Ηλεία: Ήρθε η ώρα για έργα – Περιφέρεια – Δήμοι – ΕΒΕ σε κοινό “τραπέζι” με διαΝΕΟσις

Για τις 6 Απρίλη έχει προγραμματιστεί η κάθοδος κυβερνητικού κλιμακίου Γενικών Γραμματέων, που είναι μέλη της νεοσυσταθείσας υποεπιτροπής για τη στοχευόμενη υποστήριξη των περιοχών της Περιφερειακής Ενότητας Ηλείας, υπό τον Υφυπουργό παρά τω Πρωθυπουργώ, με αρμοδιότητα σε θέματα κρατικής αρωγής και αποκατάστασης από φυσικές καταστροφές, κ. Χρήστο Τριαντόπουλο, προκειμένου να συζητηθούν τα επόμενα βήματα στον αναπτυξιακό σχεδιασμό της Ηλείας, επί τη βάσει των προτάσεών της σε συνεργασία με τους τοπικούς φορείς.

Στο κλιμάκιο που θα συνοδεύεται και από ομάδα εργασίας της διαΝΕΟσις υπό τον Γενικό Διευθυντή της κ. Διονύση Νικολάου θα μετέχουν ο γενικός γραμματέας Εσωτερικών Μιχ. Σταυριανουδάκης, ο γενικός γραμματέας Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ στο Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων Δημήτρης Σκάλκος και ο Γενικός Γραμματέας Χωρικού Σχεδιασμού & Αστικού Περιβάλλοντος, Υπουργείου Περιβάλλοντος & Ενέργειας Ευθύμιος Μπακογιάννης. Πρόκειται για συνάντηση εργασίας που ως στόχο έχει αφενός την ενημέρωση όλων των εμπλεκομένων και αφετέρου την ανταλλαγή απόψεων αναφορικά με τις προτεραιότητες και τις φάσεις υλοποίησής της. Με απλά λόγια η μελέτη περνάει πλέον σε φάση εφαρμογής. Η συνάντηση θα φιλοξενηθεί στο Δημαρχείο της Αρχαίας Ολυμπίας και σε αυτήν έχουν κληθεί να συμμετέχουν πέραν των Δημάρχων της Ηλείας , ο Περιφερειάρχης Δυτικής Ελλάδας κ. Νεκτάριος Φαρμάκης, οι Αντιπεριφερειάρχες κ.κ. Βασίλης Γιαννόπουλος, Νίκος Κοροβέσης, Θεόδωρος Βασιλόπουλος και Δημήτριος Νικολακόπουλος, καθώς και ο Πρόεδρος του Επιμελητηρίου Ηλείας κ. Κωνσταντίνος Νικολούτσος.

Από την καταστροφή στην ανάκαμψη

Η κ. Ελισάβετ Πρέζα, Συντονίστρια των Χρηματοδοτικών Προγραμμάτων Ανασυγκρότησης της Βόρειας Εύβοιας και της Ηλείας, μιλά σήμερα στην εφ. «Πατρίς» για τις προκλήσεις και τις στρατηγικές

Ακούμε συχνά πως τα προβλήματα που προκύπτουν μετά από μία φυσική καταστροφή, μπορούν να αποτελέσουν την αιτία για βιώσιμη ανάπτυξη της συγκεκριμένης περιοχής. Καταρχήν για να μας απαντήσει αν αυτό ισχύει και για να μας εξηγήσει τι περιλαμβάνει ο σχεδιασμός για την ανάκαμψη μιας περιοχής μετά από καταστροφή. Η κ. Πρέζα μοιράζεται μαζί μας την εμπειρία της από τη Βόρεια Εύβοια και μας εξηγεί ποιες είναι οι προκλήσεις, οι στρατηγικές και οι δυνατότητες χρηματοδότησης. Το βασικότερο; Μας μιλά για την Ηλεία.

