Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας

Όταν η χαρτοπαιξία απαγορευόταν στην Τρίπολη…

trapoyla.bmp_.jpg
Ακούστε το άρθρο

Με ένα δημοσίευμα η «Μηχανή του Χρόνου» έφερε στην επιφάνεια μια άγνωστη σχετικά διαταγή του υπουργού Θρησκευμάτων επί επαναστάσεων Ιωσήφ Ανδρούσης, με την οποία αφορίζονταν όσοι επιδίδονταν σε ασύστολη χαρτοπαιξία το 1823 στην Τριπολιτσά.

Είναι γεγονός ότι η χαρτοπαιξία και ο τζόγος γενικότερα ήταν ευρέως διαδεδομένα στην Τριπολιτσά, τόσο προεπαναστατικά όσο και μετεπαναστατικά. Αγαπημένη συνήθεια και σήμερα, ιδίως των ηλικιωμένων ανδρών που συχνάζουν στα παραδοσιακά καφενεία. Όμως, απ’ ό,τι φαίνεται, την περίοδο της επανάστασης το φαινόμενο είχε λάβει διαστάσεις μάστιγας, με αποτέλεσμα το υπουργείο Θρησκείας να εκδώσει μια διαταγή όπου ορίζεται ότι όποιος δεν θα συμμορφωνόταν θα αφοριζόταν. 

Αξίζει να σημειωθεί ότι και προεπαναστατικά η Εκκλησία ήταν υπεύθυνη για τη συμπεριφορά των πιστών της απέναντι στην οθωμανική διοίκηση, και τούτο διότι η ίδια η οθωμανική διοίκηση ήταν χωρισμένη σε μιλέτια, ανάλογα με τη θρησκεία των υπηκόων της. Το ορθόδοξο μιλέτι είχε επικεφαλής τον Πατριάρχη, και η Εκκλησία ήταν υπεύθυνη τόσο για τη συλλογή των φόρων όσο και για τη συμπεριφορά των ορθοδόξων απέναντι στο οθωμανικό κράτος. Έτσι, δεν πρέπει να ξενίζει που την περίοδο της Επανάστασης, όταν τα μέσα ελέγχου είχαν ούτως ή άλλως ατονίσει, η Εκκλησία με δικές τις διαταγές προσπαθούσε να προλάβει επικίνδυνα φαινόμενα για την κοινωνία.

Μια θρησκευτική διαταγή, ή αλλιώς «επιτίμιο» ή «αφοριστικό», εκδόθηκε στις 15 Αυγούστου του 1823 συγκεκριμένα για την Τριπολιτσά, με την οποία ο υπουργός της Θρησκείας Ιωσήφ Ανδρούσης επέβαλε αυστηρότατα επιτίμια και απειλούσε με αφορισμό όλους όσοι επιδίδονταν στη χαρτοπαιξία στα καφενεία και στους δημόσιους χώρους της Τριπολιτσάς. 

Διαβάζουμε στο άρθρο: «Τα αφοριστικά ήταν θρησκευτικές διαταγές που στηλίτευαν μια αντικοινωνική ή ασεβή συμπεριφορά, απειλώντας τους δράστες με τη Θεία τιμωρία. Οπωσδήποτε δεν ήταν ονομαστικά, Τα επιτίμια δεν απευθύνονταν ονομαστικά σε όσους διέπρατταν το αδίκημα, αλλά στοχοποιούσαν όλους όσοι υπέκυπταν σε κατακριτέες πράξεις, όπως ο τζόγος στην προκειμένη περίπτωση. Το φαινόμενο της χαρτοπαιξίας και των άλλων τυχερών παιχνιδιών στους καφενέδες και σε άλλους δημόσιους χώρους της Τριπολιτσάς είχε λάβει διαστάσεις μάστιγας το 1823 και το υπουργείο της Θρησκείας εξέδωσε το ακόλουθο φρικτό για τους παραβάτες επιτίμιο. 

