Κορωνοϊός: Τρία χρόνια πανδημίας – Ο Ηλείος καθηγητής Γ. Παναγιωτακόπουλος μιλά στην εφ. «Πατρίς»

Πριν λίγες μέρες συμπληρώθηκαν τρία χρόνια από τότε που ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έκανε λόγο για πρώτη φορά για ξέσπασμα πανδημίας στις 11 Μαρτίου 2020. Αν και ο κορωνοϊός εξακολουθεί να εξαπλώνεται και ο αριθμός των νεκρών σε όλον τον κόσμο φτάνει τα 7 εκατομμύρια, η συντριπτική πλειοψηφία του κόσμου έχει επανέλθει πλήρως στην κανονική του ζωή, χάρη στο περίφημο τείχος ανοσίας που χτίστηκε από τον εμβολιασμό και τις μολύνσεις.

Ο Ηλείος στην καταγωγή καθηγητής Κλινικής φαρμακολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών και αντιπρόεδρος του ΕΟΔΥ, Γιώργος Παναγιωτακόπουλος, μιλά στην Εφ. «Πατρίς» για το τι μας έμαθε η πανδημία και για το που βρισκόμαστε τώρα. Μας εξηγεί τι είναι το σύνδρομο post covid – long covid και τι πρέπει να κάνουμε μετά τη νόσηση, πότε και ποιες πρέπει να είναι οι εξετάσεις για να διαπιστώσουμε εάν υπάρχουν επιπτώσεις από τη νόσο. Μας αναλύει τις πιθανότητες μια νέας μετάλλαξης ή μια νέας νόσου και εφιστά την προσοχή στη μόνιμη απειλή που καραδοκεί.

Κύριε Καθηγητά, τρία χρόνια μετά τι δεν γνωρίζουμε για την covid;

Γνωρίζουμε πλέον αρκετά αλλά προφανώς όχι όλα. Δεν γνωρίζουμε με βεβαιότητα την προέλευση του ιού, υπάρχει αρκετή συζήτηση γύρω από αυτό και αναφέρομαι σε επιστημονικό επίπεδο, όχι στα σενάρια συνωμοσίας που βρίσκουν πάντα γόνιμο έδαφος σε τέτοιες περιστάσεις. Επίσης θα θέλαμε να ξέραμε περισσότερα για την ανοσοβιολογία του ιού, αυτό θα μας βοηθήσει να βελτιώσουμε και τα εμβόλια τόσο σε επίπεδο αποτελεσματικότητας αλλά ακόμη περισσότερο σε επίπεδο διάρκειας. Επειδή από ό,τι φαίνεται δεν υπάρχει μόνιμη φυσική ανοσία εκ της νοσήσεως, είναι δύσκολο να κατασκευαστεί εμβόλιο που να την παρέχει-επειδή τα εμβόλια μιμούνται τρόπον τινά τη φυσική διαδικασία. Τέλος θα πρέπει να δούμε σε βάθος χρόνου την τυχόν μακροπρόθεσμη επίδραση του ιού στους ιστούς, να ορίσουμε καλύτερα το λεγόμενο «long-COVID» σύνδρομο, τις όποιες επιπτώσεις του και την αντιμετώπισή τους.

Θα βάλουμε τίτλους τέλους για την πανδημία;

Ολοκληρώθηκαν οι μεταλλάξεις; Ή θα έρθουν νέες; Το τέλος της πανδημίας το κηρύττει ο WHO με συγκριμένα κριτήρια. Βέβαια πολλές φορές το τέλος έρχεται πιο πριν από την επίσημη ανακοίνωση, «εν τοις πράγμασι», ενώ ακόμη βρισκόμαστε στην όψιμη φάση, στην υστεροπανδημική φάση για να νεολογίσουμε με ιστορικούς όρους. Αυτό συμβαίνει όταν το ευρύ κοινό δεν αναγνωρίζει πλέον συνειδητά αλλά και υποσυνείδητα την πανδημία ως απειλή.