Φυσικές καταστροφές που συμβαίνουν ολοένα και συχνότερα και με μεγαλύτερη ένταση σε διάφορα σημεία του πλανήτη μας, ως απόρροια της κλιματικής αλλαγής και όχι μόνο, έχουν θέσει την ανθρωπότητα σε κατάσταση συναγερμού τόσο σε τοπικό, Περιφερειακό, Εθνικό και Παγκόσμιο επίπεδο. Είναι η νέα πραγματικότητα που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε; «Σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, που πέραν της έκθεσής της σε αυξανόμενες ζημιές που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή (πλημμύρες, δασικές πυρκαγιές), είναι μια από τις πλέον σεισμογενείς χώρες του κόσμου, η συστηματική αντιμετώπιση των ζημιών από φυσικές καταστροφές καθίσταται στρατηγικής σημασίας ζήτημα. Μόνο τα δύο τελευταία χρόνια έχει καταγραφεί ένας σημαντικός αριθμός φυσικών καταστροφών στη χώρα μας. Πλημμυρικά φαινόμενα σε διάφορες περιοχές της χώρας που στοίχισαν ανθρώπινες ζωές. Καταστροφικές δασικές πυρκαγιές στη Βόρεια Εύβοια, στην Ηλεία, στην Πεντέλη τα τελευταία χρόνια αλλά και χτυπήματα του εγκέλαδου με σημαντικές επιπτώσεις. Επιπτώσεις στις κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες των επηρεαζόμενων κοινοτήτων, με ποσοτικούς ή/και ποιοτικούς όρους (π.χ. καταστροφή υποδομών της κοινότητας, απώλειες ανθρώπινης ζωής, επιπτώσεις στην υγεία των κατοίκων, μείωση εισοδήματος, υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου, περιβαλλοντική υποβάθμιση, απώλεια κοινωνικής συνοχής, μείωση πληθυσμού κ.λπ.)».

Στο πλαίσιο αυτό πιστεύετε ότι έχει διαμορφωθεί μια διαφορετική από ότι μέχρι πρόσφατα φιλοσοφία αντιμετώπισης των φυσικών καταστροφών; «Ακριβώς αυτή η αυξανόμενη συχνότητα των γεγονότων καταστροφών τον τελευταίο καιρό έχει οδηγήσει στην ανάπτυξη μιας διαφορετικής φιλοσοφίας αντιμετώπισης των φυσικών καταστροφών, θεωρώντας ότι ο βέλτιστος τρόπος συστηματικής αντιμετώπισης διεθνώς θεωρείται ο συνδυασμός της αποτελεσματικής πρόληψης -για την μείωση των επιπτώσεων και ο σχεδιασμός με όρους μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας των διαδικασιών αποκατάστασης και ανασυγκρότησης μετά από μια καταστροφή. Παραδοσιακά η ανάκαμψη μιας περιοχής, μιας κοινότητας μετά από μια φυσική καταστροφή συνίστατο στην απλή αποκατάσταση της φυσικής ζημιάς που προκλήθηκε και επηρέασε την περιοχή και στην επιστροφή στην προηγούμενη κατάσταση. Αλλά ένα από τα πιο σημαντικά μαθήματα των τελευταίων δεκαετιών είναι ότι η επιλογή της λύσης αυτής δεν λύνει ζητήματα καθώς οι κοινότητες που επλήγησαν από καταστροφές θα αντιμετωπίσουν τις ίδιες δυσκολίες εάν εκτεθούν σε άλλο συμβάν καταστροφής στο μέλλον, δημιουργώντας εκ νέου σημεία τρωτότητας και ευπάθειας τους. Αυτό που υποστηρίζεται από τους διεθνείς οργανισμούς είναι η ιδέα του να «οικοδομήσουμε καλύτερα» ως κατευθυντήρια αρχή για την ανάκαμψη, αποκατάσταση και ανασυγκρότηση μετά την καταστροφή, η οποία αποτελεί και τον τέταρτο στόχο του Πλαισίου Sendai για τη μείωση του κινδύνου καταστροφών 2015–2030».

