Τ.Κ. Χαβαρίου: Οι κρίσεις… έφεραν κρίση στο Κεφαλοχώρι της Ήλιδας

Μόλις 8 χιλιόμετρα έξω από την Αμαλιάδα και σε υψόμετρο 89 μέτρων, η τοπική κοινότητα Χαβαρίου είναι η μεγαλύτερη του δήμου Ήλιδας. Πρόκειται για ένα όμορφο χωριό που συνδυάζει το σύγχρονο τρόπο ζωής με την παράδοση.

Το Χάβαρι από το 1997, σύμφωνα με το νόμο Καποδίστρια, έγινε δημοτικό διαμέρισμα και ανήκει στο Δήμο Αμαλιάδας, ενώ από το 2010 αποτελεί την έδρα της ομώνυμης Τοπικής Κ

οινότητας της Δημοτικής Ενότητας Αμαλιάδας του Καλλικρατικού Δήμου Ήλιδας.
Προέλευση ονομασίας
Η ονομασία Χάβαρι σύμφωνα με μια εκδοχή οφείλεται στα «χάβαρα» = θαλασσινά κοχύλια που βρίσκονταν στην περιοχή. Ωστόσο, σύμφωνα με την Ακαδημία Αθηνών η ονομασία Χάβαρι οφείλεται μάλλον στο επώνυμο «Χάβαρης» κάποιου που ζούσε εκεί πολύ παλιότερα.

Οι πρώτοι κάτοικοι

Ιστορικά το χωριό δημιουργήθηκε στα μισά του 19ου αιώνα από τους Λασταίους, Αγριδαίους και Καμενιτσιώτες της Αρκαδίας που ξεκίνησαν ως τσοπάνηδες που ξεχείμαζαν τα κοπάδια τους στην περιοχή και ως εργάτες γης. Λόγω του ορεινού και άγονου εδάφους της Λάστας, έρχονταν στην περιοχή ως βοσκοί περί του 1840-1845. Έτσι δημιουργήθηκαν οι συνοικισμοί Ντανασέϊκα, Ραμπαβιλέϊκα, Γκριλέϊκα και Σιαχαμέϊκα.

Οι μεταβολές του πληθυσμού

Σύμφωνα με την απογραφή του 1879, το Χάβαρι είχε 366 κατοίκους, το 1889 είχε 690 κατοίκους, ενώ το 1896 είχε 850. Στα μέσα της δεκαετίας του 1890 ξεκίνησε η μετανάστευση για Αμερική και υπολογίζεται πως μέχρι το 1910 είχαν φύγει για Αμερική περίπου 150 κάτοικοι. Ωστόσο αυτό δεν επηρέασε την άνοδο του πληθυσμού στο χωριό, με δημογραφικό αποκορύφωμα το 1940 όπου και είχε τους περισσότερους κατοίκους της ιστορίας του, 2.219 στο σύνολό τους. Από εκεί και πέρα η πορεία ήταν φθίνουσα, με τις απογραφές του 2001, του 2011 και του 2021 να μετρούν μονάχα 1.279, 1.183 και 1.012 κατοίκους.

Ανάπτυξη του χωριού

Περί το 1870 άρχισαν να μένουν μόνιμα στο Χάβαρι όλο και περισσότεροι Λασταίοι και Παναγριδαίοι, γεγονός που οφειλόταν στην άνοδο τιμής της σταφίδας λόγω καταστροφής της στη Γαλλία, εκμεταλλευόμενοι το γεγονός για να αναπτυχθούν οικονομικά.

Το 1903 οι κάτοικοι έφτιαξαν νεκροταφείο στον ψηλότερο λόφο της περιοχής και το 1956 νέο, ενώ την 1η Οκτωβρίου 1903 ιδρύθηκε Ταχυδρομείο και το Μάιο 1908 ιδρύθηκε και τηλεφωνείο. Σεπτέμβρη 1928 ιδρύθηκε Σταθμός Χωροφυλακής που λειτουργούσε μέχρι πριν λίγα χρόνια, Ιούλιο 1930 ιδρύθηκε Τηλεγραφείο, το 1955 ιδρύθηκε Αγροτικό Ιατρείο που λειτουργεί μέχρι σήμερα και δημιουργήθηκε το γήπεδο του χωριού, το 1957 στήθηκε Ηρώο στο γήπεδο και αργότερα μεταφέρθηκε στην τωρινή του θέση στην πλατεία, το 1969 ιδρύθηκε Κοινοτική Βιβλιοθήκη, το 1976 ιδρύθηκε Αγροτικός Σύλλογος, το 1990 έγιναν τα εγκαίνια του Μπεκιάρειου Πνευματικού Κέντρου και τέλος το 1994 κατασκευάστηκε στο προαύλιο της εκκλησίας της Αγ. Τριάδας το Μπιλιάνειο Πνευματικό Κέντρο από δωρεές Χαβαραίων μεταναστών της Αμερικής.

