Τα τρία λεπτά που «πλήγωσαν» τον Πύργο – 29 χρόνια από τους σεισμούς του 93′

Μεσημέρι της 26^ης  Μαρτίου 1993. Λίγο πριν τις 14:00 αρχίζει να σείεται η γη στην Ηλειακή Πρωτεύουσα. Ο Πύργος δέχεται την απρόσμενη επίσκεψη του Εγκέλαδου. Για είκοσι λεπτά περίπου χορεύει στους ρυθμούς των Ρίχτερ. Έξι απανωτά χτυπήματα ήταν αρκετά για να πληγώσουν την πρωτεύουσα του νομού.

Το ισχυρότερο και το καταστροφικότερο, με βάσει τον καθηγητή κ Ευθύμιο Λέκκα (1996),  ήταν μεγέθους των 5,8 των βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ, ενώ το εστιακό βάθος δεν υπέρβαινε τα 220 χιλιόμετρα.

Οι δρόμοι γέμισαν από γκρεμισμένους τοίχους, ακροκέραμα, πέτρες ενώ πολλά νεόκτιστα κτίρια «λύγισαν» από τα κτυπήματα του Εγκέλαδου και αναδείχθηκαν οι αστοχίες στην κατασκευή τους.

Ο κόσμος πετάχτηκε από τα σπίτια του και έτρεχε όπου έβρισκε ξέφωτο για να αποφύγει τις πτώσεις των γκρεμισμένων σπιτιών, τα απομεινάρια τοίχων, των κεραμιδιών και των πλίθινων πετρών που πλημμύρισαν τους δρόμους της πόλης και της ευρύτερης περιοχή.

Ο απολογισμός ήταν μία νεκρή, 16 τραυματίες  και εκτεταμένες καταστροφές σε πολλά δημόσια και ιδιωτικά κτίρια. Το νοσοκομείο της πόλης, εκκλησίες σχολεία, νεοκλασικά κτίσματα κατέρρευσαν μέσα σε λίγα λεπτά. Υπολογίζεται ότι το 50% των κτιρίων του Πύργου υπέστη ζημιές, ενώ το άμεσο οικονομικό κόστος «άγγιζε» τα 60 δισ. δραχμές.

Συμπληρώνονται φέτος  29 χρόνια από εκείνη την ημέρα που γκρεμίστηκε ο Πύργος.

Πολλά παλιά κτήρια της πόλεως και των τριγύρω χωριών έπαθαν ζημιές και στη συνέχεια κατεδαφίστηκαν. Σημαντικές ζημιές υπέστησαν και τα μνημειώδη κτήρια της πόλεως, όπως το Μανωλοπούλειο Νοσοκομείο, το Μητροπολιτικό Μέγαρο, οι ναοί του Αγίου Νικολάου, της Αγίας Κυριακής και του Αγίου Διονυσίου.

Οι μέγιστες εντάσεις παρατηρήθηκαν στις περιοχές Πύργου και Λασταιΐκων ενώ μικρότερες εντάσεις στα γειτονικά χωριά Λαμπέτι, Άγιος Γεώργιος, Κολίρι, Βαρβάσαινα κ.α.

Επιβεβαιώθηκε

Η σεισμική δραστηριότητα στον Πύργο και στην ευρύτερη περιοχή επιβεβαίωσε με δραματικό τρόπο τα δεδομένα παλαιότερων επιστημονικών ερευνών του Τομέα Δυναμικής & Εφαρμοσμένης Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, σύμφωνα με τα οποία δύο ενεργές ρηξιγενείς ζώνες που έτεμναν την πόλη, ήταν δυνατόν να προξενήσουν σημαντικά προβλήματα.

Αρκετοί πολίτες βρέθηκαν ξαφνικά χωρίς σπίτι και κοιμούνταν σε σκηνές ή εγκατέλειψαν τον Πύργο, οι μαθητές έκαναν μάθημα σε λυόμενα, ενώ ο φόβος και η ανησυχία απλώθηκαν πάνω από τη ηλειακή πρωτεύουσα για πολύ καιρό, αφού οι «πληγές» άργησαν να επουλωθούν.

