Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καπνίσματος: Όλοι ξέρουν τους κινδύνους, αλλά λίγοι το σταματούν…

Ρεπορτάζ: Χρ. Κανελλόπουλος & Γιάννης Τσουκαλάς

Σήμερα και κάθε χρόνο στις 31 Μαΐου, γιορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα Κατά του Καπνίσματος (World No Tobacco Day), μια πρωτοβουλία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, που καθιερώθηκε το 1987 για να αυξήσει την ευαισθητοποίηση του κόσμου για τους κινδύνους του καπνού και τις αποτρέψιμες ασθένειες που δημιουργεί.

Η ημέρα αυτή είναι μια καλή αφορμή για ενημέρωση του κοινού σχετικά με τους κινδύνους που ενέχει ο καπνός, και τις δραστηριότητες του ΠΟΥ και των κυβερνήσεων για να αντιμετωπίσουν την επιδημία του καπνού. Επίσης, είναι μια ευκαιρία για να δουν οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο τι μπορούν να κάνουν για να διεκδικήσουν το δικαίωμά τους σε έναν πιο υγιεινό τρόπο ζωής, αλλά και να προστατέψουν τις επόμενες γενιές.

Κάπνισμα: Μια δραστηριότητα γνωστή σε όλους μας

Το κάπνισμα είναι μια δραστηριότητα γνωστή σε όλους μας, είτε είμαστε ενεργητικοί, είτε παθητικοί καπνιστές. Από τις παλιότερες δεκαετίες όπου ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού κάπνιζε παντού, σε κλειστούς και υπαίθριους χώρους, το τσιγάρο ήταν πανταχού παρόν σε ταινίες, στην τηλεόραση, σε διαφημίσεις και στις παρέες μας, σήμερα τα πράγματα έχουν αλλάξει αρκετά.

Σε συνδυασμό με το παραδοσιακό τσιγάρο, έχουμε το ηλεκτρονικό τσιγάρο – γνωστό και ως άτμισμα- και τα προϊόντα θέρμανσης καπνού, που παρουσιάζονται ως εναλλακτικές λιγότερο βλαβερές για την υγεία και ως λύσεις σταδιακής διακοπής του καπνίσματος.

Κάπνισμα και Επιπτώσεις

Είναι κοινή γνώση ότι η κατανάλωση προϊόντων καπνού οδηγεί σε προβλήματα υγείας, αλλά τα νούμερα προσφέρουν πάντα μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα. Ο καπνός του τσιγάρου περιέχει >4.000 χημικές ουσίες, με διαφορετικές ιδιότητες και επιδράσεις στον ανθρώπινο οργανισμό, εκ των οποίων >250 είναι επιβλαβείς και >50 είναι καρκινογόνες.

Κάπνισμα και Καρκίνος του Πνεύμονα

Η κατανάλωση καπνού είναι η κύρια αιτία διάφορων μορφών καρκίνου, με κυριότερο τον καρκίνο του πνεύμονα, 9 στις 10 περιπτώσεις του οποίου θα μπορούσαν να αποφευχθούν με τη διακοπή του καπνίσματος.

Μάλιστα, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΕ και του ΟΟΣΑ, ο καρκίνος του πνεύμονα αποτελεί τη συχνότερη αιτία θανάτου από καρκίνο στην Ελλάδα, με σταθερά ποσοστά. Στην Ελλάδα, περίπου το 1/5 του συνόλου των θανάτων, >20.000 ετησίως, αποδίδονται σε νοσήματα που σχετίζονται με το κάπνισμα (συμπεριλαμβανομένου τόσο του ενεργητικού όσο και του παθητικού καπνίσματος).  Άλλες ασθένειες που σχετίζονται με το κάπνισμα:

Στεφανιαία νόσος: το 25% των θανάτων από καρδιαγγειακά νοσήματα οφείλεται στο κάπνισμα, ενώ οι καπνιστές παθαίνουν 4-5 φορές συχνότερα έμφραγμα σε σχέση με τους μη καπνιστές.

Χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ): το κάπνισμα προκαλεί το 80% των θανάτων από αυτή τη νόσο.

