Ο Γιώργος Γώτης, λίγες ημέρες πριν «φύγει» το 2016, τιμήθηκε με το Βραβείο Κώστα και Ελένης Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου του… μια βράβευση που με αυτήν του Ηλία Χ. Παπαδημητρακόπουλου κράτησε ψηλά το λογοτεχνικό γόητρο της Ηλείας…
Γεννημένος στην Ανδραβίδα, το 1956, σπούδασε στην Οδοντιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, πόλη όπου σήμερα ζει και εργάζεται ως οδοντίατρος…
Τις ημέρες του Πάσχα βρέθηκε στην γενέτειρα του δίνοντας μας την αφορμή για μια συνάντηση και μια «Εν Οίκω» συζήτηση μαζί του…
Γεννηθήκατε και μεγαλώσατε στην Ανδραβίδα και στα μέσα της δεκαετίας του `70 φύγατε για να σπουδάσετε… ποια είναι η σχέση σας, πλέον, και ποιες είναι οι πιο έντονες αναμνήσεις που κρατάτε από την γενέτειρα σας;
Το να γυρνάς στον γενέθλιο τόπο κάθε φορά, αν και εγώ διατήρησα όλα αυτά τα διατρέξαντα χρόνια τους δεσμούς μου με την Ανδραβίδα, είναι μια καταβύθιση στην παιδική σου ηλικία κατά κάποιον τρόπο. Πολλές επί μέρους στιγμές συντίθενται αυτομάτως και φτιάχνουν πολλές εικόνες της τότε ζωής. Πάρα πολλά εξωτερικά ερεθίσματα σου γενούν κάθε φορά διαφορετικά συναισθήματα. Θυμάμαι την καθημερινή ζωή στο σπίτι και στην σταφίδα που καλλιεργούσε ο πατέρας. Το τυπικό των εορτών, τα γλυκά της μητέρας, και την Κυριακάτικη ατμόσφαιρα με τα σινεμά, υπήρχαν δύο στην Ανδραβίδα, και το ποδόσφαιρο. Το ραδιόφωνο του σπιτιού και το πρώτο μου τρανζιστοράκι τσέπης που δεν το αποχωριζόμουν ούτε κατά τον υποχρεωτικό τότε εκκλησιασμό. Τα αποκόμματα από τα περιοδικά και τις εφημερίδες που κρατούσα, αυτοκίνητα, μηχανές, ποδοσφαιριστές, ηθοποιούς κλπ. καθώς και την βιβλιοθήκη του πατέρα μου αλλά κυρίως του παππού μου. Το κυριότερο όμως είναι η ιδιαίτερη σχέση που ανέπτυξα με την φύση και η οποία μου καθόρισε και μου δίδαξε πάρα πολλά. Όλα αυτά τα συναντώ νοερά κάθε φορά και κάνω τις αναπόφευκτες συγκρίσεις. Όμως σε κάθε επιστροφή αναζητώ το νέο που θα μου αποκαλύψει ο τόπος επαναπροσδιορίζοντας τη σχέση του μαζί μου.
Πότε γράψατε το πρώτο σας ποίημα; Τι σας έδωσε το ερέθισμα;
Όσο και να ακούγεται παράξενο, δεν μπορώ να θυμηθώ ακριβώς το πρώτο μου ποίημα και τι ακριβώς έγραψα. Όμως πάντα μου άρεσε το διάβασμα και ειδικά το εξωσχολικό. Νομίζω ό,τι διαβάζουμε και μας συγκινεί, ό,τι βλέπουμε και ακούμε, μια εικόνα της φύσης, ένα κελάιδισμα, μια μουσική, μια ταινία, ένα άλλο ποίημα, αποτυπώνεται μέσα μας, ενυπάρχει και κάποια στιγμή παίρνοντας το μολύβι προσπαθείς να εξωτερικεύσεις αυτά που συσσωρεύτηκαν μέσα σου και ωρίμασαν δίνοντάς τους μια νέα, πλέον, μορφή. Αρχίζεις να γράφεις εκφράζοντας ένα συναίσθημα, μια ανάμνηση δίχως να ξέρεις που ακριβώς θα καταλήξεις. Θα έλεγα σχηματικά πως εκείνη τη στιγμή, όλη σου η ζωή συμπυκνώνεται, όλα τα συναισθήματα και οι σκέψεις γίνονται μια σταγόνα μελάνι που προσπαθείς να αποκρυπτογραφήσεις παλεύοντας να γράψεις ένα στίχο.