Δύναται να θεωρηθεί μια φυσική καταστροφή ως ένα «ανοιχτό παράθυρο» ώστε μια περιοχή να ανασυγκροτηθεί και να αναπτυχθεί με όρους βιώσιμης ανάπτυξης;

«Είναι γεγονός ότι μια φυσική καταστροφή η οποία έχει την αιτία της τόσο στην κλιματική αλλαγή όσο στην λανθασμένη διαχείριση των φυσικών πόρων π.χ. πλημμύρες από μη ορθή διαχείριση ποταμών και ρεμάτων, έλλειψη χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού μιας περιοχής και γενικά των τρωτών σημείων στις φυσικές, κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές συνθήκες των κοινοτήτων, φέρνει στην επιφάνεια πολλές φορές μια σειρά προϋπαρχόντων προβλημάτων, προβλημάτων όπως ελλείμματα κρίσιμων τεχνικών υποδομών π.χ αντιπλημμυρικά, έλλειψη κοινωνικών υποδομών, έλλειψη γενικότερα αναπτυξιακής προοπτικής για τον τόπο, που πλέον απαιτείται να αντιμετωπιστούν στο πλαίσιο της ανθεκτικής και βιώσιμης ανάπτυξης, σε συνδυασμό με την επιτάχυνση της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή και της πράσινης μετάβασης. Ακόμα και αν οι φυσικές καταστροφές προκαλούν υψηλό ιδιωτικό και κοινωνικό κόστος πρόσφατες μελέτες αλλά και η πραγματικότητα έχουν δείξει ότι μακροπρόθεσμα μπορούν να υπάρξουν ακόμη και θετικές κοινωνικοοικονομικές επιδράσεις, ανοίγοντας ένα «παράθυρο ευκαιρίας για την γενικότερη ανασυγκρότηση μιας πληγείσας περιοχής, διορθώνοντας ζητήματα ευπάθειας που εντοπίζονται και βελτιώνοντας τις φυσικές, κοινωνικές, περιβαλλοντικές και οικονομικές συνθήκες για τη δημιουργία μιας νέας κατάστασης, μιας νέας κανονικότητας που είναι πιο ‘’ανθεκτική’’ με τη λήψη δομικών και μη δομικών μέτρων και θα συμβάλλει στην αποφυγή ή τη μείωση του μελλοντικού κινδύνου καταστροφής. Με άλλα λόγια, η διαδικασία ανάκαμψης μετά από καταστροφή δηλαδή δεν πρέπει να επικεντρώνεται μόνο στην αποκατάσταση της φυσικής κατάστασης μιας κοινότητας αλλά να είναι ολιστική και να οδηγεί σε φυσική, κοινωνικο-οικονομική και περιβαλλοντική ανθεκτικότητα και ανάπτυξη, ενώ σκόπιμο είναι να μην υπάρχει ιδιαίτερη χρονική υστέρηση από το άμεσο και μεσοπρόθεσμο στάδιο παρέμβασης. Επισημαίνεται ότι, στη χώρα μας η σύσταση της Κυβερνητικής Επιτροπής Κρατικής Αρωγής (ΚΕΚΑ), άλλαξε τον τρόπο και τη φιλοσοφία της διαδικασίας αντιμετώπισης των συνεπειών μιας φυσικής καταστροφής.

Η Επιτροπή αυτή αποτελεί τον μηχανισμό που συντονίζει και διασφαλίζει σε εθνικό επίπεδο την υλοποίηση του θεσμικού πλαισίου για την κρατική αρωγή και την αποκατάσταση και ανασυγκρότηση έργων και υποδομών του Δημοσίου, μετά από φυσικές καταστροφές. Μέσω της εφαρμογής ενός ευρέος πλέγματος μέτρων στηρίζονται τόσο τα πληγέντα νοικοκυριά όσο και οι επιχειρήσεις αλλά και οι αγρότες καθώς ο πρωτογενής τομέας εμφανίζεται ιδιαίτερα ευάλωτος στον κίνδυνο των φυσικών καταστροφών. Παράλληλα χρηματοδοτούνται οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης για τον σχεδιασμό και υλοποίηση έργων τόσο πρόληψης όσο και αποκατάστασης των υποδομών που έχουν υποστεί καταστροφή. Η σύνδεση αρωγής, αποκατάστασης και ανάπτυξης θεωρείται όλο και πιο σημαντικό στοιχείο της διεθνούς αναπτυξιακής πολιτικής, παράλληλα με την ενσωμάτωση της μείωσης του κινδύνου καταστροφών.