Αγγειακές παθήσεις του εγκεφάλου

Καρκίνος του λάρυγγα

Αυξημένος κίνδυνος φλεγμονής του στόματος και νόσου των ούλων: δημιουργείται και από το κάπνισμα και από το άτμισμα.

Και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι στην εποχή της πανδημίας του COVID-19, το κάπνισμα σχετίζεται με αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα για τους ασθενείς.

Παρότι το άτμισμα και τα προϊόντα θέρμανσης καπνού βλάπτουν λιγότερο σε σχέση με το παραδοσιακό τσιγάρο, δεν παύουν και εκείνα να έχουν βλαβερό χαρακτήρα. Το ηλεκτρονικό τσιγάρο θεωρείται 10 φορές λιγότερο βλαβερό, αλλά μπορεί να οδηγήσει σε οξεία βλάβη στους πνεύμονες, όπως έχει παρατηρηθεί στις ΗΠΑ.

Μια άλλη πτυχή του ηλεκτρονικού τσιγάρου είναι ότι είναι αρκετά δημοφιλές για τους εφήβους. Παρότι τα ποσοστά των εφήβων που καταναλώνουν προϊόντα καπνού έχει μειωθεί, η πιθανή εξάρτηση από τη νικοτίνη σημαίνει ότι θα ταλαιπωρηθούν στο μέλλον και μπορεί να συνεχίσουν την κατανάλωση καπνού.

Τι λένε οι επαγγελματίες που πωλούν καπνικά προϊόντα

«Μόνο μείωση δεν υπάρχει στην πώληση καπνού» 

Η εφημ. «Πατρίς» ζήτησε την άποψη των επαγγελματιών που πωλούν κάθε είδους καπνικό προϊόν, αλλά και ηλεκτρονικά τσιγάρα, σχετικά με το τι οδηγεί τους ανθρώπους να βάζουν στην … άκρη την υγεία τους, προκειμένου να μην χάσουν την απόλαυση του καπνίσματος!
Και οι απαντήσεις τους δεν ξαφνιάζουν κανέναν!

Βασιλική Ζαφειράκη (περίπτερο πλατεία Ιατρίδη, Πύργος): «Υπάρχει αύξηση στην πώληση των καπνικών προϊόντων»

«Υπάρχει αύξηση στην πώληση των καπνικών προϊόντων, όπως είναι τα τσιγάρα, ο καπνός και τα υγρά. Ο κόσμος καπνίζει και αυτό οφείλεται στη συνήθεια, αλλά κι επειδή ο κόσμος είναι στρεσαρισμένος, αγχωμένος και βρίσκει μία διέξοδο στο τσιγάρο, χωρίς να επηρεάζεται ιδιαίτερα από τις καμπάνιες που μιλούν για το κόψιμο ή τον περιορισμό του».

Βελούδω Αντωνοπούλου (περίπτερο κεντρική πλατεία Πύργου) : «Παρότι γνωρίζουν τα προβλήματα που προκαλεί στην υγεία δεν σταματούν το κάπνισμα»

«Η πώληση του καπνού έχει αυξηθεί, απλά όσοι έπαιρναν πακέτο, τώρα το έχουν γυρίσει σε καπνό. Αυτό γίνεται και για οικονομικούς λόγους, αφού ο καπνός κρατάει περισσότερο. Υπάρχουν και αυτοί που προσπαθούν να κόψουν το τσιγάρο και πιστεύουν ότι με τον καπνό θα κάνουν λιγότερα. Ο κόσμος δεν έχει περιορίσει λοιπόν καθόλου το τσιγάρο και τον καπνό, αφού πιστεύει ότι είναι για αυτόν μία παρηγοριά. Παρότι γνωρίζουν τα προβλήματα που προκαλεί στην υγεία δεν σταματούν το κάπνισμα».