Παράλληλα ο σεισμός αυτός σηματοδότησε την οικιστική αναζωογόνηση της πρωτεύουσας του νομού με την εφαρμογή νέων μελετών στην κατασκευή των κτιρίων και των υποδομών που έχει αυξήσει τον βαθμό ασφαλείας των οικοδομημάτων απέναντι στην σεισμική δραστηριότητα.

Την περίοδο εκείνη ξεκίνησε και η εκπόνηση των μικροζωνικών μελετών, που δίνει την δυνατότητα της επεξεργασίας των δεδομένων ανά τετράγωνο της στατικής συμπεριφοράς των κτιριακών υποδομών σε συνδυασμό με την γεωλογική μορφολογία του εδάφους, προκειμένου οι μελέτες που εκπονούνται για τις κατασκευές ανά περιοχή να εμπεριέχουν εξειδικευμένα στοιχεία για την αύξηση της ασφάλειας τους απέναντι στο σεισμό. Όμως για άγνωστο λόγο αυτή η προσπάθεια δεν συνεχίστηκε με τους μηχανικούς να επισημαίνουν πως για την καλύτερη θωράκιση απέναντι σε τέτοιους είδους φαινόμενα  θα πρέπει να συνεχιστούν.

Αγνόησαν τα «σημάδια»…

Η σεισμική ακολουθία στην περιοχή του Πύργου που είχε αρχίσει στις 14 Φεβρουαρίου του 1993 με τον κυματοειδή, μεγάλης διάρκειας σεισμό, είχε αφήσει τη σεισμολογική κοινότητα άναυδη από τη διάρκειά της. Σχεδόν κάθε εβδομάδα, τις βραδινές ώρες, ένας ισχυρός σεισμός δονούσε την περιοχή, σπάζοντας τα νεύρα των κατοίκων, αλλά συγχρόνως θέτοντάς τους σε ετοιμότητα.

Η δραματική κατάληξή της σημειώθηκε το μεσημέρι της 26ης Μαρτίου, όταν ο δίδυμος σεισμός μεγέθους 5,5 και 5,8 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ, μικρού εστιακού βάθους και με επίκεντρο την περιοχή της Δεξαμενής στον Πύργο, προκάλεσε σημαντικές βλάβες στα κτίρια του πόλης  και ορισμένων χωριών της ευρύτερης περιοχής. Το χρονικό διάστημα μεταξύ των δύο τελευταίων  δονήσεων ήταν τρία λεπτά.  Αυτό το χρονικό κενό , καθώς και το μοίρασμα της σεισμικής εκτονώσεως σε δύο δονήσεις αντί μιας μέσα σε τρία λεπτά, έσωσαν πολλές ανθρώπινες ζωές, αλλά και την περιοχή από τεράστιες καταστροφές….

Σεισμική ακολουθία

Το φαινόμενο της σεισμικής ακολουθίας για πάνω από ένα μήνα και του δίδυμου σεισμού που την κορύφωσε, χαρακτηρίστηκε επιστημονικά εντυπωσιακό φαινόμενο και έκτοτε αποτελεί παράδειγμα στην επιστημονική βιβλιογραφία. Αυτό ωστόσο είχε ωθήσει τους κατοίκους να πάρουν τα στοιχειώδη μέτρα και να είναι σε ετοιμότητα για την ώρα του μεγάλου σεισμού. Υπήρξε μόνο ένα θύμα, μία ηλικιωμένη γυναίκα, η οποία πέθανε από καρδιακή προσβολή.

Και «Θεία» παρέμβαση…

Η σωτηρία της πόλης από τα χειρότερα αποδόθηκε στον προστάτη της Άγιο Χαράλαμπο, του οποίου την παρουσία βεβαίωσαν αρκετοί κάτοικοι. Για το λόγο αυτό έγινε και περιφορά της εικόνας του Αγίου στην πόλη. Τα χρόνια που ακολούθησαν ήταν αρκετά δύσκολα, έφεραν όμως σημαντική οικονομική ανάπτυξη, και μεγάλη ανοικοδόμηση με αντισεισμικές οικοδομές.

