Αρθρογραφία

Η δύναμη της γνώσης

τετράδιο και στυλό
Ακούστε το άρθρο

Μια καλή ζωή είναι αυτή που εμπνέεται από την αγάπη και καθοδηγείται από τη γνώση.

[Μπέρτραντ Ράσελ]

Είναι αλήθεια ότι ο άνθρωπος πρέπει να έχει ορισμένα προσόντα και εφόδια προκειμένου να ανταποκριθεί και να ξεπεράσει τις δυσκολίες που θα συναντήσει στη διάρκεια της ζωής του. Εκείνο το εφόδιο που κατά γενική ομολογία θα συντελέσει τα μέγιστα προς τη σωστή κατεύθυνση είναι η γνώση. Γνώση είναι η αληθινή κρίση που έχουμε για κάτι, για ένα πράγμα ή γεγονός με την οποία καθορίζεται η πραγματική του υπόσταση και για την οποία είμαστε βέβαιοι ότι έχει γενικό κύρος. Είναι σε αντίθεση με την πίστη και τη δόξα [γνώμη] η πεποίθηση που στηρίζεται πάνω σε αντικειμενικούς λόγους για την πραγματικότητα ενός αντικειμένου ή γεγονότος . Σχετικά τώρα με την προέλευση της γνώσης έχουν διατυπωθεί δυο βασικές θεωρίες, αυτή του ‘εμπειρισμού’ που παραδέχεται ότι οι γνώσεις του ανθρώπου προέρχονται από τις εμπειρίες που αποκομίζει μέσω των αισθήσεων του και η άλλη του ‘ορθολογισμού ’ που απορρίπτει τον εμπειρισμό και θεωρεί σαν πηγή κάθε γνώσης τον ορθό λόγο, τη λογική.

Τα αποτελέσματα που προέκυψαν από την απόκτηση των πολυπληθών γνώσεων του ανθρώπου είναι ασύλληπτης αξίας και σπουδαιότητας, γιατί η συστηματοποίησή τους δημιούργησε τις επιστήμες που προώθησαν αφάνταστα τον πολιτισμό σε όλες του τις εκδηλώσεις. Η αλματώδης ανάπτυξη όλων των παραγόντων του πολιτισμού, υλικών και πνευματικών, οφείλεται στη μεγαλειώδη επίδραση των γνώσεων. Η ανάπτυξη των γραμμάτων, των τεχνών και των επιστημών, η κυριαρχία πάνω στη φύση, η κατάκτηση του διαστήματος και γενικά όλες οι ανέσεις και ο ευκολίες της ζωής αποτελούν τους άμεσους καρπούς της γνώσης, Σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη φορά αποκτάει απόλυτη ισχύ η αδιαφιλονίκητη γνώμη του Βάκωνα ότι ‘ η γνώση είναι δύναμη’. Η μεγαλοδύναμη συνεισφορά των γνώσεων επαλήθευσε για μια ακόμη φορά την περιλάλητη ρήση του Σοφοκλή ότι ο άνθρωπος είναι το ‘δεινότερον’ από όλα τα όντα της γης. Τέλος  αξίζει να σημειώσουμε και τη ρήση του Πλάτωνα ‘ ό,τι είναι οι οφθαλμοί για το σώμα είναι οι γνώσεις για το πνεύμα ’. Η γνώση είναι πραγματικός θησαυρός αλλά η πράξη και η εξυπηρέτηση της ζωής αποτελούν το κλειδί του. Πραγματικά σοφός δεν είναι αυτός που έχει κάνει το κεφάλι του κινητή βιβλιοθήκη κατά το Βυζαντινό λόγιο Τζέτζη που έλεγε  ‘βιβλιοθήκη γάρ εστί η εμή κεφαλή’.

Είναι λοιπόν ολοφάνερο ότι η αξία των γνώσεων τόσο για την κοινωνία όσο και για το άτομο είναι αναμφίβολης σπουδαιότητας. Επιβάλλεται όμως να έχουμε υπόψη μας, ότι όπως ακριβώς οι γνώσεις είναι δημιούργημα της κοινωνικής συμβίωσης και της ανθρώπινης δραστηριότητας, προϊόν του μόχθου και των αγώνων όλης της ανθρωπότητας, έτσι και οι ωφέλειες που προκύπτουν από αυτές πρέπει να μπαίνουν στην εξυπηρέτηση και την υπηρεσία όλων των ανθρώπων της υφηλίου. Ας μη λησμονούμε όμως ότι σήμερα οι γνώσεις δεν εξυπηρετούν όλους τους λαούς και τις κοινωνικές τάξεις. Η χρησιμοθηρία που χαρακτηρίζει τη σημερινή εποχή έχει επηρεάσει αφάνταστα κάθε προσπάθεια για την απόκτηση γνώσης. Έτσι, ο σημερινός άνθρωπος έγινε περισσότερο αποθησαυριστής γνώσεων και λιγότερο ηθικοπνευματική προσωπικότητα. Οι πιο πολλοί ‘σπουδασμένοι’ της ταραγμένης εποχής μας αδιαφορούν για το κοινωνικό σύνολο, πασχίζουν να αποκτήσουν διπλώματα και διακρίσεις, ‘θώκους και αξιώματα’ για να ικανοποιήσουν την αρρωστημένη φιλοδοξία τους και  όχι για να φάνουν χρήσιμοι στην πατρίδα και το λαό. Αυτό βέβαια  συμβαίνει γιατί αληθινά μορφωμένος δεν είναι ο κάτοχος πτυχίων και διπλωμάτων αμφίβολης μερικές φορές αξίας αλλά αυτός που έχει πετύχει στον ύψιστο βαθμό την πνευματική του συγκρότηση και την ηθική του τελείωση.

Συμπερασματικά, θα μπορούσαμε με έμφαση να τονίσουμε ότι μόνο αν εγκαταλειφθεί αυτή η αντικοινωνική συμπεριφορά και νοοτροπία και γίνουν οι γνώσεις πάγκοινο κτήμα των ανθρώπων πρέπει να περιμένουμε την ουσιαστική αλλαγή  και καλυτέρευση της ζωής μας. Άλλωστε δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η γνώση είναι μια τρομακτική δύναμη στα χέρια του ανθρώπινου πλάσματος και με αυτήν μόνο μπορεί να αποκτήσει την αλήθεια που είναι και ο βασικός στόχος.

*Ο Νίκος Γιαννόπουλος είναι Φιλόλογος – Ειδικός στην Έκθεση, Πτυχιούχος Κλασσικής Φιλολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών

Όλη η επικαιρότητα