Τι σημαίνει για εσάς η βράβευση για το σύνολο του ποιητικού έργου σας από την Ακαδημία Αθηνών/ Ιδρύματος Κώστα & Ελένης Ουράνη;
Το 2008 είχα βραβευθεί και από το περιοδικό ” Διαβάζω ” για την ποιητική μου συλλογή “Χρονογραφία” με το βραβείο ποίησης. Όμως η βράβευσή μου από την Ακαδημία Αθηνών για το σύνολο του έργου μου, είναι αυτονόητο ότι είναι ιδιαίτερη τιμή για εμένα λόγω της βαρύτητας και του κύρους του ιδρύματος, αλλά και του βραβείου. Με συγκινεί και μου δίνει μιαν ακόμη “αφορμή” για να γράφω. Βέβαια, όταν γράφεις δεν περιμένεις βραβεία για να συνεχίσεις. Γράφεις γιατί αυτό πρωτίστως έχεις ανάγκη. Όμως η βράβευση σου δίνει τη χαρά και εν μέρει τη βεβαιότητα ότι το έργο σου συγκινεί και αφορά και άλλους εκτός από εσένα.
Κριτικές σας χαρακτηρίζουν ολιγογράφο που, όμως, έχει καταφέρει από βιβλίο σε βιβλίο να διαμορφώσει τη δική του ιδιότυπη φωνή… πόσο σύμφωνο σας βρίσκει αυτή η άποψη;
Είναι αλήθεια, δεν έχω εκδώσει πολλές ποιητικές συλλογές. Είναι έξι μέχρι τώρα και όλες από τις εκδόσεις “Στιγμή”. Όταν θεωρήσω ότι τα ποιήματα μου είναι έτοιμα με τον τρόπο που εγώ νομίζω, τότε αποφασίζω να τα εκδώσω χωρίς να μετρώ το χρόνο. Πρέπει να ωριμάζουν μόνα τους, αλλά και εντός σου μέχρι να δημοσιευτούν ή να συγκροτήσουν ένα βιβλίο. Φτάνει κάποια στιγμή που σου φωνάζουν και σε πιέζουν τα ίδια για έκδοση. Ο κάθε ποιητής προσπαθεί να διαμορφώσει μιαν ιδιότυπη φωνή. Αυτό είναι το μεγάλο στοίχημα. Τα θέματα στην ποίηση είναι όλες τις εποχές τα ίδια. Επιδιώκεις να μιλήσεις για όλα αυτά με τον δικό σου, μοναδικό, ιδιότυπο τρόπο και να κάνεις συμμέτοχους τους αναγνώστες σου στο πέρασμα των χρόνων. Όλοι οι ποιητές αυτό προσπαθούν. Ο χρόνος είναι το μεγάλο στοίχημα. Αν η ποίησή σου αντέξει και συγκινεί. Δεν ξέρω λοιπόν να σας απαντήσω με βεβαιότητα σε αυτήν την ερώτηση, την απαντούν οι αναγνώστες σε βάθος χρόνου.
Το διάστημα της κρίσης στην Ελλάδα έχει διευρύνει το κοινό της ποίησης και τον κύκλο των… χαμένων ποιητών ή το αντίθετο;
Η ποίηση πάντοτε είχε λίγους αναγνώστες. Ας μην αυταπατώμεθα. Δε νομίζω ότι σε δύσκολες στιγμές έχουμε ανάγκη από περισσότερη ποίηση, ίσως τώρα να ξαναθυμόμαστε ξεχασμένους στίχους χρησιμοποιούμενους τεχνηέντως από πολλούς για αλλότριους σκοπούς. Μπορεί ως μόδα ή life- style να βλέπουμε δεξιά και αριστερά γραμμένα τσιτάτα και να τα επικαλούμαστε, να ακούμε ότι πρέπει να επαναπροσδιορίσουμε τις αξίες μας και να καταφύγουμε στο όνειρο και την ελπίδα. Δε συμφωνώ με μια τέτοια άποψη που παραπλανά. Γράφεις και διαβάζεις ποίηση για να ξεφύγεις από την καθημερινότητα και την γύρω μιζέρια, η ποίηση έχει απαντήσεις για όλα τα προβλήματα του βίου, αλλά αυτό είναι μια άλλη μεγάλη συζήτηση. Αυτό το συνειδητοποιείς νωρίς στη ζωή σου και αγαπάς την ποίηση, και καταφεύγεις σε αυτήν και πορεύεσαι μαζί της.