Αρκετά διατηρητέα κτήρια αναπαλαιώθηκαν, άλλα όμως, όπως το Μανωλοπούλειο και η οικία Παπαγιάννη στην οδό Ερμού, στέκουν μέχρι σήμερα βαρύτατα πληγωμένα, θυμίζοντας την καταστροφή εκείνης της ημέρας και την εξοργιστική αναξιοπιστία του Ελληνικού Κράτους και της Τοπικής Αυτοδιοικήσεως. Μετά το Μάρτιο του 1993 ο Πύργος απέκτησε νέο πρόσωπο, όχι κατ’ ανάγκην ωραιότερο αλλά  ασφαλέστερο…

Βασίλης Γιαννόπουλος Αντιπεριφερειάρχης Ηλείας

«Οι σεισμοί αφορμή για την αναγέννηση του Πύργου 

«Κάθε χρόνο τέτοια ημέρα, η μνήμη όλων μας γυρίζει πίσω, στις δύσκολες στιγμές που όλοι βιώσαμε στους δίδυμους σεισμούς των 5,5 και 5,8 βαθμών της Κλίμακας Ρίχτερ, που “λύγισαν” την πόλη του Πύργου. Πολλές κατοικίες, το Μανωλοπούλειο Νοσοκομείο, εκκλησίες, διατηρητέα κτίρια και πολλά άλλα κτίσματα, κατέρρευσαν, πληγώνοντας κοινωνικά και οικονομικά τον τόπο μας, καθώς οι  συνέπειες της καταστροφής επεκτάθηκαν σε πολλά επίπεδα.

Η δοκιμασία αυτή του Πύργου, αποτέλεσε την αφορμή για την αναγέννησή του. Οι σεισμοί του 1993 επέδρασαν καθοριστικά στη διαχείριση του σεισμικού κινδύνου στην Ελλάδα, διαμορφώθηκε ένα νέο πλαίσιο αντισεισμικής θωράκισης σε κάθε νέα κατασκευή, και μπορούμε πια να πούμε ότι ο Πύργος έγινε μια ασφαλής πόλη. Τα κτίρια της θωρακίστηκαν σημαντικά έναντι του σεισμικού κινδύνου και αυτό αποδείχθηκε στην πράξη, αφού “δοκιμάστηκαν” κατά τους ισχυρούς σεισμούς που ακολούθησαν το 2008, το 2017 κ.α, με επίκεντρο διάφορες περιοχές της Ηλείας ή την υποθαλάσσια περιοχή του Ιονίου.

Παράλληλα, οι σεισμοί του 1993, ανέδειξαν τον σημαντικό ρόλο της Αυτοδιοίκησης στην διαχείριση φυσικών φαινομένων και καταστροφών, κάνοντας μας σήμερα λίγο πιο έμπειρους στο να αντιμετωπίζουμε αντίστοιχα φαινόμενα».

Δήμαρχος Πύργου Παναγιώτης Αντωνακόπουλος                                                

«Οικιστική ανασύσταση χωρίς έργα πνοής» 

Έντονες είναι οι μνήμες του δημάρχου Πύργου Παναγιώτη Αντωνακόπουλου από τον καταστροφικό σεισμό του 1993. Εκείνη την ημέρα βρισκόταν στο παλιό Νοσοκομείο της πόλης, όπου έκανε την πρακτική του στην Παθολογία. «Έκανε τρεις μεγάλους σεισμούς. Την ώρα του σεισμού ήμουν στο παλιό Νοσοκομείο όπου έκανα την πρακτική μου στην Παθολογία. Ο πρώτος ήταν δυνατός, ο δεύτερος πιο δυνατός ακόμη όπου έπεσε η ψευδοροφή. Καταφέραμε να βγάλουμε τους ασθενείς έξω και στον τρίτο σεισμό έπεσε η οροφή…Η οποία ήταν η πιο χαρακτηριστική καταστροφή σε κτίριο στην πόλη.

Με τον σεισμό του 1993, έγινε μια μεγάλη καταστροφή στην πόλη η οποία  όμως χρησιμοποιήθηκε για μικρά συμφέροντα και δεν αξιοποιήθηκε ως μεγάλη ευκαιρία ενός νέου προσανατολισμού της τοπικής οικονομίας. Έγινε μια οικιστική ανασύσταση αλλά όχι μεγάλα έργα πνοής. Ο Πύργος έχασε μια σημαντική ευκαιρία. Από το 93  μιλούσαμε ακόμη για τον δρόμο Πάτρα-Πύργος και για Πανεπιστήμια που δεν έγιναν τότε. Δεν έγιναν πολλά…»

