Αρθρογραφία

Σχολικός εκφοβισμός – Bullying

Γράφει ο Ανδρέας Σταματόπουλος*
Ακούστε το άρθρο

Όσο και αν μας φαίνεται εντυπωσιακό το φαινόμενο του εκφοβισμού δεν ξεκίνησε να υφίσταται και να εντοπίζεται στις μέρες μας, παρόλο που αρκετοί συμπολίτες μας (ακόμα και εκπρόσωποι θεσμών) δείχνουν να πέφτουν από τα σύννεφα με διάφορα περιστατικά που προκύπτουν. Ο εκφοβισμός γενικά, αλλά και ο σχολικός εκφοβισμός ειδικότερα είναι έννοιες οι οποίες απασχολούν την επιστημονική κοινότητα για δεκαετίες.

Η ιστορία του όρου εκφοβισμός, κατά τον Ken Rigby (Σχολικός Εκφοβισμός- Σύγχρονες Προσεγγίσεις, εκδ. Τόπος, Αθήνα 2008) σε ένα φιλοσοφικό υπόβαθρο εμφανίζεται παράλληλα με την ανθρωπότητα και το εν γένει χαρακτηριστικό της επιβολής του ισχυρού στον αδύναμο. Προχωρώντας την προσπάθεια κατανόησης της έννοιας του εκφοβισμού θα παρατηρήσουμε πως το φαινόμενο παρατηρείται σε πολλά σημεία της καθημερινής δραστηριότητας των ανθρώπων, όπως στους χώρους εργασίας, στις φυλακές, στις ένοπλες δυνάμεις ακόμα και στην πολιτική και τις διακρατικές σχέσεις.

Για να κάνουμε το παρόν άρθρο πιο επίκαιρο και πιο συγκεκριμένο, αντιλαμβανόμαστε ότι και ο εκφοβισμός στο σχολικό πλαίσιο δεν είναι παρά μια σπίθα από την φωτιά που καίει την ανθρώπινη δραστηριότητα. Ωστόσο, λόγο της ιδιομορφίας και της σημειολογίας του σχολείο οι πρώτες έρευνες και οι πρώτες προσπάθειες αλλαγής του φαινομένου την δεκαετία του 1970 έγιναν στην Σκανδιναβία. Έτσι λοιπόν το σχολικό πλαίσιο αποτέλεσε την φυσική αφετηρία διερεύνησης και αλλαγής της ρότας του φαινομένου λόγω του θεσμικού αλλά και ουσιαστικού του ρόλου σε μια κοινωνία.

Ο Σχολικός Εκφοβισμός λοιπόν είναι μια επιθετική συμπεριφορά και μάλιστα τόσο γνώριμη όσο και οι πληθώρα των επιθετικών συμπεριφορών που γνωρίζουμε από την καθημερινότητά μας, καθώς και πολλοί ενήλικες έχουν εμπειρίες και βιώματα ως παιδιά με περιστατικά σχολικού εκφοβισμού (είτε ως θύτες, είτε ως θύματα), ενώ τα τελευταία χρόνια 3 στα 10 παιδιά φαίνεται να εμπλέκονται σε περιστατικά σχολικού εκφοβισμού με οποιονδήποτε ρόλο, όπως αναφέρει στον πρόλογο της ελληνικής έκδοσης του βιβλίου του Ken Rigby που αναφέρθηκε παραπάνω ο καθηγητής Συμβουλευτικής Ψυχολογίας του Παν. Κρήτης Άκης Γιοβαζολιάς. Επίσης, αξίζει να αναφέρουμε πως έρευνες στα τέλη της δεκαετίας του 1990 ανέδειξαν και μια ακόμη πτυχή στην ουσία του φαινομένου, αυτήν της προμελετημένης επιθετικότητας και αυτήν της αντιδραστικής επιθετικότητας (Schwartz et al., 1998). Στην πρώτη περίπτωση οι ερευνητές μιλούν για μη θυμωμένη προσανατολισμένη στο στόχο επιθετική συμπεριφορά, ενώ στην δεύτερη περίπτωση παρατηρείται η ύπαρξη θυμού και η μεταστροφή του θύματος σε θύτη, δηλαδή επιθετικότητα με την λογική των αντιποίνων.

Όλα τα παραπάνω αποτελούν απλά μια προσπάθεια να αναδείξουν αφενός την ιστορικότητα του φαινομένου σε επίπεδο κοινωνίας και αφετέρου να εισάγουν κάποιες έννοιες και πτυχές του πάντα με τον σκοπό της ευαισθητοποίησης όπου χρειάζεται, αλλά και της απευαισθητοποίησης όπου απαιτείται. Σε καμία περίπτωση δεν είναι αρμόζον να θεωρήσει ο αναγνώστης ότι εφόσον διαβάσει τα παραπάνω κατέχει γνώσεις σχετικά με το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού.

Εάν επιζητούμε χρήσιμο ρόλο στην κοινωνία μας, αυτό που χρειάζεται να κάνουμε εάν παρατηρήσουμε φαινόμενο σχολικού εκφοβισμού είναι να το αναφέρουμε επισταμένως στον όποιο αρμόδιο ανάλογα με τον τόπο που λαμβάνει χώρα. Ακόμη, αυτό που σε δεύτερο χρόνο απαιτείται να πράξει κανείς είναι να επισημάνει στο θύμα την ανάγκη να μοιραστεί το βίωμα με έναν ειδικό ψυχικής υγείας. Τηρώντας την ως άνω διαδικασία είναι το ελάχιστο που μπορούμε να προσφέρουμε στο μέλλον της κοινωνίας μας, προστατεύοντας τα παιδιά μας από νοσηρές συμπεριφορές που μόνο στόχο έχουν να απεργάζονται την συνοχή του κοινωνικού  ιστού.

*Ο Ανδρέας Σταματόπουλος είναι Ψυχολόγος Παν. Κρήτης και εργάζεται στο ΚΔΑΠ μεΑ «ΗΛΙΑΝΘΟΣ»

Όλη η επικαιρότητα