Η «μαύρη σελίδα» της ιστορίας του

Τη νύχτα της 1ης προς 2α Ιουλίου 1909 σημειώθηκε μεγάλος σεισμός που κατέστρεψε το χωριό. Οι νεκροί έφθασαν τους 25. Γεωλόγος που εξέτασε το έδαφος, υπέδειξε καταλληλότερο έδαφος για να ξανακτιστεί το χωριό τη θέση Μηλίτσες, 1 χμ. νοτιότερα του παλιού. Μετά από σχεδιαγράμματα μηχανικών, χτίστηκε στη θέση που είναι σήμερα και με σχέδιο πόλης. Το κάθε οικοδομικό τετράγωνο διαιρέθηκε σε οικόπεδα, όπου εν συνεχεία εδόθησαν με παραχωρητήρια του Ελληνικού κράτους στους κατοίκους του χωριού. Σε μικρή απόσταση από το επίκεντρο του σεισμού, έχει κατασκευαστεί μνημείο για τους νεκρούς εκείνης της μοιραίας νύχτας.

Εκκλησίες-ξωκλήσια

Το 1870 κτίστηκε ο Αγ. Γεώργιος στο σημείο που είναι και σήμερα, ενώ το 1880 κτίστηκε μεγαλύτερη εκκλησία αλλά κάηκε στις 6-12-1892. Επισκευάστηκε και το 1906 χτίστηκε και καμπαναριό. Στις 26/9/1929 ετέθη ο θεμέλιος λίθος της Αγ. Τριάδας και στις 26/9/1934 έγιναν τα θυρανοίξια της εκκλησίας. Η Αγ. Τριάδα είναι βυζαντινού ρυθμού και ίδιου μεγέθους με τον Άγιο Τρύφωνα Αμαλιάδας. Στο χωριό υπάρχουν και πολλά ξωκλήσια: Αγ. Παρασκευής, Αγ. Θεοδώρων, Αγ. Νικολάου, Αγ. Κυριακής, Αγ. Μαρίνας και του Προφήτη Ελισαίου, δίπλα στον Ελισαίο (Γκουρλέσα) ποταμό.

Οικονομία

Οι κάτοικοι ασχολούνται με τη γεωργία (ελιές, σταφίδες παλαιότερα, κηπευτικά, δημητριακά κ.ά.) και την κτηνοτροφία. Ωστόσο φαίνεται πως ο πρωτογενής τομέας όπου βασίζεται μεγάλο μέρος του πληθυσμού, τα τελευταία χρόνια δείχνει να είναι σε πτωτική πορεία εξαιτίας των συνθηκών που έχουν προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στις καλλιέργειές τους. Μάλιστα, οι κάτοικοι μιλώντας στο φακό της «Π» εμφανίστηκαν απαισιόδοξοι και για τη φετινή χρονιά, αφού στις ελιές η τιμή είναι μεγάλη αλλά παρατηρείται ακαρπία και στη σταφίδα είναι μικρή και η τιμή αλλά και η παραγωγή.

Εκπαίδευση

Το πρώτο σχολείο εμφανίζεται το 1890 ως Ιδιωτικό Σχολείο Αρρένων και στεγαζόταν στο Παλιό Σχολειό του Ραμπαβίλλα, κοντά στην εκκλησία Αγ. Γεωργίου. Το 1892 ιδρύεται το Δημόσιο Δημοτικό Σχολείο Αρρένων και λειτουργεί ως 1/θ, ώσπου γίνεται 2/θ το 1896. Το 1905 ιδρύεται Σχολείο Θηλέων που συστεγάζεται στο Σχολειό Ραμπαβίλλα.
Το 1929, έτος μικτοποίησης, το σχολείο μεταφέρεται στο νέο οικισμό, προάγεται σε 4/θ και έτσι λειτουργεί ως το 1962. Το 1935 ιδρύεται και δεύτερο σχολείο στο συνοικισμό Αγ. Γεωργίου. Τα δυο σχολεία συγχωνεύονται και το 1967 στεγάζονται σε νέο διδακτήριο. Το διδακτήριο είναι αντισεισμικής κατασκευής, με μεγάλο προαύλιο. Το Δημοτικό Σχολείο είναι 6/θ. Το σχολικό έτος 1999-2000 αριθμούσε 62 μαθητές. Στο Χάβαρι λειτουργεί Παιδικός Σταθμός και Νηπιαγωγείο. Από το 1977 στο χωριό λειτουργεί και Γυμνάσιο, που από το 1996 στεγάζεται σε νέο κτίριο.