Στο πλαίσιο αυτό κρίνεται σκόπιμο στη βάση καταγραφής και ανάλυσης των ιδιαιτεροτήτων κάθε περιοχής και στην κατάλληλη κλίμακα ανάλυσης να αξιολογηθεί ο συνολικός μακροπρόθεσμος αντίκτυπος των κραδασμών και συνεπειών μιας φυσικής καταστροφής που απαιτούν διαφορετικούς τύπους παρεμβάσεων και πολιτικών σχεδιασμού και να προταθεί ένα αποτελεσματικό σχέδιο αποκατάστασης και ανασυγκρότησης με τη θεώρηση της ολιστικής προσέγγισης ως ζωτικής σημασίας στοιχείο της όλης προσπάθειας ανάκαμψης. Στις περισσότερες περιπτώσεις η ενισχυμένη δέσμευση μιας κυβέρνησης για την αντιμετώπιση των συνεπειών μιας φυσικής καταστροφής, διαμορφώνοντας πολιτικές, κανονισμούς, σχέδια και στρατηγικών παροχής αυξημένων πόρων και αξιοποίησης κάθε διαθέσιμου χρηματοδοτικού εργαλείου, η συμμετοχή αναπτυξιακών οργανισμών, εμπειρογνώμων αποκατάστασης , της κοινωνίας των πολιτών και του ιδιωτικού τομέα αποτελούν στοιχεία ότι οι πληγείσες κοινότητες αναγεννώνται με ανθεκτικό τρόπο για το μέλλον. Επομένως η κατάρτιση ενός ολιστικού σχεδίου αποκατάστασης και ανασυγκρότησης για μια πληγείσα από φυσική καταστροφή περιοχή, καθώς σε πρώτη φάση ενεργοποιείται η κρατική αρωγή, όπως αναφέρθηκε, και ακολουθεί η μακροπρόθεσμη ανάκαμψη, ανασυγκρότηση και ανάπτυξη ως ενιαία αντιμετώπιση κατάστασης, δύναται να αποτελέσει την απαρχή ενός βιώσιμου αναπτυξιακού μοντέλου της περιοχής».

Ποια τα βασικά χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει ένα τέτοιο σχέδιο για να αντιμετωπίσει με τον καλύτερο τρόπο τα προβλήματα που προϋπήρχαν μιας φυσικής καταστροφής ή είναι απόρροια αυτής; «Η μορφή του Σχεδίου Ανασυγκρότησης δύναται να έχει τη μορφή είτε ενός τοπικού αναπτυξιακού σχεδίου, είτε των Ολοκληρωμένων Χωρικών Επενδύσεων (ΟΧΕ). Η υιοθέτηση της τοποκεντρικής και ανθρωποκεντρικής προσέγγισης κατά την κατάρτιση ενός τέτοιου σχεδίου είναι βασικό στοιχείο στην επιτυχία του εγχειρήματος, καθώς η εφαρμογή της απαιτεί την κατανόηση του τοπικού πλαισίου της πληγείσας περιοχής, του ενδογενούς αναπτυξιακού δυναμικού της, μέσω αξιολογήσεων αναγκών και εκτίμησης αυτών. Ένα σχέδιο που θα δημιουργεί ευκαιρίες παραμονής του τοπικού πληθυσμού στον τόπο του ή ακόμα και επιστροφής του, παρά τις δυσκολίες που δημιουργεί μια φυσική καταστροφή σε όλες τις εκφάνσεις της ανθρώπινης ύπαρξης, δεδομένου ότι παρατηρείται το φαινόμενο της εγκατάλειψης των πληττόμενων περιοχών, μείωση του πληθυσμού ιδιαίτερα στις περιπτώσεις που παρατηρούνται διαχρονικά διαρθρωτικά προβλήματα και απομόνωση η ανάγκη της παραμονής ή και επιστροφής όπως αναφέρθηκε μέσα από τη δημιουργία του κατάλληλου περιβάλλοντος και ευκαιριών γίνεται ακόμα πιο επιτακτική, ώστε ενθάρρυνση των κατοίκων να παραμείνουν στην περιοχή και να συμβάλουν στην αναβίωσή της».

