Τα Άτομα με Ειδικές Ανάγκες μέσα από την … Ιστορία

Άτομα με Ειδικές Ανάγκες υπάρχουν από τη στιγμή που εμφανίστηκε το ανθρώπινο είδος στη γη. Σε κάθε εποχή όμως η κοινωνία τα αντιμετώπιζε διαφορετικά ανάλογα και με τα συμφέροντα ή τις δοξασίες της εποχής. Η βρεφοκτονία, οι βασανισμοί, το μαστίγωμα, οι ξυλοδαρμοί, η εγκατάλειψη, η απομόνωση, τα ιδρύματα, οι φυλακές, τα άσυλα, ο εμπαιγμός, η εκμετάλλευση, η φιλανθρωπία, η ελεημοσύνη, η προστασία, η φροντίδα, ο σεβασμός είναι μερικά από τα στάδια της εξέλιξης και τις αντιμετώπισης των  «διαφορετικών»  ατόμων.

Στην αρχαιότητα, πέρα από το πέταγμα των δύσμορφων παιδιών στον Καιάδα, τα έριχναν σε ποτάμια, σε έλη, σε φαράγγια. Τα έθαβαν ζωντανά σε κιούπια για να πεθάνουν από την πείνα ή τα παρατούσαν στα δάση «λεία στα όρνια και στα άγρια κτήνη», κατά τον Ευριπίδη. Την ίδια τύχη είχε επίσης το νόθο παιδί, αλλά και το «διαφορετικό», το δυσάρεστο ή μη αποδεκτό ( π.χ. Κορίτσι). Μέχρι τον 4^ο αιώνα μ.Χ. Ούτε ο νόμος, αλλά και ούτε η κοινή γνώμη έβρισκαν κάτι κακό στην παιδοκτονία στην Ελλάδα ή στη Ρώμη. Ο νόμος άρχισε να θεωρεί φόνο την δολοφονία ενός παιδιού στα 374 μ.Χ. Ωστόσο, ακόμα και η καταδίκη της παιδοκτονίας από τους εκκλησιαστικούς Πατέρες, έμοιαζε να στηρίζεται περισσότερο στο ενδιαφέρον για την ψυχή των γονιών παρά για την ίδια τη ζωή του παιδιού.  Στην αρχαία Αθήνα πάντως τα ανάπηρα άτομα όχι μόνο είχαν ιδιαίτερη αντιμετώπιση, αλλά έπαιρναν και ένα επίδομα «περί αδυνάτων». Στην αρχαιότητα υπήρχαν ακόμη και ανθρωποθυσίες. Αλλά και θυσίες παιδιών στους θεούς, κάτι που προσπάθησαν να  σταματήσουν οι Ρωμαίοι και οι Έλληνες. Οι πιο γνωστές ήταν στους Καρχηδόνιους, αλλά φαίνεται πως εφαρμόζονταν και από τους Κέλτες της Ιρλανδίας, από τους Γαλάτες, τους Σκανδιναβούς  και τους Φοίνικες. Είναι γεγονός πάντως ότι η πρώτη επιστημονική θεώρηση και αντιμετώπιση του θέματος των  «διαφορετικών» ατόμων γίνεται από τον Ιπποκράτη    (4^ος π.Χ. Αιώνας ), ο οποίος απέδωσε την αναπηρία όχι σε θεούς και δαίμονες, αλλά σε κάποια ασθένεια. Ο  ίδιος μάλιστα  ασχολήθηκε με ψυχικά ασθενείς και νοητικά καθυστερημένα άτομα. Στη Ρωμαϊκή εποχή εφαρμόστηκε μεν η παιδοκτονία, αλλά οι πλούσιοι κρατούσαν άτομα με μειονεξίες στο σπίτι και τα χρησιμοποιούσαν ως υπηρέτες ή γελωτοποιούς,  συνήθεια που συνεχίστηκε στην Ευρώπη για πολλούς αιώνες.

Στο Βυζάντιο επικρατούσε η χριστιανική άποψη. Η αναπηρία είναι πάθηση και τα ανάπηρα άτομα πληρώνουν τις αμαρτίες των προγόνων τους. Η κατάσταση αυτή χαρακτηρίζεται ως θεάρεστη και μπορεί να οδηγήσει το  άτομα στην κάθαρση της ψυχής, τον εξαγνισμό. Η ελεημοσύνη, η απομόνωση και ο εγκλεισμός σε μοναστήρια και ιδρύματα  ήταν συνήθως η μέθοδος που εφαρμόζονταν.

Το Μεσαίωνα τα άτομα με Ειδικές Ανάγκες μπήκαν στη λίστα των αμαρτωλών που έχουν μέσα τους το «κακό πνεύμα». Με διάταγμα του Πάπα Ιννοκέντιου του 8^ου (1484 μ.Χ.) Χιλιάδες άτομα με αναπηρίες και συναισθηματικές διαταραχές οδηγήθηκαν στην Ιερή Εξέταση και μη μπορώντας να υπερασπιστούν τον εαυτό τους καταδικάστηκαν σε θάνατο  ή μετά από φριχτά βασανιστήρια οδηγήθηκαν στη φωτιά.

Στην Αναγέννηση η κατάσταση άλλαξε. Η κοινωνία άρχισε να αντιμετωπίζει πιο ανθρώπινα τα άτομα με αναπηρία. Στα τέλη του 18^ου αιώνα άρχισαν να λειτουργούν σχολεία για τυφλούς και για κωφούς, αλλά πολύ λίγα γίνονταν για τα παιδιά με σωματική και  πνευματική αναπηρία. Το  19^ο αιώνα πάντως θεμελιώνεται η Ειδική Αγωγή με την εμφάνιση σπουδαίων παιδαγωγών που ασχολήθηκαν ιδιαίτερα με την αναπηρία, τη μελέτησαν και έδωσαν λύσεις. Εφευρέθηκε το σύστημα γραφής για τυφλούς (από το Γάλλο γιατρό Luis Braille), ιδρύθηκαν ιδρύματα για παιδιά με νοητική στέρηση και η πολιτεία άρχισε να έχει την ευθύνη για τα άτομα που χρειάζονταν Ειδική Αγωγή.

Ο 20^ος αιώνας χαρακτηρίστηκε από την προσπάθεια συστηματικής μελέτης και ανθρωπιστικής, αλλά κυρίως επιστημονικής αντιμετώπισης των ατόμων με Ειδικές Ανάγκες. Δεν υπάρχει καμία σχεδόν ομοιότητα όλων των προηγούμενων εποχών με τη γενικευμένη στάση προστασίας και φροντίδας των πολιτισμένων κοινωνιών απέναντι στα παιδιά και γενικά στα άτομα με Ειδικές Ανάγκες. Και είναι παρήγορο το γεγονός που στο ξεκίνημα του  21^ου   αιώνα η Ειδική Αγωγή αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της εκπαιδευτικής πολιτικής για κάθε προηγμένο τουλάχιστον κράτος.

Στασινοπούλου  Τζωρτζίνα