Αρθρογραφία

Φυσικό περιβάλλον

Ακούστε το άρθρο

Μόνο όταν το  τελευταίο δέντρο  έχει καεί και ο τελευταίος ποταμός δηλητηριαστεί και το τελευταίο ψάρι πιαστεί θα συνειδητοποιήσουμε πως δεν μπορούμε να φάμε τα λεφτά.

[Ινδιάνικη παροιμία]

Ενώ η εξελικτική πορεία του ανθρώπου έχει τις αρχές της στα βάθη των χιλιετηρίδων και η υποταγή και εκμετάλλευση της φύσης συνεχίστηκε κατά αύξουσα γεωμετρική πρόοδο, το πρόβλημα της μόλυνσης και της καταστροφής του περιβάλλοντος γνώρισε τη μεγαλύτερη έκτασή του κατά τις τελευταίες δεκαετίες και συγκεκριμένα κατά τη σύγχρονη εποχή, την εποχή δηλαδή της υψηλής τεχνολογίας. Βασικός λόγος είναι η εντατική χρήση των φυσικών πόρων, σε τέτοιο βαθμό, που η φυσική αναπαραγωγή αδυνατεί να αναπληρώσει την απώλεια. Κατά το παρελθόν παρουσιαζόταν μια περιορισμένης έκτασης εκμετάλλευση της φύσης, γιατί από τη μια μεριά τα τεχνικά μέσα ήταν περιορισμένα και από την άλλη ο τρόπος παραγωγής ήταν  διαφορετικός. Σήμερα όμως ο άνθρωπος διαθέτει όλα τα μέσα για την αποστράγγιση της φύσης και παράλληλα έχουν μεταβληθεί οι στόχοι της παραγωγής, που δεν αποβλέπουν πια, τις πιο πολλές φορές, στην εξυπηρέτηση των αναγκών της ζωής αλλά στη μεγιστοποίηση του κέρδους. Η επιστημονικοτεχνική επανάσταση παρέχει στον άνθρωπο τη δυνατότητα να επιφέρει στη φύση θεμελιώδεις αλλαγές σε τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο, με αποτέλεσμα την αύξηση των κινδύνων για τη ζωή του. Η αλόγιστη εκμετάλλευση του εδάφους και του υπεδάφους και η μόλυνση των υδάτων και της ατμόσφαιρας έχουν ξεπεράσει κάθε όριο στην εποχή μας. Η καταστρεπτική μανία του ανθρώπου είναι περισσότερο εμφανής στο έδαφος, που χαρακτηρίζεται από τη μόλυνση, τη ρύπανση και την ασχήμια. Καταστράφηκαν τα δάση χάρη στην εντατική καλλιέργεια, το άπλωμα των πόλεων και την προσπάθεια για εξοικονόμηση πρώτων υλών. Η εξάντληση του εδάφους οδήγησε στη χρήση λιπασμάτων και άλλων επικίνδυνων ουσιών. Η χλωρίδα και η πανίδα έχουν υποστεί ανεπανόρθωτες καταστροφές και πολλά είδη ζώων και πτηνών εξαφανίστηκαν ή κινδυνεύουν να εξαφανιστούν οριστικά.

Η μόλυνση και η καταστροφή του περιβάλλοντος περιλαμβάνει, όπως είδαμε, ένα ευρύτατο φάσμα εγκληματικών ενεργειών του ανθρώπου, που από τη φύση τους και τα αποτελέσματά τους νοθεύουν πολύμορφα, υποβιβάζουν και κατεξευτελίζουν την ποιότητα της ζωής του. Θα αντιληφθούμε, όμως, καλύτερα την έκταση της συμφοράς, αν εκθέσουμε πρώτα τις απόψεις μας για το νόημα της ποιοτικής ζωής. Όταν λέμε, ότι η ζωή έχει αξία και ποιότητα, δεν εννοούμε μόνο τις ανέσεις και ευκολίες που ήλθαν σαν αποτέλεσμα της τεχνολογικής εξέλιξης, ούτε την αφθονία των καταναλωτικών αγαθών. Το τσιμέντο, το σίδερο, το ατσάλι και το γυαλί διευκόλυναν τη ραγδαία αξιοποίηση του διαθέσιμου χώρου με δύο βαρύτατες για την ποιότητα ζωής συνέπειες. Από τη μια μεριά κατασκευάστηκαν τα γνωστά διαμερίσματα, τα σύγχρονα ‘κρατητήρια’, όπως έχουν πολύ δίκαια ονομαστεί. Ο σημερινός άνθρωπος πλήττει, ασφυκτιά, πνίγεται μέσα σε ένα καταθλιπτικό και αντιανθρώπινο περιβάλλον. Από την άλλη μεριά πάλι, η στενόκαρδη εκμετάλλευση του υπάρχοντος χώρου δεν άφησε σπιθαμή εδάφους αναξιοποίητη από μέρους των ισχυρών του χρήματος και του απλού ανθρώπου που μπήκε άθελά του στο παιχνίδι του καταναλωτισμού. Όλα σήμερα είναι λειψά και ακρωτηριασμένα. Αν προστεθεί τώρα στα παραπάνω και η αμφίβολη ποιότητα των ειδών διατροφής που παρακολουθείται από τη γενικότερη νόθευση της ζωής, νομίζουμε ότι συμπληρώνεται η έκταση της ποιοτικής υποβάθμισης.

Ανακεφαλαιώνοντας, λοιπόν, επαναλαμβάνουμε με έμφαση ότι το μεγαλύτερο βάρος της ευθύνης για την κακοποίηση του φυσικού χώρου πέφτει στους ώμους της ασύδοτης κερδοσκοπίας που θεοποίησε το χρήμα και έθεσε σε δεύτερη μοίρα την αξία του ίδιου του ανθρώπου. Η θεοποίηση της ατομικής ιδιοκτησίας και η λατρεία του ατομικού συμφέροντος, κατά παράβαση κάθε κανόνα δικαίου και ηθικής, δεν πείθει σήμερα κανένα, όταν προσπαθεί να επιρρίψει τις ευθύνες στους ώμους όλων των πολιτών. Με τις κουτοπόνηρες απόψεις ότι ‘φταίμε όλοι μας’ για την κακοποίηση της φύσης, δεν εξασφαλίζουν το συγχωροχάρτι οι πραγματικά αδίστακτοι νοθευτές της ζωής μας, ούτε πιάνουν τόπο τα κηρύγματα περί της δήθεν μηδενικής ανάπτυξης ή της επιστροφής στη φύση για την απαλλαγή από το κακό.

*Ο Νίκος Γιαννόπουλος είναι Φιλόλογος, Ειδικός στη Έκθεση | Πτυχιούχος Κλασσικής Φιλολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών

 

 

Όλη η επικαιρότητα