Αρθρογραφία

Ανθρώπινα δικαιώματα

Άρθρο του Νίκου Γιαννόπουλου.
Ακούστε το άρθρο

Όλοι οι άνθρωποι γεννήθηκαν ελεύθεροι και ίσοι όσον αγορά την αξιοπρέπεια και τα δικαιώματά τους. Είναι προικισμένοι με λογική και συνείδηση, και οφείλουν να συμπεριφέρονται μεταξύ τους με πνεύμα αδελφοσύνης

Αναντίρρητα τα δικαιώματα συνιστούν ένα χρέος, αλλά χρέος των άλλων και της κοινωνίας απέναντι σε άτομα μεμονωμένα, ομάδες και κοινωνικά σύνολα. Αυτό σημαίνει εξαρχής ότι τα δικαιώματα χωρίζονται σε ατομικά και κοινωνικά, χωρίς να είναι δυνατό να νοηθεί χωριστά η απόδοσή τους, αφού είναι παρατηρημένο ότι, όπου καταπατώνται, καταπατώνται και τα δύο. Είναι δηλαδή σπάνιο σε μια κοινωνία να απολαμβάνουν οι πολίτες σε όλη τους την έκταση τα ατομικά και να στερούνται κοινωνικά τους δικαιώματα ή το αντίθετο. Εκείνο όμως που είναι σιγουρότατο, είναι το γεγονός ότι καμιά πολιτεία και κανένα κοινωνικό καθεστώς δεν αρνείται στους πολίτες ότι έχουν μια σειρά ολόκληρη από δικαιώματα, τουλάχιστον θεωρητικά. Και Συντάγματα υπάρχουν παντού  και καταστατικοί χάρτες των Ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχουν περίτεχνα φιλοτεχνηθεί και διακηρύξεις σχετικές έχουν γίνει σε αφθονία και η νομοθεσία ολοένα βελτιώνεται και εκσυγχρονίζεται Δεν υπήρξαν βέβαια ‘παλιοί καλοί καιροί ’ και όσο πιο πίσω γυρνάμε τόσο και χειρότερη ήταν η κατάσταση, δεν υπήρξε όμως και ποτέ μέχρι σήμερα πιο ανενδοίαστη και υποκριτική συμπεριφορά αυτών που ευθύνονται για την διαφύλαξη και απόδοση των δικαιωμάτων. Αιμοσταγείς τύραννοι αυτοαποκαλούνται προστάτες και σωτήρες των λαών, εξανδραποδιστές αυτοδιορίζονται τιμητές της ελευθερίας, μεγαλόσχημοι απατεώνες και καταχραστές μιλούν για τον τίμιο μόχθο και την ιερότητα της ιδιοκτησίας και έμποροι των ιερών και των οσίων για ευσυνειδησία και συνέπεια.

Ας επανέλθουμε όμως στον ορισμό της έννοιας. Δικαίωμα είναι αυτό που ανήκει σε κάποιον, αυτό που δικαιούται κάποιος σύμφωνα με το νόμο, αυτό που από τη φύση και τους νόμους παρέχεται στον καθένα για την ύπαρξη και πρόοδό του. Σημειώνουμε δε με έμφαση  ότι ο βαθμός σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων υπήρξε πάντοτε το ασφαλέστερο κριτήριο της ποιότητας μιας κοινωνίας και της αξίας ενός πολιτικού συστήματος διακυβέρνησης. Σε μια κοινωνία που το χρήμα έχει θεοποιηθεί και θεωρείται υπέρτατη αξία της ζωής, που βασιλεύει η στυγνή εκμετάλλευση και η αντίθεση ανάμεσα σε έχοντες και μη έχοντες έχει γίνει εξοργιστικά προκλητική, εκεί που οργιάζουν η πορνεία, η χρήση των ναρκωτικών και η εγκληματικότητα, που κυριαρχεί ο τρόμος και η ανασφάλεια, όπου υπάρχουν εκατομμύρια άστεγοι και άνεργοι, που το άγχος για την επιβίωση και η αβεβαιότητα για το αύριο καθιστούν τους ανθρώπους φρενοβλαβείς και ψυχοπαθείς, δεν πρέπει να γίνεται λόγος για ανθρώπινα δικαιώματα. Μια κοινωνία που λειτουργεί σωστά και σέβεται τον εαυτό της έχει φροντίσει για την εξάλειψη των παραπάνω συμπτωμάτων της απανθρωποποίησης και της ψυχικής διάλυσης του ανθρώπου.

