Με τη νοσταλγική αφήγηση του αειμνήστου Ιστοριογράφου – Χρονογράφου Βάσου Μικελόπουλου, μεταφερόμαστε στην παλιά εποχή του Πύργου όπου ανθούσαν τα αυτοσχέδια και εποχικά επαγγέλματα τα οποία σήμερα έχουν χαθεί.
Οι παλιοί – γενιά του ‘50 και ‘60, – θυμούνται τη γνώριμη φωνή στους δρόμους του παλιού Πύργου: «Ο Γανωματής». Τη φωνή του τεχνίτη που δούλευε τα γανώματα και χαλκώματα: καζάνια (κακάβια), ταψιά, τέντζερους, κατσαρόλες, μαχαίρια και πηρούνια. Ο Γανωματής δούλευε με μεράκι το χαλκό ή και το καλάι για να δώσει σχήμα χρηστικό. Να γυαλίσει τα μπακίρια (μαυρισμένα) με τη φαντασία και αισθητική του, αφηγείται ο Β.Μ. και συμπληρώνει χαρακτηριστικά: Eικόνες ασπρόμαυρες.
Μνήμες που έρχονται από τα γνώριμα σοκάκια του Πύργου, εκεί σ’ αυτά τα σοκάκια που κάποτε γυρνούσαν κάποιες γραφικές φιγούρες, που χρωμάτιζαν την καθημερινή μας ροή με το δικό τους πέρασμα.
Ο γνωστός τροχιτζής με τον τροχό του πάνω στη ξύλινη βάση που τη μετέφερε στην πλάτη όπως ο λατερνατζής τη λατέρνα του.
– Σ’ εκείνον τον ρομαντικό Πύργο με τους χωμάτινους δρόμους… μελωδικοί σαν τα πουλιά οι πλανόδιοι διαλαλούσαν την πραμάτεια ή την τέχνη τους.
«Ο κανατααάς. Ένα κινητό κατάστημα ο ίδιος μ’ όλο το εμπόρευμά του κρεμασμένο πάνω του.
«Κουλούρια και παξιμαδάκια της ώρας, θα τα πάρετε ή να τα πετάξω; Διαλαλούσε ο μικρόσωμος γεροντάκος ο αγαθός μπαρμπα – Λάζος που πουλούσε παξιμάδια και κουλούρια.
«Ο Γιαουρταααάς». Θυμάστε καθόλου τον πλανόδιο γιαουρτά; Nόστιμα γιαούρτια από αγνό γάλα σε πήλινα κεσεδάκια στα ράφια του μεγάλου πλακέ τσίγκινου κουτιού, που έμοιαζε με βαλίτσα.
Γυρνούσε τις γειτονιές και προμήθευε τα σπίτια με φρέσκο γιαούρτι κάθε μέρα. Ήταν… ΤΟΤΕ που δεν είχαν κάνει την εμφάνισή τους τα ηλεκτρικά ψυγεία και οι καταψύκτες… ούτε η τρύπα του όζοντος πάνω απ’ τα κεφάλια μας.
Η πήλινη βίκα με το λουμπούσι για τάπα, είχε πάντοτε δροσερό και καθαρό νεράκι από πηγάδια, αρτεσιανά σε κήπους με τρόμπα, από τα κανούλια κοντά στον Άγιο Χαράλαμπο, από τις βρύσες της Αγίας Παρασκευής κ.ά.. Άλλη γραφική φιγούρα ο «Ντελάλης», η ζωντανή διαφήμιση εκείνης της εποχής.
Πιο γνωστός ντελάλης ήταν ο Μικέλης, που το κανονικό του όνομα ήταν Μιχελής, αλλά τον φώναζαν Μικέλη. Ένας ακόμη πλανόδιος ήταν ο μανάβης με τον γάιδαρό του φορτωμένο δύο τρυγοκόφινα τίνγκα ζαρζαβατικά και πισωκάπουλα ή πάνω στο σαμάρι ο βενιαμίν της οικογένειας ξυπόλητος και μ’ ένα γλυφιτζούρι στο στόμα.
Ένας άλλος πλανόδιος μανάβης ο Νανάς, είχε έναν γάιδαρο με το πιο κωμικό και περιέργο γκάρισμα. Τόσο κωμικό που όταν τον άκουγε ο παπα – Γιαγκούλας της Αγίας Κυριακής λυνόταν στα γέλια. Πόσοι πλανόδιοι, τεχνίτες και πραματευτάδες εκείνη την παλιά εποχή.
«Φοινίκιαααα…. ο Φοινικαααάς» Ένα άλλο έντιμο και «καλλιτεχνικό» επάγγελμα ήταν αυτό του Στιλβωτή.