Και η συμμετοχή της τοπικής αυτοδιοίκησης, των τοπικών φορέων αλλά και της κοινωνίας των πολιτών κατά τον σχεδιασμό αλλά και την υλοποίηση των προγραμμάτων ανασυγκρότησης πόσο σημαντικό ρόλο έχει;

«Βασικός παράγοντας επιτυχίας των εγχειρημάτων αυτών, τόσο κατά τη διαδικασία σχεδιασμού όσο και κατά την υλοποίησή τους, αποτελεί η συστηματική και πολυεπίπεδη συνεργασία των διαφορετικών επιπέδων διακυβέρνησης. Η υιοθέτηση της στην «εκ των κάτω» προσέγγιση κατά τη διαδικασία σχεδιασμού δίνει τη δυνατότητα για την ενεργό και έγκαιρη συμμετοχή των τοπικών φορέων, της τοπικής κοινωνίας μέσω μιας δυναμικής διαδικασίας συνεχούς δημόσιας διαβούλευσης όλων των εμπλεκομένων, γεγονός που οδηγεί στην απόκτηση αισθήματος ιδιοκτησίας του σχεδίου και της επόμενης μέρας του τόπου τους αλλά και ευθύνης της προσπάθειας ανασυγκρότησης. Στην πορεία η τοπική γνώση και το όραμα των τοπικών φορέων συνδυάζεται και συμπορεύεται με την επιχειρησιακή και αναλυτική γνώση που διαμορφώνεται εκ των άνω. Η διαθεσιμότητα σημαντικών πόρων του ΕΣΠΑ της περιόδου 2021-2027 και η συμπληρωματικότητα τους με τους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και λοιπών χρηματοδοτικών εργαλείων αλλά και της μόχλευσης ιδιωτικών πόρων, δίνει τη δυνατότητα αξιοποίησής τους με έναν ολιστικό τρόπο ολοκληρωμένο μέσω στοχευμένων, οραματικών και ρεαλιστικών στρατηγικών που υποστηρίζουν την συνέργεια και συμπληρωματικότητα πόρων και σχεδιαζόμενων παρεμβάσεων με στόχο, αφενός μεν την αξιοποίηση και μεγιστοποίηση αναπτυξιακών δυνατοτήτων των διαφόρων περιοχών, αφετέρου δε και την μετατροπή των αναπτυξιακών μειονεκτημάτων και της υστέρησης τους σε πλεονέκτημα, με τη χρήση πολλαπλών πηγών χρηματοδότησης. Στις δράσεις που προβλέπονται στο πλαίσιο των ανωτέρω χρηματοδοτικών εργαλείων όλοι οι φορείς είναι δυνητικοί τελικοί δικαιούχοι αλλά και φορείς υλοποίησης αυτών, οπότε καταλαβαίνετε την αναγκαιότητα της ενεργούς παρουσίας αλλά και συμμετοχής στην όλη προσπάθεια ανασυγκρότησης μιας πληγείσας περιοχής από φυσικές καταστροφές».