Τα αντισώματα από τη φυσική νόσηση είναι τόσο ισχυρά όσο αυτά που παίρνουμε από τα εμβόλια;

Η ανοσία είναι πιο περίπλοκη, δεν στηρίζεται μόνο στα αντισώματα (=χημική ανοσία) αλλά και στα Τ-λεμφοκύτταρα (κυτταρική ανοσία) και σε άλλους μηχανισμούς. Τα περισσότερα από τα κυκλοφορούντα εμβόλια (όλα όσα χρησιμοποιήθηκαν στη χώρα μας στο peak της πανδημίας και αρκετά από τα επόμενα) στηρίζονται στην ανοσοαπόκριση έναντι της πρωτεΐνης ακίδας. Αντιθέτως στη φυσική νόσηση εκτίθεται το όλον του ιού στο ανοσιακό μας σύστημα, και οι υπόλοιπες πρωτεΐνες πλην της ακίδας αλλά και άλλα συστατικά που ενδεχομένως έχουν ανοσογονικότητα, επομένως η εκπαίδευση της ανοσίας μας είναι δεδομένα πιο «ευρεία», βλέπει δηλαδή πιο πολλές όψεις του ιού. Η ένταση της ανοσοαπόκρισης στην πρωτεΐνη- ακίδα (φυσική vs εμβολίου) εξαρτάται από την ποσότητα του ανοσογόνου, τυχόν ανοσοενισχυτικά, το στέλεχος του ιού που κυριαρχεί κλπ. Παρόλο που η βιβλιογραφία είναι πλούσια στο συγκεκριμένο ερώτημα και με πολλές αντιφάσεις και ανατροπές, γενικά ομιλώντας δεν είναι εύκολο η τεχνητή ανοσία να υπερβεί τη φυσική- τουλάχιστον αυτό γνωρίζουμε από άλλες ιώσεις.

Πόσο επικίνδυνη και πόσο διαδεδομένη είναι η long covid;

Ως Long Covid σύνδρομο ορίζεται διασταλτικά η παραμονή ή ακόμη και η όψιμη εμφάνιση σημείων και συμπτωμάτων από οποιοδήποτε σύστημα μετά από την οξεία λοίμωξη-συνήθως ως όριο τοποθετούμε τις 12 εβδομάδες αλλά υπάρχει μια ελαστικότητα ως προς αυτό. Tα συμπτώματα είναι κυρίως μυοσκελετικά (αρθραλγίες, μυαλγίες), νευρολογικά (αϋπνία, ζάλη, ανοσμία, αγευσία, παραισθησίες, δυσκολία στη μνήμη και τη συγκέντρωση γνωστό και ως brain fog, κατάθλιψη, άγχος) και καρδιολογικά (αίσθημα παλμών, ταχυκαρδία) αλλά πρακτικά μπορούν να αφορούν σε οποιοδήποτε σύστημα ή και στο όλον (κακουχία, αίσθημα κοπώσεως). H συχνότητά του σε διάφορες μελέτες αναφέρεται από 5- 15% και είναι σίγουρα υψηλότερη σε εκείνους που αρρώστησαν βαριά και νοσηλεύτηκαν σε σχέση με εκείνους που είχαν ήπια κλινική εικόνα. Ήδη έχουν ιδρυθεί και λειτουργούν σε πολλά Νοσοκομεία εξειδικευμένα εξωτερικά ιατρεία Long- Covid με συμμετοχή πολλών ειδικοτήτων αλλά ο ρόλος τους είναι περισσότερος διερευνητικός/ διαγνωστικός και λιγότερο θεραπευτικός, αφού δεν υπάρχει ειδική θεραπεία αλλά μόνο κατά περίσταση στη λογική του extra polation από άλλα νοσήματα. Πότε και ποιες πρέπει να είναι οι εξετάσεις για να διαπιστώσουμε εάν υπάρχουν επιπτώσεις από τη νόσο; Σαφές πρωτόκολλο διαγνωστικών εξετάσεων Post COVID που να αφορά στο ευρύ κοινό δεν υπάρχει, ο ιατρός κατευθύνεται από τα συμπτώματα, τι θα εξετάσει και πως και σε ποιες άλλες ειδικότητες θα απευθυνθεί.

