Greek
Albanian
English
French
German
Hebrew
Italian
Polish
Portuguese
Romanian
Russian
Spanish
Ακούστε το άρθροΗ έννοια της προσωπικότητας συνήθως αναφέρεται στο σύνολο του ατόμου.
Ωστόσο η έννοια της προσωπικότητας έχει οριστεί από τους ψυχολόγους με πολλούς τρόπους και είναι η θεωρητική προοπτική που κατευθύνει την προσοχή σε συγκεκριμένες πτυχές της προσωπικότητας.
Οι διαφορετικές θεωρίες προσεγγίζουν τη δομή και τη λειτουργία της προσωπικότητας από διαφορετικές θέσεις.
Η ψυχαναλυτική θεωρία, που διατυπώθηκε από τον Freud, υπογραμμίζει την:
• Επιρροή του ασυνείδητου.
• Τη σημασία των σεξουαλικών και επιθετικών ενστίκτων και
• Την εμπειρία της πρώιμης παιδικής ηλικίας σε ένα άτομο.
Ο Freud πίστευε ότι η ανθρώπινη προσωπικότητα αναδύεται λόγω μιας σύγκρουσης μεταξύ των επιθετικών παρορμήσεων και της ηδονής και των εσωτερικοποιημένων κοινωνικών περιορισμών εναντίον τους. Έτσι η προσωπικότητα αναδύεται στο πλαίσιο της προσπάθειας του ατόμου να επιλύσει τις συγκρούσεις. Για το σκοπό αυτό πρότεινε τρείς δομές που αλληλοεπιδρούν μεταξύ τους:
• Το εγώ
• Το υπερεγώ
• Το αυτό
Σύμφωνα με την ανθρωπιστική ψυχολογία, το κάθε άτομο είναι μια ενεργητική δημιουργική δύναμη, συχνά αποκαλούμενη «εαυτός». Αυτή η προοπτική δίνει έμφαση στο ανθρώπινο δυναμικό και τα χαρακτηριστικά, όπως η αυτογνωσία και η ελεύθερη βούληση. Θεωρεί τα ανθρώπινα όντα ως εγγενώς καλά. Η συνειδητή και υποκειμενική αντίληψη του εαυτού θεωρείται πολύ σημαντική. Ο Carl Rogers πιστεύει ότι το βασικό ανθρώπινο κίνητρο είναι η τάση της πραγμάτωσης. Είναι η έμφυτη προσπάθεια διατήρησης και ενίσχυσης του ανθρώπινου οργανισμού. Ο Rogers παρατήρησε ότι οι άνθρωποι παρακινούνται να ενεργούν σύμφωνα με την ιδέα του εαυτού τους, ενώ αρνούνται ή στρεβλώνουν τις εμπειρίες οι οποίες είναι αντίθετες με την αυτό-ιδέα τους.
Η δομή της προσωπικότητας αποτελεί κλάδο της ψυχολογίας που ασχολείται με ποσοτικές αναπαραστάσεις των τρόπων με τους οποίους τα άτομα διαφέρουν σταθερά το ένα από το άλλο στις χαρακτηριστικές τους προσαρμογές στα κοινωνικά περιβάλλοντα (Rapmund, et al., 2010).
Το βασικό στοιχείο της μελέτης της δομής είναι το «χαρακτηριστικό της προσωπικότητας», η οποία θεωρείται ως ένα χαρακτηριστικό το οποίο διαμορφώνεται από τους περιβαλλοντικούς παράγοντες σε συνάρτηση πάντα με τις κληρονομικές καταβολές του ατόμου και η οποία διαφοροποιεί το άτομο στο πως συμπεριφέρεται σε διαφορετικές καταστάσεις. Τέτοια χαρακτηριστικά πιστεύεται ότι είναι εμφανή στις ατομικές διαφορές που έχουμε οι άνθρωποι μεταξύ μας όσον αφορά στη σκέψη, το συναίσθημα και τη συμπεριφορά (Wiggins, 2001). Οι τρέχουσες έρευνες στον τομέα της δομής της προσωπικότητας δίνουν έμφαση σε δύο πολύ διαφορετικές δομικές αναπαραστάσεις των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας:
• Το μοντέλο Five Factor Model (FFM) των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας.
• Το μοντέλο Interpersonal Circumplex (IPC) των διαπροσωπικών τοποθετήσεων.
Αυτά τα δύο μοντέλα δημιουργήθηκαν σε διαφορετικά ιστορικά πλαίσια, βασίζονται σε διαφορετικές υποθέσεις σχετικά με τη φύση των χαρακτηριστικών και χρησιμοποιούν διαφορετικά στατιστικά μοντέλα για την αναπαράσταση των διαστάσεων της προσωπικότητας. Παρ’ όλα αυτά, τα μοντέλα «FFM» και «IPC» της δομής της προσωπικότητας μπορεί να θεωρηθούν ως συμπληρωματικά παρά ανταγωνιστικά και ως εφαρμόσιμα σε διαφορετικά αλλά εξίσου σημαντικά πεδία γνώσης (Rapmund, et al., 2010).
