Παναγιώτης Καρούτσος: «Ξεχωριστή εμπειρία το σπήλαιο του Καϊάφα»

O σημερινός Εν Οίκω καλεσμένος ανήκει στην κατηγορία των ανθρώπων που ανακαλύπτουν και εξερευνούν τις κρυμμένες ομορφιές της φύσης. Ο 34χρονος Παναγιώτης Καρούτσος ασχολείται με την επιστήμη της Σπηλαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών και πρόσφατα μίλησε σε εκδήλωση του κτήματος Μερκούρη για τη μαγεία που κρύβουν τα σπήλαια, ενώ επισκέπτεται συχνά πυκνά την Ηλεία και τις μυστηριακές της ομορφιές. Ο Παναγιώτης μοιράστηκε με την εφ. «Πατρίς» τις σκέψεις του για τα σπήλαια, τη μαγεία που εκπέμπουν, την οργανική τους σχέση με τον άνθρωπο, ενώ μας διηγήθηκε την εμπειρία του από Σπήλαιο του Καϊάφα.

«Από μικρός μου άρεσε να εξερευνώ, να αναζητώ το άγνωστο. Φτιάχναμε ομάδες και πηγαίναμε σε  εγκαταλειμμένα σπίτια, μπαίναμε σε στοές και τούνελ, και  πολλές φορές μέναμε και σε σκηνές πάνω στο βουνό. Αναμνήσεις και συγκινήσεις χαραγμένες βαθιά μέσα σου που κάποια στιγμή σε προκαλούν να τις ζήσεις ξανά» τονίζει αρχικά ο Παναγιώτης, κάνοντας μια μικρή αναδρομή στο πώς γεννήθηκε η αγάπη για τη Σπηλαιολογία, εξηγώντας στη συνέχει για ποιο λόγο τον μαγνήτισε.

«Είναι μια επιστήμη που συνδυάζει πολλά γνωστικά πεδία από άλλες επιστήμες, όπως η Βιολογία, η Παλαιοντολογία, η Αρχαιολογία, η Γεωλογία, κ.ά. Σου δίνει τη δυνατότητα να μάθεις, να εξερευνήσεις έναν χώρο μοναδικό, μαγικό και όχι σκοτεινό και να σε φοβίζει, όπως νομίζουν οι περισσότεροι. Εμένα με βοήθησε να ανακαλύψω αυτό που με γεμίζει, αυτό με το οποίο θα παθιαστώ, θα το αγαπήσω. Άφησα τη Λογιστική και έδωσα κατακτήτριες για να μπω στο Γεωλογικό του Πανεπιστημίου Πατρών. Τέσσερα χρόνια μετά θεωρώ ότι ήταν η καλύτερη επιλογή μου», δηλώνει ευθαρσώς στην εφ.«Πατρίς».

Διαβάζω συνεχώς ότι τα σπήλαια αποκαλούνται Μουσεία της Φύσης, για αυτό και τον ρώτησα ευθέως για ποιο λόγο έχει δοθεί αυτός ο χαρακτηρισμός.

«Φανταστείτε την επίσκεψή μας σε ένα Μουσείο. Βλέπουμε την αποτύπωση της ιστορίας, την εξέλιξή της, αντικείμενα που μας ταξιδεύουν χιλιάδες χρόνια πριν. Βλέπουμε αγάλματα που σμίλευσαν οι πιο γνωστοί γλύπτες της Εποχής. Ας αντιστοιχίσουμε την εικόνα αυτή με την εικόνα που αντικρίζουμε όταν επισκεπτόμαστε ένα σπήλαιο. Τα αγάλματά μας εδώ είναι τα διάφορα Σπηλαιοθέματα -σταλαγμίτες, σταλακτίτες και άλλοι ιδιαίτεροι σχηματισμοί που έχουν δημιουργηθεί χιλιάδες χρόνια πριν σταγόνα σταγόνα- και ο γλύπτης μας είναι η ίδια η Φύση. Πάρα πολλοί τα χαρακτηρίζουν και ως παράθυρα που βλέπουν στο παρελθόν», αφηγείται εύστοχα  ο Παναγιώτης Καρούτσος και μας κεντρίζει τη φαντασία ώστε να τα σκεφτούμε σαν μια χρονοκάψουλα που έχει μέσα της φυλαγμένα στοιχεία του παρελθόντος.

Ταξίδι μαγείας η εξερεύνηση ενός σπηλαίου

«Μέσα από ένα σπήλαιο μαθαίνουμε την ιστορία του, την εξέλιξή του στο χρόνο, την συνύπαρξη του με το περιβάλλον της περιοχής, τους οργανισμούς που ζουν μέσα σε αυτό, τους “φύλακες του, τους οικοδεσπότες του”, που μας καλωσορίζουν σε κάθε μας εξερεύνηση», συμπληρώνει και ακολούθως μας μεταφέρει τα συναισθήματα που τον κατακλύζουν σε κάθε εξερεύνηση.

