Αρθρογραφία

N. Γιαννόπουλος: «Ατομικισμός – Αποξένωση»

Ακούστε το άρθρο

«Το καίριο στη ζωή αυτή κείται πέραν του ατόμου. Με τη διαφορά ότι, αν δεν ολοκληρωθεί κανείς σαν άτομο – και όλα συνωμοτούν για αυτό – αδυνατεί να το υπερβεί»

Την τραγικότερη μορφή του ατομικισμού και της αποξένωσης των ανθρώπων εκφράζει μια αγγλική παροιμία που λέει ότι «όσο πιο ψηλός είναι ο φράχτης, τόσο πιο καλοί είναι οι γείτονες», δηλαδή τα αδιαπέραστα τείχη μόνο ασφαλίζουν τους ανθρώπους, αφού έχουν γίνει ο ένας λύκος για τον άλλο. Κι αναρωτιέται κανείς πως οδηγήθηκε ο άνθρωπος σε αυτό το σημείο της ψυχρότητας, της αδιαφορίας και της αναλγησίας. Φταίει άραγε ο τεχνικός πολιτισμός, η ανισομερής ανάπτυξη, όπως λένε, του πολιτισμού που έκανε την πλάστιγγα να γύρει προς το μέρος των εξωτερικών , των υλικών αγαθών… Φταίει η υπερτροφία του καταναλωτικού πνεύματος και η ατροφία των συναισθημάτων.

Ευθύνεται μήπως η φύση του ανθρώπου που είναι επιρρεπής στην εξυπηρέτηση του ατομικού σε βάρος συλλογικού συμφέροντος… Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ρίζα του κακού βρίσκεται σε όλα τα παραπάνω αλλά και σε πολλά άλλα. Η τεχνολογία βέβαια δεν είναι αυτή καθ’ εαυτή κακή, αφού έλυσε πολλά από τα προβλήματα του ανθρώπου. Ο αυτοματισμός και ο καριερισμός της εργασίας δεν είναι εντελώς επιζήμια. Το πρόβλημα όμως γεννιέται από τη στιγμή που θα αναλογιστούμε σε ποιο βαθμό εξυπηρετούν τις πραγματικές ανάγκες του ανθρώπου. Όταν τα θαυμαστά επιτεύγματα του σύγχρονου πολιτισμού θέτονται στην υπηρεσία των πλατιών λαϊκών μαζών, αφοπλίζεται και συναισθηματική πόρωση των ανθρώπων. Η ανθρωποποίηση ξεκινάει από το σημείο που τα μέσα παραγωγής εξυπηρετούν αλλότριους προς το συλλογικό συμφέρον σκοπούς.

Αυτό συνεπάγεται και τη διαπόμπευση της παιδείας, που αποβλέπει στη μαζική παραγωγή ψυχικά ακρωτηριασμένων ανθρώπων. Αν η παιδεία προετοιμάζει τους μελλοντικούς καριερίστες, τους αυριανούς τεχνοκράτες, αν καλλιεργεί τον αμοραλισμό και τον άτεγκτο ωφελιμισμό, διευρύνει απεριόριστα και το χάσμα ανάμεσα στους ανθρώπους. Η αποξένωση της σημερινής γενιάς οφείλεται και στον υπερφίαλο εγωισμό ότι μόνο αυτή έχει δικαίωμα στην απόλαυση των αγαθών, χωρίς καμιά παραχώρηση προς χάρη των επερχόμενων γενιών. Η σύγκρουση επομένως του ατόμου με την κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα, η σύγκρουση του Εγώ προς την κοινωνία ολόκληρη που την εκλαμβάνει ως εχθρική, οι επιβαλλόμενοι τρόποι συμπεριφοράς που δεν έχουν κανένα εσωτερικό αντιστάθμισμα , η σύγκρουση του ανθρώπου με το επιθυμητό είδωλό του, η ελλιπής προσαρμογή και άλλα πολλά αποτελούν δυσοίωνα σημάδια του μέλλοντος ολόκληρης της ανθρωπότητας.

Η θεραπεία βρίσκεται στη ριζική αλλαγή της στάσης μας απέναντι στη ζωή. Η κοινωνικοποίηση του ανθρώπου πρέπει να πάψει να θεωρεί σαν σκοπό της την αξιοποίηση των ικανοτήτων του για εργασία. Η αντίδραση του ανθρώπου με τη μορφή ενός στείρου υποκειμενισμού δεν προσφέρει απολύτως τίποτα στη θεραπεία του κακού. Η επανάσταση του ατόμου, η προσωπική ανταρσία, η περιθωριοποίηση, ο απομονωτισμός και η καταφυγή στους τεχνητούς παραδείσους δεν θεραπεύουν, αλλά πολλαπλασιάζουν τα θύματα της αποξένωσης. Στη θέση των αργυρώνητων αξιών και των πεπαλαιωμένων ιδανικών πρέπει να τοποθετηθούν νέα ιδανικά και αξίες, σύμφωνα με τα ευγενή οράματα ολόκληρης της ανθρωπότητας. Κυρίως όμως πρέπει να αντιληφθούμε ότι σκοπός της αγωγής πρέπει να είναι η καλλιέργεια των ανθρωπίνων σχέσεων, τόσο στο σπίτι, όσο και στο σχολείο ή έξω στη δημοσιότητα, μέσα στους χώρους εργασίας. Σκοπός της ακόμα επιβάλλεται να είναι η καλλιέργεια των ανθρωπίνων σχέσεων με το βαθύτερο νόημά τους και η καταπολέμηση της εμπορικοποίησης των αναγκών του ανθρώπου όπως και της θλιβερής αντίληψης πως όλα πουλιούνται και αγοράζονται.

*Του Ν. Γιαννόπουλου, Φιλολόγου / Ειδικού στην Έκθεση Πτυχιούχου Κλασσικής Φιλολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών

Όλη η επικαιρότητα