”Ταύτα τα παιχνίδια, τα χαρτιά, η ντάμα, το τάβλι, τα μάγγαλα, κουμάρια και άλλα όμοια, επληροφορήθη το ιερόν υπουργείον τούτο της Θρησκείας ότι μεταχειρίζονται με υπερβολήν εις τους καβενέδες και εις τα εργαστήρια ταύτης της πόλεως και ακολούθως συμβαίνουσιν από αυτά φιλονικίαι, ύβρεις, μάχαι και τελευταίον δαρμοί, ώστε κινδυνεύουσι να ακολουθήσουν φονικά και όχι μόνον εις άλλους καιρούς ενεργούνται αυτά τα διαβολικά παιγνίδια, αλλά και εις αυτήν την ώρα της ακολουθίας της αγίας λειτουργίας, έργον ασεβέστατον και αθεώτατον”. 

”Όθεν, όποιος εις το εξής ή μικρός ή μεγάλος ή πολιτευόμενος ή ιδιώτης τολμήσει να παίξη αυτά τα παιγνίδια και όποιος εργαστηριώτης έχει αυτά εις το εργαστήριόν του, ομοίως και όποιος ανοίγει καβενέν, πριν απολύση η λειτουργία, ούτοι πάντες αφωρισμένοι έστωσαν από Θεού, κυρίου Παντοκράτορος, κατηραμένοι, ασυγχώρητοι μετά θάνατον άλυτοι και τυμπανιαίοι. Αί πέτραι και ο σίδηρος λυθειήσαν, αυτοί δε μηδαμώς. Κληρονομήσετε την λέπρα του Γιεζί και την αγχόνη του Ιούδα. Η οργή του Θεού είη επί ταις κεφαλαίς αυτών και προκοπήν μη ίδοιεν εφ΄ οίς εργάζονται. Επί πάσι τούτοις έχοιεν και τας αράς πάντων των απ΄ αιώνων αγίων Πατέρων της Εκκλησίας”. 

Και το επιτίμιο καταλήγει ότι όσοι παρακούσουν τη διαταγή, θα έχουν και κυρώσεις από τον νόμο, «θέλουν παιδευθή πολιτικών», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά. 

Αξίζει να σημειωθεί ότι τα επιτίμια καταργήθηκαν με απόφαση της Ιεράς Συνόδου στις 14 Ιουλίου 1853, καθώς γίνονταν καταχρήσεις από τους ιερείς. Έχει πάρα πολύ μεγάλο ενδιαφέρον το θέμα, καθώς υπάρχουν πολλές προφορικές μαρτυρίες για αφορισμούς εκ μέρους ιερέων στα χωριά της Αρκαδίας, οι οποίοι, όμως, στερούνταν νομιμοποίησης και πρακτικά δεν είχαν ισχύ, ωστόσο στιγμάτιζαν στις μικρές κοινωνίες συγκεκριμένους ανθρώπους με αποτέλεσμα την περιθωριοποίησή τους.

Αυτά συνέβαιναν στην Τριπολιτσά, όμως, την ίδια χρονιά, όπως θα δούμε παρακάτω, στα σαλόνια της Ευρώπης οι τράπουλες τιμούσαν τους ήρωες της Επανάστασης, βάζοντας τη μορφή τους στη θέση των Ρηγάδων και των Βαλέδων. Βέβαια, άλλο η χαρτοπαιξία στα σαλόνια όπου συγκεκτρώνονταν και χρήματα για τον ελληνικό αγώνα, και άλλο στους καφενέδες της Τριπολιτσάς, όπου γινόταν αφορμή για καβγάδες και ανήθικες πράξεις.

ΠΩΣ ΗΡΘΕ Η ΤΡΑΠΟΥΛΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

Η τράπουλα μπήκε στη ζωή των Ευρωπαίων, και συγκεκριμένα των Ισπανών, το 1371, και έφτασε από τη μακρινή Ινδία και την Κίνα. Από την Ισπανία, λοιπόν, το 1377 η τράπουλα έφτασε στην Ιταλία και το 1384 στη Γερμανία. Οι πρώτες αντιδράσεις εκ μέρους της Εκκλησίας εκδηλώθηκαν μέσω των τοπικών συνόδων, που έσπευσαν να καταδικάσουν τη χαρτοπαιξία.