Οι πραγματικά δημοκρατικές κοινωνίες έχουν καταβάλει κάθε προσπάθεια για την προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο ζουν οι πολίτες. Η υποτιθέμενη  ανάπτυξη δεν μπορεί να δικαιολογήσει την καταστροφή των δασών, τη μόλυνση των θαλασσών, τη ρύπανση της ατμόσφαιρας. Για ποια προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μπορεί να γίνει λόγος όταν τα τσιμεντένια μεγαθήρια στερούν τον ήλιο και τον αέρα από τα παιδιά, όταν η απληστία του χρήματος δεν αφήνει τον παραμικρό χώρο για την ψυχαγωγία των παιδιών και την άθληση των νέων, όταν εξαιτίας του νέφους των μεγαλουπόλεων γεμίζουν καθημερινά τα νοσοκομεία από ασθενείς και όταν υποβαθμίζεται βάναυσα η ποιότητα της ανθρώπινης ζωής. Αναφαίρετο δικαίωμα κάθε ανθρώπου είναι η εξασφάλιση των μέσων για την υλική του αποκατάσταση. Η εργασία πρέπει να αποτελεί την μοναδική πηγή προσπορισμού των υλικών αγαθών και να εκτελείται κάτω από ανθρώπινες συνθήκες. Αν υπάρχουν όμως εκατομμύρια άνεργοι σε μια χώρα, αν οργιάζει ο παρασιτισμός και η κομπιναδόρικη δραστηριότητα, αν πηγή των υλικών αγαθών θεωρείται η απάτη, η νοθεία και η δωροδοκία, τα ανθρώπινα δικαιώματα παραμένουν γράμμα κενό και φαρισαϊκή υποκρισία. Το ίδιο μπορούμε να ισχυριστούμε και για το δικαίωμα της υγείας που η προστασία του δείχνει το πραγματικό πρόσωπο μιας κοινωνίας. Δεν είναι μόνο υλικές οι ωφέλειες που προέρχονται από την κατοχύρωση του δικαιώματος αυτού, αλλά δείχνουν και τη θέση της πολιτείας απέναντι στην αξία της ζωής του ανθρώπου και το ποσοστό του ανθρωπισμού που υπάρχει σε μια κοινωνία, αφού η προστασία της υγείας είναι πάνω από όλα πράξη ανθρωπιστική. Υπάρχουν βέβαια και άλλα δικαιώματα, όπως η παιδεία, η αξία της προσωπικής ελευθερίας των πολιτών και η ανεμπόδιστη έκφραση των πολιτικών και θρησκευτικών πεποιθήσεων. Η προσωπική ασφάλεια, η ελεύθερη διακίνηση, το απαραβίαστο της ιδιωτικής ζωής, το δικαίωμα του συνέρχεσθαι και συνεταιρίζεσθαι και το δικαίωμα της ιδιοκτησίας συμπληρώνουν τον πίνακα των δικαιωμάτων του ανθρώπου.

Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι σε όσες πολιτείες αποτελούν πράξεις τα ανθρώπινα δικαιώματα, παρατηρείται μια καθολική πρόοδος σε όλους τους τομείς της ζωής, ενώ οι καθημερινές διαμαρτυρίες, οι κοινωνικές ταραχές, η βία και η εγκληματικότητα, η ασυδοσία και η εκμετάλλευση, η φτώχεια, η ανεργία και η απογοήτευση είναι τα χαρακτηριστικά των κοινωνιών που δεν σέβονται τα απαράγραπτα ανθρώπινα δικαιώματα. Σε κοινωνίες καταπιεστικές και υποκριτικές βασιλεύει η αμορφωσιά, η κουτοπονηριά, κυριαρχούν οι προλήψεις και επικρατεί καθυστέρηση σε όλες τις εκδηλώσεις του πολιτισμού. Εκεί βρίσκουν κατόπιν πρόσφορο έδαφος ανάπτυξης όλα οι μορφές της εκμετάλλευσης και της υποδούλωσης. Οι κοινωνίες αυτές εγκυμονούν κινδύνους όχι μόνο για τα μέλη τους αλλά και για την παγκόσμια κοινότητα, υπονομεύοντας τη ζωή και την ελευθερία της, προς όφελος των άνομων και αντιδημοκρατικών σκοπών που επιδιώκουν.

* Ο Νίκος Γιαννόπουλος είναι Φιλόλογος, ειδικός στην Έκθεση | Πτυχιούχος Κλασσικής Φιλολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών

Όλη η επικαιρότητα