«Δέος, θαυμασμός και έκπληξη! Η κάθε αποστολή εξερεύνησης ενός σπηλαίου είναι μια ιδιαίτερη πρόκληση. Είναι μια νέα περιπέτεια ανακάλυψης ενός νέου κόσμου και ένα ταξίδι μαγείας. Ανακαλύπτεις πολλά νέα πράγματα, όπως οργανισμούς και σχηματισμούς ιδιαίτερους που μερικές φορές αψηφούν τους νόμους της βαρύτητας όπως οι ελικτίτες, και που για έναν επιστήμονα που μελετά τους συγκεκριμένους χώρους είναι κάτι μοναδικό», υπογραμμίζει στην εφ.«Πατρίς».

Ανασύρω  από τη μνήμη μου τις πρώτες εικόνες στα σχολικά βιβλία Ιστορίας του δημοτικού, όπου ο άνθρωπος ήταν σε μια σπηλιά, και μου γεννιέται η απορία για το πώς εξελίχθηκε η σχέση του ανθρώπου με τα σπήλαια.

«Ο άνθρωπος από την πρώτη στιγμή της παρουσίας του στη Γη προσπαθούσε να βρει χώρους να προφυλαχθεί από τους διάφορους κινδύνους της εποχής και τις ακραίες κλιματολογικές συνθήκες. Αν κάνουμε μια ιστορική αναδρομή στην εξέλιξη του ανθρώπου θα δούμε ότι τα σπήλαια είναι άμεσα συνδεδεμένα μαζί του. Με το πέρασμα των χρόνων η χρήση των σπηλαίων διαφοροποιείται ανάλογα με τις ανάγκες του ανθρώπου της εκάστοτε εποχής. Για παράδειγμα, κατά την Μέση Παλαιολιθική εποχή (100.000 – 40.000 Π.Χ.),  συναντούμε τον άνθρωπο του Νεάντερταλ (homo neandertalensis), που χρησιμοποιούσε τα σπήλαια ως προσωρινά καταφύγια. Φτάνοντας στην Ανώτερη Παλαιολιθική  (35.000-11.000 Π.Χ) περίοδο, ο άνθρωπος του Νεάντερταλ εξαφανίζεται και αντικαθίσταται από ένα είδος Homo sapiens, τον άνθρωπο Cro-Magnon και τον άνθρωπο Grimaldi του οποίου οι συνήθειες και ο τρόπος ζωής διαφέρουν σημαντικά, καθώς μπαίνουν στην ζωή του ασχολίες όπως το κυνήγι, η αλιεία, η πρωτόγονη γλυπτική και ζωγραφική, ενώ έχουμε και τις πρώτες ενδείξεις για την ύπαρξη παραγόντων πίστης επικεντρωμένων στην μαγεία και το υπερφυσικό», εξιστορεί ο Παναγιώτης Καρούτσος, προσφέροντάς μας ένα εξαιρετικό και ευσύνοπτο μάθημα ανθρώπινης ιστορίας.

«Προχωρώντας στο χρόνο κάνουμε στάση στη Νεολιθική Εποχή (4.500–3.000 Π.Χ.). Η αρχαιολογική έρευνα φέρνει στο φως πλήθος από νεολιθικά ευρήματα, όπως πήλινα αγγεία για την παρασκευή, την κατανάλωση και την αποθήκευση της τροφής. Στις επόμενες περιόδους που ακολουθούν η χρήση τους αλλάζει και από προσωρινές κατοικίες και χώροι αποθήκευσης,  λειτουργούν ως  χώροι ταφής και λατρείας Θεών, όπως του Πάνα και των Νυμφών, ενώ τα έχουν συνδέσει και με τη γέννηση μερικών Θεών μέσα σε αυτά όπως το Σπήλαιο του Ερμή στην Ζήρεια», προσθέτει.

Γοητευτική η ιδιαιτερότητα του Καϊάφα

Η περιοχή του Καϊάφα είναι ίσως η ομορφότερη στην Πελοπόννησο, για αυτό και είναι ενδιαφέρουσα η επιστημονική σκοπιά του Παναγιώτη.