Να και κάτι, όμως, που δεν γνωρίζαμε για τη… μιαρή τράπουλα: Οι δάσκαλοι De Vall, Poll και Mitoire (17ος αἰ.), προκειμένου να απλοποιήσουν και να εκλαϊκεύσουν τις γεωγραφικές γνώσεις της εποχής, όπως αναφέρει ο Γιώργος Ιωαννίδης, χρησιμοποίησαν παιγνιόχαρτα. Ο Φραγκισκανός μοναχός Tom Mumer στο τέλος του 15ου αἰ. χρησιμοποιώντας παιγνιόχαρτα επινόησε ένα σατιρικό παιχνίδι για την εξάσκηση του νου, των μαθητών του, και ο μοναχός Pendelton χρησιμοποίησε παιγνιόχαρτα το 1651 για να διδάξει τους μικρούς μαθητές του γραμματική. 

Κατά τη Γαλλική και κατά τη Ρωσική Επανάσταση κυκλοφόρησαν παιγνιόχαρτα με προπαγανδιστικό περιεχόμενο, κυρίως αθεϊστικό.

Η ΤΡΑΠΟΥΛΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Η τράπουλα, δηλαδή η ιταλική ονομασία για τα χαρτιά που έχει επικρατήσει στη χώρα μας και σημαίνει «παγίδα», εισήλθε στον ελλαδικό χώρο την περίοδο της Βενετοκρατίας, πρώτα στα Ιόνια Νησιά και μετά στην ηπειρωτική χώρα.

Οι βενετσιάνικου τύπου «trapolas» είχαν μικρό μέγεθος και στην πίσω όψη αναγράφονταν ιταλικά ρητά. Η γαλλική τράπουλα αντικατέστησε τη βενετσιάνικη αργότερα, και είναι, εν πολλοίς, η τράπουλα που κρατάμε στα χέρια μας και σήμερα.

Ο ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ ΩΣ ΒΑΛΕΣ ΣΠΑΘΙ!

Την εποχή της εθνεγερσίας, πολλοί φιλέλληνες τύπωναν παιγνιόχαρτα με τις μορφές των ηρώων της. Η αρχαιολόγος V. Bouse ανακάλυψε σε ιδιωτική συλλογή στη Γερμανία μια τράπουλα που κυκλοφόρησε το 1822, όπου στη θέση των Ρηγάδων, εικονίζονταιο Αλέξανδρος Υψηλάντης, ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, ο Γεώργιος Ολύμπιος, ο Γεώργιος Καντακουζηνός, και στη θέση της Ντάμας η Μπουμπουλίνα, η αδελφή του Υψηλάντη, η Έλενα Τοπάλη, ενώ στη θέση του Βαλέ, οι φιγούρες των αγωνιστών: του Υδραίου, του Μοραΐτη, του μέλους της Φιλικής Εταιρείας, του Αρβανίτη.

Στο Εθνολογικό Μουσείο από μια σειρά τραπουλόχαρτων που εκδόθηκαν από Ευρωπαίους φιλέλληνες το 1929, έχουν σωθεί ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης ως Βαλές σπαθί, ο Ιωάννης Καποδίστριας ως Ρήγας κούπα, ο Παύλος Κουντουριώτης ως Ρήγας σπαθί, ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος ως Ρήγας καρό, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης ως Ρήγας μπαστούνι, και μορφές γυναικείες, όπως η Αθηνά, η Καρτερία, η Ελλάδα.

Κάντε κλικ στη φωτογραφία, για να δείτε τους ήρωες της Επανάστασης τυπωμένους στην τράπουλα.

Πηγή: arcadiaportal.gr

Όλη η επικαιρότητα