Ο καλλιτέχνης –
δημιουργός συλλάμβανε την ιδέα, την έπλαθε στο νου του και στη
συνέχεια τη μετέβαλε σε απτή δημιουργία, την υλοποιούσε, τη
μορφοποιούσε σε αισθητό καλλιτέχνημα που διαιωνίζει ως τις
μέρες μας την αρχική ιδέα. Επομένως, τα μνημεία μας είναι
πνευματικός τόκος των προγόνων μας.

Η ευαισθησία και ο συναισθηματισμός μας σχετικά με την
επιστροφή των μνημείων μας, που βρίσκονται σε ξένες – χώρες
ιδιαίτερα δε αυτών που βρίσκονται στο Βρετανικό μουσείο – , δεν
πρέπει να εκληφθεί ως ακρισία, σοβινισμός ή υπέρμετρος
συναισθηματισμός. Οι λόγοι είναι αντικειμενικοί και
αυταπόδεικτοι.

Στις μέρες μας οι προσπάθειες για την επιστροφή των
παρθενώνιων γλυπτών έχουν ενταθεί και οφείλουμε να τις
συνεχίσουμε ως άτομα και ως λαός μέχρι την επάνοδο τους στη
χώρα που δημιουργήθηκαν. Για μας δεν αποτελεί μονομανία,
αλλά είναι στόχος τιμής η αποκατάσταση της αισθητικής ενός
μεγαλόπνοου έργου που είναι και ο λογότυπος της Ουνέσκο. Ο
Παρθενώνας ως μνημείο είναι ακρωτηριασμένο και οφείλουμε να
αγωνιστούμε, για να αποκατασταθεί η αισθητική του
ακεραιότητα.

Όλη η επικαιρότητα