Παναγιώτης Σταυρόπουλος (Vape Machines) : «Το ηλεκτρονικό τσιγάρο δεν είναι κάπνισμα, είναι εναλλακτικός τρόπος καπνίσματος»

«Θα ήθελα να ξεκινήσω με ένα βασικό. Το ηλεκτρονικό τσιγάρο δεν είναι κάπνισμα, είναι εναλλακτικός τρόπος καπνίσματος. Οπότε στο κατάστημα μου έρχονται άνθρωποι που θέλουν να κόψουν το κάπνισμα. Υπάρχει μία κίνηση στην αγορά του ηλεκτρονικού τσιγάρου, αλλά το χειρότερο που έχει κάνει η πολιτεία αυτή τη στιγμή, είναι ότι έχει εξισώσει το ηλεκτρονικό τσιγάρο με το κανονικό. Πρόκειται για δύο εντελώς διαφορετικά είδη, τα οποία δεν θα έπρεπε να εξισώνονται. Ούτε νομικά, ούτε πρακτικά. Το ηλεκτρονικό τσιγάρο είναι και ένας πολύ καλός τρόπος κάποιοι που καπνίζουν πολύ, να μπορέσουν να απαλλαγούν από αυτή την κακή συνήθεια και να κάνουν κάτι πολύ πιο υγιεινό για τον εαυτό τους».

Σωτήρης Γκολφίνος (περίπτερο Μανωλοπούλου): «Το τσιγάρο είναι εξάρτηση»

«Αυτή τη στιγμή βλέπω ότι οι περισσότεροι προτιμούν τα IQOS τσιγάρα, αλλά βλέπω ότι είναι και αρκετοί οι οποίοι προτιμούν τα κανονικά τσιγάρα και τον καπνό. Παρότι υπάρχουν πολλές καμπάνιες κατά του καπνίσματος, ο κόσμος δεν το σταματάει και συνεχίζει να καπνίζει. Εκτός από μία κακή συνήθεια, το τσιγάρο είναι και εξάρτηση και έτσι συνεχίζει να καπνίζει ο κόσμος».

Κώστας Παπασταθόπουλος (Kiosky’s Convenience IQOS Store): «Καπνίζουν πλέον πολλοί περισσότεροι νέοι»

«Υπάρχει μία σταθερότητα στο κάπνισμα, δεν υπάρχουν δηλαδή μεγάλες αυξομειώσεις. Φεύγουν οι παλιοί καπνιστές, αλλά έρχονται οι πιο νέοι. Υπάρχει όμως μία πολύ μεγάλη αύξηση στα Viper Pro, τα καπνικά ατμίσματος δηλαδή. Έχουν βγάλει όλες οι εταιρείες, εξελίσσεται το προϊόν και το μεγάλο μειονέκτημα σε αυτό είναι ότι οι ανήλικοι που δεν κάπνιζαν, έχουν μπει στη διαδικασία να καπνίζουν τα λεγόμενα ναργιλεδάκια. Είναι μεγάλη η έξαρση σε αυτό το προϊόν, δυστυχώς βλέπουμε πολλούς νεαρούς σε ηλικία να έχουν ξεκινήσει αυτή τη συνήθεια».

Γιώργος Κομπλόης (περίπτερο, οδός Πατρών, γραμμές ΟΣΕ) : «Ο κόσμος λέει, ένας καφές και ένα τσιγάρο μου έμειναν…»

«Η αγορά του τσιγάρου και του καπνού κινείται όπως σε όλα τα επίπεδα. Πληρώνονται οι άνθρωποι και τις πρώτες μέρες αγοράζουν τον καπνό και το τσιγάρο, αλλά μετά υπάρχει μία δυσκολία. Ο κόσμος κοιτάει να καλύψει πρώτα τις βασικές ανάγκες του και μετά παίρνει το τσιγάρο και το καπνό, ανάλογα με τι του περισσεύει. Ο κόσμος εξακολουθεί λοιπόν να καπνίζει, αφού εκτός του ότι υπάρχει ένας εθισμός στον καπνό, λέει και στον εαυτό του ότι τι μου έχει μείνει; Ένας καφές και ένα τσιγάρο… Αυτή είναι η απόλαυση μου λένε, για αυτό και ο κόσμος εξακολουθεί να αγοράζει τσιγάρα και καπνό, παρότι ξέρει ότι αυτό δεν κάνει καλό στην υγεία του».