Ως χώρα βγαίνουμε σοφότεροι από αυτήν την κρίση;

Το ελληνικό σύστημα υγείας έχει ενισχυθεί; Εννοείται ότι βγαίνουμε σοφότεροι από την κρίση και ότι οι υποδομές βελτιώθηκαν σημαντικά χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχει δρόμος ακόμη- μακρύς και ανηφορικός. Ενδεικτικά αναφέρω την αύξηση των κλινών ΜΕΘ στα Νοσοκομεία, την πρόσληψη ιατρονοσηλευτικού προσωπικού, τις κινητές ομάδες του ΕΟΔΥ (ΚΟΜΥ) οι οποίες όργωσαν όλη την Ελλάδα για διενέργεια τεστ αλλά και εμβολιασμών, το εθνικό δίκτυο λυμάτων, το Εθνικό Μητρώο COVID και άλλα πολλά. Όλα αυτά οφείλουν να διατηρηθούν προσαρμοζόμενα προφανώς στη νέα πραγματικότητα ώστε να μη γίνεται σπατάλη πόρων, ώστε αφενός να υποστηρίξουν επωφελείς για την κοινωνία δράσεις και αφετέρου να αποτελέσουν τη βάση εκκίνησης σε τυχόν νέες αντίστοιχες προκλήσεις. Κάθε καλόπιστος παρατηρητής μπορεί να διαπιστώσει ότι η χώρα μας παρά την προηγηθείσα δεκαετή οικονομική κρίση και την υποβάθμιση του ΕΣΥ και των υπολοίπων υγειονομικών δομών κατόρθωσε να σταθεί όρθια και αξιοπρεπώς και να μην βιώσει εκατόμβες θυμάτων τύπου Αταλάντας όταν χώρες κραταιές οικονομικά και με ισχυρές και οργανωμένες δομές δοκιμάστηκαν σκληρά. Βεβαίως έγιναν και παραλείψεις, λάθη και αστοχίες- αυτά δεν τα κάνει μόνο όποιος δεν προσπαθεί. Το συνολικό πρόσημο θεωρώ ότι είναι αναντίρρητα θετικό.

Έχουμε αποκτήσει την απαραίτητη εμπειρία και τεχνογνωσία στο θέμα αντιμετώπισης της covid ή κάποιας επόμενης πανδημίας;

Επειδή όπως ήρθε η πανδημία ενδέχεται να έρθουν και άλλες στο μέλλον, οφείλουμε να κεφαλαιοποιήσουμε την εμπειρία μας και επίσης να αξιοποιήσουμε τα πρόσωπα που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο διακρίθηκαν ή αρίστευσαν. Αν συνεχίσουμε στο γνωστό και ολέθριο μοτίβο της μισαλλοδοξίας, της ευνοιοκρατίας και του κομματισμού θα κατεδαφίσουμε ό,τι οικοδομήσαμε σε χρόνο ρεκόρ. Το έμψυχο κεφάλαιο είναι σημαντικότερο από το υλικό διότι οικοδομεί μια παράδοση αποτελεσματικότητας και ευποιίας η οποία κληροδοτείται από γενιά σε γενιά ως κεκτημένο και όχι ως ζητούμενο.

Ποιος είναι ο καθηγητής Γιώργος Παναγιωτακόπουλος;

Γεννήθηκα στην Αθήνα και μεγάλωσα στην Πάτρα με Ηλειακή καταγωγή από την πλευρά του πατέρα μου- από την περιοχή της Ολυμπίας (ΧελιδόνιΣμίλα). Το 1988 πέρασα δια των Πανελλαδικών εξετάσεων πρώτος στο Ιατρικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Πατρών από το οποίο αποφοίτησα το 1988. Ειδικεύτηκα στην Παθολογία στο Λαϊκό Νοσοκομείο στην Αθήνα και στις λοιμώξεις στα Νοσοκομεία St George’s και St Thomas του Λονδίνου. Το 2011 εξελέγην Επίκουρος Καθηγητής Κλινικής Φαρμακολογίας στο Ιατρικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Πατρών. Την τριετία 2019-2022 διετέλεσα Αντιπρόεδρος του ΕΟΔΥ για τα Μεταδοτικά Νοσήματα