Ένας ικανός αριθμός «λούστρων» με τα εντυπωσιακά κασελάκια τους, με τα μπακιρένια στολίδια τους, που αποτελούσαν το κατάστημά τους είχαν μόνιμα στέκια, τη μικρή πλατεία απέναντι από την ιστορική «Νιρβάνα» του Χαρίλαου Καφεντζή, την πλατεία του ΟΤΕ, τον σταθμό του ΟΣΕ, τα Χαλκιάτικα, την πλατεία Αυγερινού κ.ά.. Ο τρόπος που πετούσαν ψηλά τις βούρτσες, για να τις ξαναπιάσουν χωρίς να σταματά ο ρυθμός του στιλβώματος, το κροτάλισμα που έμοιαζε σαν να χτυπούσαν καστανιέτες, όταν χτυπούσαν ρυθμικά τα ξύλινα μέρη τους, αλλά και πάνω στο κασελάκι τους, έμοιαζε μαγικός… ήταν σαν να παρακολουθείς έναν ζογκλέρ…
Οι αξέχαστοι φυστικάδες με τις λευκές τους μπλούζες και τα τσίγκινα ή μπρούτζινα κουτιά με τα δύο καπάκια, που διατηρούσαν ζεστούς τους ξηρούς καρπούς.
Ο Κοτσώνης, ο Κουλός, ο Μπινότσιος, ο Γουβιάς και ο Μποντζώρης (Δημήτρης Κοκκαλίδης το όνομά του) ευγενέστατος και αεικίνητος, που είχε πάντα ζεστά τα προϊόντα του με τη μεγαλύτερη πελατεία στην πλατεία, στο επαρχείο, στους κινηματογράφους και στα γήπεδα.
Υπήρχαν κι άλλοι που έπαιζαν βιολί, που έλεγαν έμμετρα σατιρικά, άλλοι που απήγγειλαν ποιήματα και άλλοι που τραγουδούσαν.
Ήσαν πολλοί οι αξέχαστοι τύποι που ομόρφαιναν τον παλιό Πύργο… τον παλιό ωραίο Πύργο.
Και ο Μιλτιάδης, ο πλανόδιος μανάβης, διαλαλούσε τ’ απογεύματα του καλοκαιριού.
«Σύκαααα… μαραγκάδια σύκααα»… που πραγματικά έσταζαν μέλι.
Απ’ την άλλη ήταν ο ακούραστος παλιατζής Παρασκευάς που μάζευε παλιοσίδερα από κήπους, μάντρες, γιαπιά και αυλές και ό,τι άλλο είχε σχέση με μετάλλο.
Η παλιά Καλαθού με τα πλεγμένα από λυγαριά κοφίνια της. Ο πλανόδιος φωτογράφος … ο καρεκλάς… ο παπλωματάς… η λουλουδού.
Αμ… οι παγωτατζήδες… ο Δημητρός… ο Παρασκευάς… τα παιδιά του Λίντο.
Με το τρίκυκλό τους γεμάτο από παγωτά χωνάκι, καλαμάκι και κασάτα με το λευκό τους σκούφο και τη μπλούζα τους γυρνούσαν παντού ακόμη και στις παραλίες.
Το κάρο με τις τέσσερις ρόδες που το έσερνε το άλογο… φορτωμένο από κολώνες πάγου του παγοποιείου «Δήμητρα – Αλφειός», σκεπασμένες με λινάτσες και δίπλα του ο παγοπώλης με το πριόνι του.
«Κόψε μου ένα τέταρτο σε παρακαλώ». Φώναζε απ’ το παράθυρο η νοικοκυρά κι έβγαινε με τη μιάμιση δραχμή στο χέρι, για να τον μεταφέρει στην παγονιέρα της ή στο βαρύ ξύλινο ψυγείο, με την ανοξείδωτη επένδυση στο εσωτερικό του και τον «σαλίγκαρο» από σωλήνες που πάνω του έμπαινε ο πάγος για να πιει η οικογένεια κρύο νερό.
Μια άλλη φορά θα αναφερθούμε στα άλλα χαμένα επαγγέλματα που έκαναν οι άνθρωποι του λαού καθημερινά και επίπονα για να ζήσουν και να συντηρήσουν τις οικογένειές τους. Ήσαν οι αυθεντικοί δημιουργοι του λαϊκού πολιτισμού που συνέβαλαν στην πρόοδο της κοινωνίας.
(Πηγές Β. Μικελόπουλου: «Όσα η Ιστορία αφήνει στο Περιθώριο». Κ. Γ. Μπαλαφούτη: «Παραδοσιακά Επαγγέλματα και συνήθειες»).