Κώστας Νικολούτσος Πρόεδρος ΕΒΕ Ηλείας                                              

 «Προτεραιότητα μελέτη των μικροζωνικών περιοχών» 

Η 26^η Μαρτίου του 1993 ήταν μία καθοριστική μέρα για τον τόπο. Είχαμε μία εκτεταμένη ζημιά στον Πύργο που δεν είχε να κάνει τόσο με την ένταση του σεισμού, όσο με την μεγάλη επιτάχυνση που χαρακτήρισε τότε την συγκεκριμένη σεισμική δραστηριότητα. Όπως έχει γίνει ευρύτερα γνωστό η οριζόντια επιτάχυνση είναι αυτή που δημιουργεί, κατά το βασικό νόμο του Νεύτωνα, τις μεγάλες ζημιές στις κατασκευές. Στα θετικά των συνεπειών του σεισμού καταγράφεται η ανακατασκευή μεγάλων οικιστικών περιοχών του Πύργου στην ανατολική πλευρά όπου τα περισσότερα σπίτια ήσαν πλινθόκτιστα που κρίθηκαν μη επισκευάσιμα.

Τότε δόθηκε η δυνατότητα σε πολλούς κατοίκους του Πύργου να κάνουν παρεμβάσεις τέτοιες οι οποίες έδωσαν μία κατοικία ασφαλή. Η πόλη είναι επαρκώς θωρακισμένη αυτή την στιγμή. Σήμερα πράγματι έχουμε μία ασφαλή κατοικία στον Πύργο αλλά αυτό δεν πρέπει να μας εφησυχάσει αλλά να προχωρήσουμε περεταίρω στην βελτίωση των συνθηκών ασφάλειας στο θέμα του σεισμού. Εκείνο που με λύπη μου έχω διαπιστώσει είναι ότι σταμάτησε η μελέτη των μικροζωνικών περιοχών του Πύργου. Εκείνος που έδωσε μεγάλη ώθηση σε θέματα της ασφάλειας του Πύργου είναι ο εξαίρετος επιστήμονας  Γιώργος Δαρζέτας. Εκείνο που απαιτείται σήμερα είναι να επανέλθουμε στην εκπόνηση της μελέτης των μικροζωνικών περιοχών. Αυτές μας δίνουν την δυνατότητα να εξετάσουμε τα θέματα της πόλης ανά τετράγωνο.

Είναι γνωστό πως έχουμε περιοχές ανθεκτικές και  λιγότερο ανθεκτικές. Πρέπει οι μικροζωνικές μελέτες να είναι προτεραιότητα στην δημιουργία συνθηκών ασφαλούς κατοικίας.  Και η ασφαλή κατοικία διασφαλίζει και το μέλλον της κατοικίας. Θα έρθουν κάποιοι άνθρωποι να μείνουν και  δημιουργεί δραστηριότητες καινούριες. Ένα ασθενές σημείο στην αντισεισμική θωράκιση της πόλης είναι η λεγομένη παραθεριστική οικία και κυρίως στην ζώνη των αυθαιρέτων.

Έχω μεγάλο φόβο ότι αυτές οι περιοχές είναι ιδιαίτερα ευάλωτες στους σεισμούς. Τότε είχαμε δει και κάποια φαινόμενα ρευστοποίησης τους εδάφους. Αυτό σημαίνει ότι το έδαφος αποσυντίθεται, γίνεται σαν ένα είδος λάσπης και τότε οποιαδήποτε κατασκευή δεν μπορεί να αντέξει σε αυτές τις συνθήκες. Ήταν ευχής έργου που δεν είχαμε τότε νεκρούς αν και είχαμε ζημιές σε κατοικίες.

Η διαφορά των νέων κτιρίων από τα παλαιά είναι ότι τα παλαιά είχαν το φαινόμενο μνήμης. Δηλαδή κάθε σεισμός άφηνε ένα σημάδι επάνω. Έτσι ο νέος σεισμός  έβρισκε ένα λαβωμένο κτίριο. Στα νέα κτίρια αυτό το φαινόμενο είναι πολύ περιορισμένο»

Πέτρος Χόκιας, κάτοικος Αμπελώνα

«Ήταν κάτι τρομακτικό»                         