Νίκος Χαρακόπος, πνευμονολόγος Γ.Ν. Ηλείας: «Το κάπνισμα ευθύνεται για την τρίτη αιτία θανάτου»

Σταθερό στο 28,5% (περίπου 2.200.000 άτομα, με το ποσοστό να είναι υψηλότερο μεταξύ των ανδρών), σύμφωνα με τα αποτελέσματα πρόσφατης πανελλαδικής έρευνας που διεξήγαγε η Marc για λογαριασμό της Παπαστράτος, για τη σχέση των Ελλήνων με το τσιγάρο. Όπως εξήγησε στην εφ. «Πατρίς» ο πνευμονολόγος του Γενικού Νοσοκομείου Ηλείας Νίκος Χαροκόπος, το κάπνισμα δεν είναι συνήθεια, αλλά εξάρτηση.

«Είναι εξάρτηση γιατί εκτός από τις τέσσερις χιλιάδες καρκινογόνες ουσίες που περιέχει, περιέχει και μια ουσία η οποία είναι η τρίτη πιο ισχυρή εξαρτησιογόνα, που προκαλεί τόσο σωματική όσο και ψυχολογική εξάρτηση. Αυτή η ουσία είναι η νικοτίνη, που είναι τρίτη, μετά την ηρωίνη και την κοκαΐνη. Σε αυτό το επίπεδο, έχουμε το κάπνισμα που προκαλεί θανάτους λόγω των καρκινογόνων ουσιών  και προκαλεί και εξάρτηση λόγω της νικοτίνης» τόνισε χαρακτηριστικά.

Παρά το γεγονός ότι το 83,9% δηλώνουν ανήσυχοι για τις πιθανές σοβαρές επιπτώσεις του τσιγάρου στην υγεία τους. Και την στιγμή που μόλις το 6,4% αναφέρουν ότι έχουν περιορίσει το κάπνισμα, το 22,2% όχι απλώς παραδέχονται ότι δεν το έχουν μειώσει, αλλά αυτή την περίοδο καπνίζουν περισσότερο από ό,τι συνήθως, με την τάση της αύξησης να καταγράφεται εντονότερη στις γυναίκες, στις νεότερες ηλικιακές κατηγορίες και στα μεγάλα αστικά κέντρα. Γιατί, λοιπόν, οι Έλληνες δε σβήνουν το τσιγάρο, από τη στιγμή που γνωρίζουν ότι τους βλάπτει; Οι περισσότεροι δηλώνουν ότι το μεγαλύτερο εμπόδιο είναι οι συνθήκες ζωής, ενώ αντιθέτως η βελτίωση της υγείας τους είναι το κεντρικότερο κίνητρο για τη διακοπή (57,1%), με το οικονομικό κόστος να ακολουθεί (13,7%) και να αποτελεί ισχυρό κίνητρο για τις νεότερες ηλικίες.

Όσον αφορά την ανακήρυξη της 31ης Μαΐου ως Παγκόσμια Ημέρα Κατά του Καπνίσματος από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ο κ. Χαροκόπος σημείωσε πως αυτό έγινε γιατί αποτελεί μια επιδημία. «Το κάπνισμα προκαλεί 5 εκ. θανάτους κάθε χρόνο σε παγκόσμια κλίμακα και με τον ορισμό αυτό είναι μια επιδημία. Ειδικότερα, το κάπνισμα ευθύνεται για την τρίτη αιτία θανάτου, τη χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, η οποία είναι η τρίτη αιτία θανάτου  από όλες τις νόσους και ευθύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα, ο οποίος είναι η πρώτη πλέον  αιτία θανάτου τόσο σε άνδρες όσο και σε γυναίκες».