Όλη η ευρύτερη περιοχή είναι πολύ σημαντική από γεωλογική σκοπιά και απαιτεί περισσότερη έρευνα. Η επίσκεψή μας στον χώρο αυτό αποσκοπούσε στη μελέτη και έρευνα των υπογενών σπηλαίων. Είναι μια άλλη μορφή που ακολουθεί διαφορετική διαδικασία γέννησης. Τα περισσότερα σπήλαια έχουν δημιουργηθεί με το μετεωρικό νερό, δηλαδή από το ελαφρώς όξινο νερό της βροχής που εμπλουτίζεται με το διοξείδιο του άνθρακα, μετατρέποντας το έτσι σε ένα ισχυρό διαλυτικό μέσο που έχει τη δυνατότητα, εισχωρώντας στο έδαφος να διαλύει τον ασβεστόλιθο και να δημιουργεί σπήλαια. Στην περίπτωση των υπογενών σπηλαίων η γέννησή τους εξαρτάται κυρίως από διαλύματα των οποίων η διαλυτική δράση αποκτάται στο βάθος των ανθρακικών πετρωμάτων και καθορίζεται από την κυκλοφορία διαλυμάτων εμπλουτισμένων σε H2S ( Υδρόθειο ) και CO2 ( Διοξείδιο του Άνθρακα ) και δευτερευόντως από τη δράση του μετεωρικού νερού. Λόγω του ότι δεν είχαμε έρθει παλιότερα σε επαφή με μια μορφή σπηλαίου σαν αυτή, η εξερεύνησή του ήταν για εμάς μια ξεχωριστή εμπειρία.

Στη συνέχεια η συζήτηση περιστράφηκε γύρω από την αξιοποίηση αυτού του φυσικού πλούτου. Ο Παναγιώτης Καρούτσος, αν και επιφυλακτικός, δεν είναι δογματικός και αναλύει το πλαίσιο της πιθανής τουριστικής τους αξιοποίησης.

Τα σπήλαια είναι ολόκληρα οικοσυστήματα καθώς φιλοξενούν ζωντανούς οργανισμούς που ακόμη και σήμερα παραμένουν άγνωστοι. Υπάρχει άφθονη ζωή μέσα σε αυτά και ευαίσθητες δομές, όπως το κλίμα και οι διάφοροι σχηματισμοί, που είναι σημαντικό να παραμείνουν αδιατάραχτες στο πέρασμα του χρόνου και να προστατευθούν. Αυτή είναι η λεγομένη Βιοποικιλότητα. Από την άλλη πλευρά όμως τα Σπήλαια είναι πολιτιστική κληρονομιά μας, είναι μέρος της ιστορίας μας, με πολυποίκιλη σημασία και όχι μόνο σε ερευνητικό επίπεδο, άρα ο καθένας μας πρέπει να έχει το δικαίωμα να απολαμβάνει την ομορφιά και τα οφέλη τους. Όλα αυτά όμως σε ένα στενά οριοθετημένο πλαίσιο προστασίας και υποδομών που δεν θα επηρεάζουν την εξέλιξη στο χρόνο ενός σπηλαίου, έτσι ώστε να  διαφυλάσσεται η ακεραιότητά του. Είναι υποχρέωση μας, η προφύλαξη και ο σεβασμός απέναντι σε αυτούς τους χώρους και  σε καθετί φυσικό  ώστε να τα κληροδοτήσουμε αναλλοίωτα στους απογόνους μας», επισημαίνει στην εφ.«Πατρίς».

Κλείνοντας την όμορφη συζήτηση, ζήτησα την άποψή του για το ελληνικό πανεπιστήμιο, και δη της Περιφέρειας. Ο Παναγιώτης Καρούτσος δεν «μάσησε» τα λόγια του.

«Πιστεύω ότι έχει να σου προσφέρει πολλά, αρκεί να βρεις τον τρόπο να τα διαχειριστείς σωστά και να τα εξελίξεις. Το επίπεδο του τμήματος της Γεωλογίας του Πανεπιστήμιου Πατρών είναι υψηλό, δυστυχώς όμως η Γεωλογία ως επιστήμη στην χώρα μας είναι λιγότερο διαδεδομένη σε σχέση με το εξωτερικό, παρόλο που οι πόροι μας δεν δικαιολογούν κάτι τέτοιο (σ.σ. γεωλογικό υπόβαθρο της Ελλάδος). Δεν είμαστε εξοικειωμένοι όσο θα έπρεπε. Η Σπηλαιολογία στη χώρα μας παραμένει ακόμη ως χόμπι και είναι εγκλωβισμένη στα γρανάζια της γραφειοκρατίας. Για την απόκτηση μιας άδειας έρευνας σε ένα σπήλαιο χρειάζεται να περάσει μεγάλο χρονικό διάστημα. Αντίθετα, στο εξωτερικό θεωρείται ολοκληρωμένη επιστήμη, την οποία κάποιος μπορεί ελεύθερα αφού τη σπουδάσει, να την εξασκήσει».