Ανάγκη έργων

Να σημειωθεί πως επί του κεντρικού δρόμου του χωριού, απέναντι από το υποκατάστημα του Ταχυδρομείου, υπάρχει ένα επικίνδυνο σημείο με λαμαρίνα φρεατίου που έχει υποστεί ζημιά και χρίζει άμεσης επιδιόρθωσης πριν συμβεί κάποιο ατύχημα.
Πέραν τούτου όμως, αίτημα των κατοίκων είναι η επιδιόρθωση αγροτικών δρόμων, ο καθαρισμός και ουσιαστικά καλλωπισμός του χωριού σε κεντρικά σημεία, η επιδιόρθωση του ηλεκτροφωτισμού όπου χρειάζεται και άλλα απλά αλλά σημαντικά στοιχεία που μπορεί να φαντάζουν ως λογικά να γίνουν, αλλά δε γίνονται.

Παναγιώτης Ρούνης-Πρόεδρος Τ.Κ. Χαβαρίου
«Η τετραετία αυτή ήταν δύσκολη για όλους και με πολλά εμπόδια. Καταβάλαμε κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε ο κόσμος να είναι ικανοποιημένος. Αν μη τι άλλο οι δυσκολίες ήταν και παραμένουν πολλές και οι τελευταίες χρονιές θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως μία δοκιμασία για όλους μας, αφού όπως συμβαίνει και σε άλλες κοινότητες, έχει χαθεί η αίγλη παλαιότερων χρόνων. Τα ζητήματα της κοινότητας ουκ ολίγα, ωστόσο πάντα προσπαθούσαμε και θα προσπαθούμε για το καλύτερο, από οποία θέση και αν βρισκόμαστε».

Γιώργος Λαδέας-Κάτοικος
«Κάθε μέρα και χειρότερα. Υπάρχει μαρασμός. Είμαστε θυμωμένοι για όλα αυτά που γίνονται. Δεν υπάρχουν πλέον χρήματα. Το Χάβαρι βασιζόταν σε σταφίδα και ελιά και φέτος δεν έχουμε τίποτα. Μοιραία έχουμε οδηγηθεί σε αυτή την κατάσταση. Ακόμα και ο πληθυσμός έχει μειωθεί. Ο κόσμος φεύγει ή πεθαίνει και δεν αντικαθιστάται. Ήταν Κεφαλοχώρι και ζούσε με άνεση και τώρα έχουν τελειώσει όλα!».

Ιωάννης Ράλλης-Κάτοικος
«Όλα είναι μηδέν. Δεν βρίσκεις χωριό πλέον δίχως πρόβλημα. Λεφτά και κόσμος δεν υπάρχουν. Τι ζωή να έχει πλέον το Χάβαρι με όλα αυτά που συμβαίνουν; Με μια βόλτα καθημερινά, βλέπει κανείς ελάχιστα άτομα και πάντα τα ίδια. Το εισόδημά μας βασίζεται στα αγροτικά και τις τελευταίες χρονιές τα πράγματα δεν πήγαν καλά. Τι να κάνεις τα έργα όταν δεν υπάρχουν χρήματα να κυκλοφορήσουμε;».

Γιώργος Γιαννόπουλος-Κάτοικος
«Εικόνες του παρελθόντος δεν επαναλαμβάνονται και σιγά σιγά θα τελειώσουμε και εμείς αν δε βάλουμε μυαλό. Αν δεν ξέρουμε τι κάνουμε και τι ψηφίζουμε, θα πηγαίνουμε από το κακό στο χειρότερο. Η οικονομία μας εξαρτάται από τα αγροτικά, με την παραγωγή φέτος να είναι μικρή. Ακόμα και η καθαριότητα είναι αναγκαία για εμάς. Μικρά πράγματα που θα έπρεπε να μην τα συζητάμε. Όλοι πληρώνουμε δημοτικά τέλη. Γιατί να είναι τέτοια η εικόνα μας;».

Χρυσούλα Γκρίλλα-Κάτοικος
«Οι άνθρωποι «φεύγουν», νέοι δεν υπάρχουν όπως παλιά στο χωριό, δουλειές δεν υπάρχουν, ενώ και τα εισοδήματα μας που προέρχονται από τα αγροτικά, φέτος δεν πήγαν καθόλου καλά. Το Χάβαρι βρίσκεται σε κρίση! Δεν υπάρχει πλέον λόγος οι νέοι να μένουν εδώ. Δεν τους κρατάει κάτι!».