Στροφή στα εναλλακτικά προϊόντα

Ο κ. Χαροκόπος υπογράμμισε επίσης πως παρά τη μείωση της καπνιστικής εξάρτησης,  ειδικότερα στις νεότερες ηλικίες βλέπουμε μια διαρκώς αυξανόμενη τάση να χρησιμοποιούν οι έφηβοι παραπροϊόντα του καπνού και του καπνίσματος. «Με τον όρο παραπροϊόντα εννοούμε προϊόντα τα οποία περιέχουν την εξαρτησιογόνα ουσία που λέγεται νικοτίνη, είτε είναι σε υγρή είτε σε καπνικά προϊόντα. Άρα δημιουργούμε πλέον μια γενιά η οποία είναι εξαρτώμενη από τη νικοτίνη, που προκαλεί νόσους στον εγκέφαλο και σωματική και ψυχολογική εξάρτηση».

Η τάση αυτή καταγράφηκε και από την έρευνα της Marc, που έδειξε ότι έχουν αυξηθεί τα άτομα που κάνουν χρήση εναλλακτικών προϊόντων καπνίσματος, όπως τα ηλεκτρονικά τσιγάρα ή τα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού, με το ποσοστό επί του συνόλου του πληθυσμού άνω των 21 ετών να αγγίζει το 8% (2,5% περισσότεροι σε σχέση με πέρσι).

Ως κύριες αιτίες για αυτή τη μετάβαση, οι χρήστες εναλλακτικών προϊόντων ανέφεραν τον μειωμένο κίνδυνο για την υγεία (51,7%), την έλλειψη οσμής (43%), την απουσία καύσης καπνού (21,7%) και στάχτης (20,6%), αλλά και τη χαμηλότερη τιμή τους (14,5%).

Αναγκαία η ενημέρωση των πολιτών

Στα σημαντικότερα ευρήματα της έρευνας ανήκει αναμφίβολα και η διαπίστωση ότι, στην πλειοψηφία τους, οι πολίτες δεν αισθάνονται επαρκώς ενημερωμένοι για τις συνέπειες του καπνίσματος, αλλά και για τα χαρακτηριστικά των εναλλακτικών προϊόντων.

Για παράδειγμα, είναι αξιοσημείωτο ότι μόνο 2 στους 10 καπνιστές (21,7%) δήλωσαν πως έχουν την πληροφόρηση που χρειάζονται, ενώ 4 στους 10 (42,6%) ανέφεραν ότι γνωρίζουν κάποια πράγματα, τα οποία όμως δεν αξιολογούν ως αρκετά. Τρεις στους 10 (35,6%) από την άλλη, δήλωσαν πως γνωρίζουν ελάχιστα ή και τίποτα για τα εναλλακτικά προϊόντα καπνίσματος.

Την ανάγκη για την ενημέρωση των πολιτών επεσήμανε και ο πνευμονολόγος Νίκος Χαροκόπος, που σημείωσε ότι «πρέπει να συνεχιστούν με γρηγορότερο και με πιο αποτελεσματικότερο τρόπο οι καμπάνιες κατά του καπνίσματος και των παραπροϊόντων του καπνού, και τα οποία σε καμία περίπτωση δε θα πρέπει να ατονούν. Προσωπική μου άποψη είναι ότι η πολιτεία θα πρέπει να απλώσει τα αυστηρά μέτρα κατά του καπνίσματος και να εφαρμοστεί ο αντικαπνιστικός νόμος μέχρι κεραίας, αλλά και οι Ιατρικοί Σύλλογοι και άλλοι σύλλογοι θα πρέπει να αναλάβουν δράσουν να πληροφορούν το κοινό. Τέλος, η διακοπή του καπνίσματος δεν είναι μια εύκολη υπόθεση. Ο καπνιστής πριν πει ‘’ναι’’ στο κάπνισμα, ας σκεφτεί λίγο παραπάνω το ‘’όχι’’. Αν δε μπορεί να το κάνει μπορεί να συμβουλευτεί τον ιατρό του, είτε γενικό είτε πνευμονολόγο, διότι υπάρχει ειδική θεραπεία που μπορεί να μας μειώσει σε μεγάλο βαθμό την καπνιστική μας εξάρτηση. Δε θέλουμε μια γενιά ελεύθερη καπνού, θέλουμε μια γενιά χωρίς εξαρτήσεις στη ζωή της, Λέμε όχι στις εξαρτήσεις!».