Η αναγκαιότητα της συμπεριληπτικής εκπαίδευσης

Είναι αδιαμφισβήτητα θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα να μπορούν όλοι οι άνθρωποι να έχουν ίσες ευκαιρίες για να αναπτύξουν τις ικανότητές τους και να συμμετέχουν ισότιμα στην κοινωνία. Τα Ηνωμένα Έθνη υποστηρίζουν ότι ο καλύτερος τρόπος να επιτευχθεί η «Εκπαίδευση για Όλους» είναι να δοθεί στα σχολεία ένας συμπεριληπτικός προσανατολισμός. Έτσι τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερα κράτη προσαρμόζουν την εκπαιδευτική πολιτική τους με γνώμονα την παροχή των ίσων ευκαιριών, ώστε να μειωθούν οι ανισότητες μεταξύ των μαθητών που για διάφορους λόγους μειονεκτούν σε σχέση με άλλους που πλεονεκτούν. Γίνεται δηλαδή μια σημαντική προσπάθεια για να ξεπεραστούν τα εμπόδια που αφορούν τη συμμετοχή των μαθητών στη μάθηση και τα οποία σχετίζονται με την εθνικότητά τους, το φύλο τους, το κοινωνικό και οικονομικό τους επίπεδο, την αναπηρία τους ή τις επιδόσεις  τους.

Με τα νέα δεδομένα της παγκοσμιοποίησης και τις συνεχείς μετακινήσεις πληθυσμών τα τελευταία χρόνια είναι απαραίτητο να γίνουν και οι κατάλληλες προσαρμογές στην εκπαίδευση, έτσι ώστε το έργο της να είναι αποτελεσματικό. Η ανάγκη για αναδόμηση των εκπαιδευτικών συστημάτων γίνεται πλέον επιτακτική. Η προσφερόμενη παιδεία οφείλει να αποσκοπεί στο πώς μπορούν να συμβιώσουν αρμονικά άτομα και ομάδες διαφορετικής πολιτισμικής καταγωγής μέσα σε ένα εθνικό κράτος, ώστε να μειωθεί ο κοινωνικός αποκλεισμός ατόμων ή ομάδων. Έτσι το σχολείο θα εκπληρώνει και τον κοινωνικό του ρόλο με την απόκτηση ικανοτήτων και δεξιοτήτων για κατανόηση του «άλλου», συμβάλλοντας στην εδραίωση της ειρήνης, της ισότητας, της ελευθερίας και της δικαιοσύνης. Η μετανάστευση, για παράδειγμα, είναι μια πραγματικότητα που θα εξακολουθήσει να υφίσταται, γιατί δεν πρόκειται για ένα περιστασιακό φαινόμενο, το οποίο μπορούμε να αγνοήσουμε ελπίζοντας στην προοδευτική εξαφάνισή του. Η αναγκαιότητα λοιπόν της συμπεριληπτικής εκπαίδευσης σε ότι αφορά τους αλλοδαπούς μαθητές φαίνεται απόλυτα επιβεβλημένη από τις ίδιες τις περιστάσεις.

Αλλά και στα παιδιά με ειδικές ανάγκες η θέσπιση  της συμπερίληψης είναι απόλυτα αναγκαία και επιτακτική. Το συνέδριο Ειδικής Αγωγής της Unesco που έγινε στη Σαλαμάνκα της Ισπανίας το 1994 κήρυξε την παιδαγωγική αρχή της συμμετοχής των μαθητών με μαθησιακές δυσκολίες  στις κανονικές τάξεις και στα κανονικά σχολεία. Αυτό σημαίνει ότι η φοίτηση των παιδιών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες στα ειδικά σχολεία, που είναι εντελώς ξεκομμένα από το γενικό κορμό του Ενιαίου Σχολείου, παραβιάζει την παραπάνω αρχή. Η διεθνής μάλιστα έρευνα των τελευταίων χρόνων υποστηρίζει ότι οι περισσότεροι μαθητές με ειδικές ανάγκες έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες βελτίωσης μέσα στα συνηθισμένα σχολεία, αν τηρηθούν βέβαια  οι απαραίτητες προϋποθέσεις που αφορούν την αναπροσαρμογή των προγραμμάτων και την ύπαρξη ειδικών παιδαγωγών έτσι ώστε να ικανοποιούνται οι ιδιαίτερες ανάγκες όλων των μαθητών.

Με τη συμπεριληπτική εκπαίδευση  θα έχουμε δημιουργήσει στα παιδιά μας  ένα περιβάλλον το οποίο θα ενισχύει την αποδοχή και το σεβασμό  για οποιονδήποτε «άλλο» και θα τα έχουμε βοηθήσει να καταλάβουν γιατί οι  άνθρωποι μπορούν να διαφέρουν και να μοιάζουν, χωρίς να αξιολογούν τη διαφορετικότητα ως «κακή» και την ομοιότητα ως «καλή».  Τα παιδιά θα κατανοήσουν όλους τους τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι μπορούν  να διαφέρουν, να ξεχωρίζουν, αλλά και να μοιάζουν. Θα αντιληφθούν ότι ίσως  έχουν περισσότερα κοινά σημεία με ένα παιδί, για παράδειγμα, που έχει άλλη εθνικότητα και θρησκεία ή με ένα παιδί που έχει κινητικά προβλήματα, παρά με έναν ομοεθνή  ή «φυσιολογικό» συνομήλικό τους.

Με άλλα λόγια η συμπεριληπτική εκπαίδευση διέπεται στην ουσία από μια φιλοσοφία που θεωρεί κάθε άτομο εξίσου σημαντικό κομμάτι του κοινωνικού ιστού. Επομένως το σχολείο  οφείλει να αποδεχτεί τη διαφορετικότητα των μαθητών του είτε αυτοί έχουν μειονεξίες είτε μαθησιακές δυσκολίες είτε είναι παιδιά μεταναστών είτε έχουν χαμηλό  κοινωνικό και οικονομικό υπόβαθρο. Το σχολείο της γειτονιάς οφείλει και πρέπει να παρέχει σε όλους ίσες ευκαιρίες συμμετοχής και μάθησης.

Στασινοπούλου  Τζωρτζίνα