Ασχοληθήκατε με τη Βόρεια Εύβοια μετά την καταστροφή στην Εύβοια; «Στη Βόρεια Εύβοια η καταστροφική πυρκαγιά του Αυγούστου του 2021 κατέκαψε πάνω από 500.000 στρέμματα δάσους και όχι μόνο το δάσος ως φυσικό περιβάλλον, αλλά και τις ζωές επαγγελματικών ομάδων όπως των ρητινεργατών, των κτηνοτρόφων που η ζωή τους ήταν συνδεδεμένη με το δάσος, των ελαιοκαλλιεργητών και ελαιοπαραγωγών και των λοιπών παραγωγικών φορέων που από την επόμενη μέρα καλέστηκαν να χειριστούν τη ζοφερή πραγματικότητα που διαμορφώθηκε γι΄ αυτούς. Η λήψη των πρώτων άμεσων μέτρων της Κρατικής Αρωγής για την αντιμετώπιση των συνεπειών της καταστροφής στο άμεσο και μεσοπρόθεσμο διάστημα μετά από αυτή συνέβαλε στο να προχωρήσει σε επόμενο στάδιο ο μακροπρόθεσμος σχεδιασμός για την ανασυγκρότηση της περιοχής με παρεμβάσεις σε όλα τα επίπεδα της ανθρώπινης δραστηριότητας. Η καταγραφή και αξιολόγηση αναγκών, όπως αποτυπώθηκαν και στο Master Plan και στις δράσεις που προτείνονται αλλά και όσα καθώς η ανασυγκρότηση είναι μια δυναμική και όχι στατική διαδικασία που πρέπει να λαμβάνει υπόψη τα νέα δεδομένα που προκύπτουν και να αναπροσαρμόζεται σε βάθος χρόνου καθώς μια τέτοια διαδικασία μπορεί να έχει ορίζοντα δεκαετίας ή και περισσότερο. Η συνεργασία με τους φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης, παραγωγικών φορέων και κοινωνικών φορέων που έχει καλλιεργηθεί και διαμορφωθεί θεωρώ ότι είναι τα καλύτερα εχέγγυα για την επιτυχία της μεγάλης προσπάθειας που γίνεται. Σε αυτό να προσθέσω και το γεγονός ότι για την παρακολούθηση υλοποίησης του Προγράμματος Ανασυγκρότησης της Βόρειας Εύβοιας – «Εύβοια Μετά», έχει συσταθεί και συγκροτηθεί στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της Κυβερνητικής Επιτροπής Κρατικής Αρωγής Υποεπιτροπή με στόχο την υποστήριξη των φορέων υλοποίησης του Προγράμματος σε ζητήματα υποβοήθησης και συντονισμού αλλά και εξεύρεσης κατάλληλων εργαλείων χρηματοδότησης καθώς και η υποβολή προτάσεων μέτρων νομοθετικής, κανονιστικής και οργανωτικής φύσης για τα ανωτέρω ζητήματα, στην Κυβερνητική Επιτροπή Κρατικής Αρωγής».

Τι γίνεται με την Ηλεία;

Αντίστοιχα για την περιοχή της Ηλείας έχει εκπονηθεί σχετική μελέτη με τον τίτλο: «Ηλεία 2030: Ανασυγκρότηση με επίκεντρο την Αρχαία Ολυμπία» από τη διαΝΕΟσις σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, η οποία θα αποτελέσει τη βάση για το πρόγραμμα ανασυγκρότησης και ανάπτυξης της Περιφερειακής Ενότητας Ηλείας με επίκεντρο την Αρχαία Ολυμπία, μια περιοχή που παρόλο που διαθέτει ισχυρά αναπτυξιακά στοιχεία- πλεονεκτήματα και ειδικότερα στο σημαντικό πολιτιστικό της κεφάλαιο εντούτοις παρουσιάζει αναπτυξιακή υστέρηση σε όλες τις εκφάνσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας που να επισημανθεί ότι δεν είναι απόρροια μόνο των φυσικών καταστροφών που τα προηγούμενα χρόνια έλαβαν χώρα στην περιοχή της Ηλείας αλλά και μιας σειράς συσσωρευμένων παθογενειών παρελθόντων ετών. Επισημαίνεται ότι και στην περίπτωση της Ηλείας και με απόφαση της Κυβερνητικής Επιτροπής Κρατικής Αρωγής έχει συσταθεί και συγκροτηθεί αντίστοιχη Υποεπιτροπή με στόχο την στοχευμένη υποστήριξη των περιοχών της Περιφερειακής Ενότητας Ηλείας, που επλήγη από τις πυρκαγιές του καλοκαιριού του 2021. Έργο της Υποεπιτροπής, σύμφωνα με το σχετικό ΦΕΚ, αποτελεί ιδίως η αξιολόγηση των προτάσεων –δράσεων που προτείνονται στη μελέτη, η υποστήριξη σε ζητήματα υποβοήθησης και συντονισμού φορέων, αλλά και η εξεύρεση των κατάλληλων χρηματοδοτικών, καθώς και η υποβολή σχετικών προτάσεων μέτρων νομοθετικής, κανονιστικής και οργανωτικής φύσης στην Κυβερνητική Επιτροπή Κρατικής Αρωγής, όπου απαιτείται.