Η ποίηση είναι υπόθεση τόπων και όχι ανθρώπων;
Η ποίηση είναι οι τόποι που έζησες και ζεις, οι τόποι που θα λησμονήσεις οι τόποι που ονειρεύεσαι με τους ανθρώπους που έζησες, ζεις και ονειρεύεσαι να ζήσεις έστω και για μια στιγμή. Με αυτά που ξέχασες και κάποια στιγμή θα αναδυθούν από την λήθη και θα πάρουν τη θέση που τους ανήκει. Οι τόποι και οι άνθρωποι θα γίνουν ένα, είναι μέσα στα ποιήματά σου τα κατοικούν και τα ζωντανεύουν κατά έναν τρόπο.
«Η ευτυχία δεν βγάζει ποίηση» έχει δηλώσει σε συνέντευξη της η Κική Δημουλά… το ασπάζεστε;
Θα μπορούσα να πω ναι το ασπάζομαι. Εκτιμώ πολύ την κυρία Δημουλά, που έχει πει πολλά σημαντικά μέσω της ποίησής της, είναι σπουδαία ποιήτρια. Θα συμπλήρωνα όμως καταφεύγοντας στον Όμηρο. Θυμάμαι τα πιθάρια του Δία στο Ω της Ιλιάδας. Μας λέει: Ο Δίας σε κάποιους ανθρώπους μοιράζει μόνο συμφορές από το πιθάρι των συμφορών. Αυτοί είναι οι δυστυχισμένοι. Σε κάποιους άλλους και χαρές και δυστυχίες παίρνοντας από το πιθάρι των καλών και από το πιθάρι των συμφορών. Αυτοί είναι οι ευτυχισμένοι. Υπό την έννοια αυτή ακέραια ευτυχία στη ζωή μας δεν υπάρχει. Είναι πάντοτε μαζί με τις δυστυχίες. Έτσι ο ποιητής θέλοντας να εκφράσει τη ζωή και τον κόσμο το πιθάρι του έχει ανακατωμένες ευτυχίες και δυστυχίες.
Πότε είναι σπουδαίο ένα ποίημα;
Αγαπώ πολύ τον Σολωμό. Τον διαβάζω και κάθε φορά ανακαλύπτω ένα στίχο που δεν του είχα δώσει ιδιαίτερη προσοχή σε παλαιότερες αναγνώσεις. Σε κάθε ηλικία ερμηνεύουμε διαφορετικά τα διαβασματά μας. Παραδείγματος χάριν, “Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι” του Σολωμού ενώ μιλούν για το Μεσολόγγι, εγώ νιώθω ότι εμπεριέχουν την απάντηση στον έρωτα, στην ελπίδα, στη μοναξιά και σε πολλά ακόμη, συγκροτούν έναν ολόκληρο κόσμο. Ένα ποίημα είναι σπουδαίο όταν αντέχει στον χρόνο, όταν μας αφορά όλους, ανθρώπους διαφορετικών αντιλήψεων και εποχών προφανώς. Και το οποίο πιστεύω, ότι σε διάφορες στιγμές της ζωής σου το ίδιο ποίημα – το σπουδαίο ποίημα, το εννοείς διαφορετικά.
Ποια πλάνη θα λέγατε να αποφύγουν οι νέοι ποιητές;
Πλάνη είναι η καταβύθιση στην απέραντη αισθηματολογία, σε ένα παραλήρημα συναισθημάτων αυτοβιογραφικού χαρακτήρα. Πλάνη είναι επίσης η βεβαιότητα του ταλέντου δίχως υψηλά κριτήρια, της ρέουσας “δημιουργικής” γραφής δίχως να έχεις διαβάσει συστηματικά και σε βάθος την ελληνική αλλά και την παγκόσμια λογοτεχνία. Πλάνη είναι να βουλιάζεις στην αυτοαναφορικότητα και να πιστεύεις ότι τα δικά σου συναισθήματα αφορούν όλους τους άλλους δίχως να αναρωτιέσαι αν αυτό συμβαίνει. Όλοι έχουμε το δικαίωμα να γράφουμε και να εκφραζόμαστε, όμως πρέπει να έχουμε και επίγνωση του τι γράφουμε. Κατά πόσο το γραπτό μας μπορεί να σταθεί δίπλα σε άλλα εγνωσμένης αξίας;… Είναι ένα ερώτημα, ένας δισταγμός που πρέπει να έχει κάθε συγγραφέας.
Υπάρχει κάποιος στίχος που τον «κουβαλάτε» συνεχώς μαζί σας;
Είναι ο στίχος του Διονύσιου Σολωμού από τους ” Ελεύθερους Πολιορκημένους”.