Πολλοί επιστήμονες υπέρμαχοι του συμπεριφορισμού ενδιαφέρονται κυρίως για το τι συμβαίνει μέσα σε ένα άτομο, ενώ άλλοι ενδιαφέρονται κυρίως για το πώς οι άνθρωποι διαφέρουν μεταξύ τους. Οι επιστημονικές προσεγγίσεις οι οποίες δίνουν έμφαση στην διεργασία της προσωπικότητας εξετάζουν τις εσωτερικές μεταβολές που συμβαίνουν στο άτομο, ενώ οι επιστημονικές προσεγγίσεις που δίνουν έμφαση στη δομή μελετούν τα διαφοροποιητικά στοιχεία μεταξύ των ανθρώπων (Wiggins, 2001). Η μελέτη της διεργασίας και της δομής της προσωπικότητας εξετάζει πώς η προσωπικότητα εκδηλώνεται στις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές των ανθρώπων και πώς οι εξωτερικές, περιβαλλοντικές επιδράσεις επηρεάζουν τις εσωτερικές διαδικασίες μέσα στο άτομο, δηλαδή πώς αυτοί οι παράγοντες επιδρούν στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του ατόμου (Hampson, 2012). Επιπλέον, τα διαφοροποιητικά χαρακτηριστικά προσωπικότητας των ατόμων περιγράφουν αυτές τις ατομικές διαφορές όσον αφορά τις χαρακτηριστικές σκέψεις, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές (Wiggins, 2001). Οι περισσότεροι επιστήμονες που μελετούν τη δομή και τη διεργασία των χαρακτηριστικών συμφωνούν ότι οι ατομικές διαφορές στην προσωπικότητα αποτυπώνονται στις διαστάσεις του μοντέλου των πέντε παραγόντων που περιλαμβάνει τις ευρείες ιδιότητες:
• Της εξωστρέφειας.
• Της ευαισθησίας (νευρωτικότητα).
• Της συνείδησης.
• Της συναισθηματικής σταθερότητας και του ανοίγματος στην εμπειρία/διάνοια δηλαδή πνευματική διαθεσιμότητα (Baumert, Schmitt, Perugini, Johnson, et,al., 2017).
Κάθε μία από τις ιδιότητες αυτές περιγράφει κάποια χαρακτηριστικά, τα οποία έχουν οι άνθρωποι και με βάση αυτά τα χαρακτηριστικά γίνονται κάποιες διακρίσεις προσωπικότητας. Πιο συγκεκριμένα, το χαρακτηριστικό του νευρωτισμού αξιολογεί:
• Την προσαρμογή.
• Προσδιορίζει την τάση των ατόμων προς την κατάθλιψη.
• Τις ουτοπικές ιδέες.
• Τους πόθους και τις δύσκολα προσαρμοστικές αποκρίσεις.
Το χαρακτηριστικό της εξωστρέφειας αξιολογεί:
• Την ποσότητα και την
• Ένταση των διαπροσωπικών αλληλεπιδράσεων.
Η πνευματική διαθεσιμότητα (άνοιγμα στην εμπειρία/διάνοια) αξιολογεί:
• Την ανάγκη για δραστηριότητα.
• Την εκτίμηση της εμπειρίας,
• Την ανοχή απέναντι στο αβέβαιο, κ.α.
Η συναισθηματική σταθερότητα αναφέρεται στην ποιότητα των διαπροσωπικών σχέσεων του ατόμου (Hampson, 2012).
Επομένως οι θεωρητικοί της προσωπικότητας θέτουν πέντε στόχους που περιλαμβάνουν τόσο τις ιδέες που χρησιμοποιούν για να κατανοήσουν τα άτομα, την εξέλιξη τους και τις μεταξύ τους διαφορές. Οι στόχοι των ψυχολόγων της προσωπικότητας είναι πρώτον, να παρατηρούν τους ανθρώπους επιστημονικά και να διατυπώνουν θεωρίες που να είναι δεύτερον συστηματικές, τρίτον εφαρμόσιμες, τέταρτον περιεκτικές και πέμπτον να θέτουν σε πρακτική εφαρμογή αυτές τις θεωρίες που βασίζονται σε δεδομένα. Μελετάμε την προσωπικότητα γιατί οι θεωρητικοί της προσωπικότητας απευθύνονται στο ολοκληρωμένο άτομο και προσπαθούν να κατανοήσουν πως σχετίζονται μεταξύ τους όλες οι διαφορετικές πτυχές της λειτουργίας τoυ ατόμου (Cervone & Pervin, 2013).
Πηγές:
Baumert, A., Schmitt, M., Perugini, M., Johnson, W., Blum, et.al. (2017). Integrating Personality Structure, Personality Process, and Personality Development. European Journal of Personality, 31, 503–528. DOI: 10.1002/per.2115.
Cervone, D., Pervin, L.A. (2013). Θεωρίες Προσωπικότητας. Έρευνα και Εφαρμογές. Αθήνα: Εκδόσεις Gutemberg. https://issuu.com/gutenbergbooks/docs/pervin_theories_prosopikotitas.
Hampson S. E. (2012). Personality processes: mechanisms by which personality traits “get outside the skin”. Annual review of psychology, 63, 315–339. https://doi.org/10.1146/annurev-psych-120710-100419.
Rapmund, V., Moore, C., Oosthuizen, P., Shantall, T., Dyk, A. & Viljoen, H. (2010). Personality Theories. University of South Africa : Muckleneuk, Pretoria. https://studynotesunisa.co.za/wp-content/uploads/2018/08/001_2011_4_b-3.pdf#page=157.
Wiggins, J. S. (2001). Personality Structure. International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences. 11317-11320. https://www.sciencedirect.com/topics/computer-science/personality-structure.