“Ήταν με σένα τρεις χαρές στην πίκρα φυτρωμένες
όμως για μένα στη χαρά τρεις πίκρες ριζωμένες.” ΄
Ένας στίχος για την διπλή όψη των πραγμάτων, την πλάνη της ζωής και τελικά για την δική μας αλήθεια.
Κι αν ζητούσα να επιλέξετε ένα στίχο που θα αντικατόπτριζε την Ηλεία τι θα απαντούσατε;
Θα μπορούσα να σκεφτώ το στίχο του Τάκη Σινόπουλου “είμαι ένας άνθρωπος που έρχεται συνεχώς από τον Πύργο”, περιέχει πολλά μέσα στην ελλειπτικότητά του. Κουβαλάμε παντού τον γενέθλιο τόπο, ό,τι κι αν κάνουμε όπου κι αν βρεθούμε.
Αλλά και τους στίχους του Γιώργη Παυλόπουλου, “είναι το λασπωμένο πρόσωπο της Άρτεμης κι ο Αλφειός κατεβαίνοντας ανάμεσα στ’ αηδόνια”.
Βιβλιογραφία – Διακρίσεις του Γιώργου Γώτη
Από τις εκδόσεις “Στιγμή” έχουν κυκλοφορήσει οι ποιητικές του συλλογές: ” Όρθρου Βαθέως ” (1988, εκτός εμπορίου), “Φυσική Ιστορία” (1991), “Κρυμμένη Εικόνα” (1999), “Χρονογραφία” (2007), “Δίχως Χάρτη” (2011), “Στοιχειώδη Σωμάτια” (2015) και το πεζογράφημα “More Veneto” (2013). Από τις εκδόσεις “Γαβριηλίδη” το “Τέσσερα και Ένα Κείμενα για τον Η. Χ. Παπαδημητρακόπουλο” (2016) και από τις εκδόσεις “Φοίνικα” τα: “Γεώργιος Βιζυηνός, Μοσκώβ Σελήμ” (2002, επίμετρο) και “Αλέξανδρου Μωραϊτίδου, Άγιον Όρος” (2006, επίμετρο). Επίσης έχει επιμεληθεί την «Ανθολογία Ηλείων Λογοτεχνών» (έκδ. Της Μορφωτικής Ένωσης Λεχαινών “Ο Αντρέας Καρκαβίτσας”, 1981), το βιβλίο «Φώτος Πασχαλινός, Επαρχιακά και άλλα ποιήματα» (ΝΕΛΕ Ηλείας, 1988), τον τόμο “Γεώργιος Παπανδρέου, Η Ηλεία δια μέσου των Αιώνων” (Εκ Παραδρομής, 1990), το άλμπουμ “Γιάννης Πονήρης, Μνήμες Αντίστασης“ (Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ηλείας, 2005). Κείμενά του έχουν δημοσιευτεί σε εφημερίδες και περιοδικά, ενώ μεταφράσεις ποιημάτων του έχουν γίνει στα αγγλικά, ισπανικά, αραβικά, περσικά, ιταλικά, ρώσικα, γερμανικά και στα κινέζικα, έχοντας, παράλληλα, δει το φως της δημοσιότητας σε περιοδικά και ανθολογίες.
Από την υποδοχή της ποίησής του στο εξωτερικό σημειωτέες είναι η εκδήλωση παρουσίασής της που πραγματοποιήθηκε στο Πανεπιστήμιο του Καϊρου το 2009, η εκδήλωση το 2010 στη Μαδρίτη (συνδιοργάνωση Circulo de Bellas Artes και Ελληνική Πρεσβεία), καθώς και η παρουσίασή της στο Qinghai Intl Poets Mongolian Yurt Roundable Forum, στην Κίνα το 2016. Επίσης συμμετείχε -με αφορμή το “More Veneto”- στην ημερίδα Rethink the Past, που πραγματοποιήθηκε στην Ρώμη το 2014.
Το 2008 τιμήθηκε με το Βραβείο Ποίησης του λογοτεχνικού περιοδικού “Διαβάζω” για την ποιητική του συλλογή «Χρονογραφία». Επίσης η ποιητική συλλογή “Δίχως χάρτη” περιλήφθηκε στη “βραχεία λίστα” των Κρατικών Βραβείων του 2012 και το πεζογράφημα “More Veneto“ τo 2014. Είναι μέλος της Πολιτιστικής ομάδας “Φράγμα” Λεχαινών, του “Κύκλου Ποιητών”, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της “Εταιρείας Συγγραφέων” και αναπληρωτής αντιπρόεδρος του Εφορευτικού Συμβουλίου της Εθνικής Βιβλιοθήκης.