«Τότε που έγινε ο σεισμός βρισκόμασταν στο χωριό, τον Αμπελώνα, εγώ και ο πατέρας μου. Η μητέρα μου και η αδελφή μου βρίσκονταν στο διαμέρισμα στον Πύργο. Ξεκινήσαμε αμέσως με το αμάξι από το χωριό και στη μνήμη μου έχει μείνει μια εικόνα που δεν θα την ξεχάσω ποτέ. Θυμάμαι έτσι όπως προχωρούσαμε στο δρόμο βλέπαμε στο βουνό απέναντι να πέφτουν ολόκληρα κομμάτια χώμα για αρκετά μέτρα. Ήταν κάτι πολύ τρομακτικό γιατί δεν ξέραμε που θα σταματήσει και αν ο δρόμος θα άντεχε. Τελικά μόλις φτάσαμε στα φανάρια της Αγίου Γεωργίου, εκεί είδαμε την μεγαλύτερη καταστροφή. Ο κόσμος είχε πεταχτεί στον δρόμο και τα αυτοκίνητα σχημάτιζαν ατελείωτες ουρές. Είχε μποτιλιάρισμα και κάναμε πάρα πολλή ώρα να φτάσουμε σπίτι μας. Δυστυχώς το διαμέρισμα είχε υποστεί πολλές ζημιές στους τοίχους ενώ όλα τα αντικείμενα που υπήρχαν μέσα είχαν σπάσει. Είναι εικόνες που δεν θέλουμε να θυμόμαστε. Μπορώ να παρομοιάσω τον σεισμό του 1993 με τον πόλεμο στην Ουκρανία, γιατί τα πάντα ήταν σαν να είχε βομβαρδιστεί ο τόπος».

Ανδριάνα Στουφή, κάτοικος Πύργου

«Οι εικόνες που ζήσαμε ήταν απίστευτες» 

«Δεν θα ήθελα να θυμάμαι εκείνη την ημέρα. Ήταν ότι πιο τρομακτικό έχω ζήσει. Βρισκόμουν μέσα στο σπίτι με τα παιδιά μου και θυμάμαι που μόλις ξεκίνησε ο σεισμός τρέξαμε να βγούμε έξω γιατί μένουμε σε ισόγειο διαμέρισμα. Οι εικόνες που ζήσαμε ήταν απίστευτες. Δεν μπορούσαμε ούτε να περπατήσουμε από την δύναμη του σεισμού. Τα κτήρια της γειτονιάς και το δικό μας σπίτι τα βλέπαμε να κουνιούνται σαν να τα μετακινούσε κάποιος. Είχαμε βγει όλοι στο δρόμο χωρίς να ξέρουμε πότε θα σταματήσει όλο αυτό. Πολλά σπίτια στον Πύργο είχαν πάθει ζημιές και φοβόμασταν να μείνουμε μέσα γιατί δεν ξέραμε. Έτσι αναγκαζόμασταν να κοιμόμαστε μέσα στα αυτοκίνητα και μετά που καλοκαίριασε σε εξωτερικό χώρο του σπιτιού. Ήταν πολύ δύσκολη περίοδος γιατί για μεγάλο χρονικό διάστημα μετά, ακούγαμε θορύβους και νομίζαμε πως έκανε σεισμό».

Διονυσία Ρήγα, κάτοικος Πύργου

«Οι μνήμες είναι ζωντανές»          

«Την στιγμή που έγινε ο πρώτος σεισμός βρισκόμουν σε εξωτερικό χώρο και θυμάμαι πως ταρακουνηθήκαμε πολύ. Επέστρεψα γρήγορα σπίτι μου και την ώρα που κατέβηκα από το αμάξι έγινε ο δεύτερος σεισμός. Εκείνος ήταν πιο τρομακτικός. Θυμάμαι τα τζάμια από το σπίτι δίπλα του κουνιάδου μου να τρίζουν τόσο έντονα κάνοντας απίστευτο θόρυβο ενώ έβλεπες τα σπίτια δεξιά και αριστερά στην κυριολεξία να μετακινούνται. Ήταν εικόνες που δεν θα σβήσουν ποτέ από τη μνήμη μας. Μόλις μπήκα στο σπίτι μου, όλα τα βαριά αντικείμενα είχαν πέσει και είχαν σπάσει. Είχαν καταστραφεί. Μετά από αυτή την τρομακτική ημέρα μας έδωσαν σκηνές για να μένουμε επειδή γίνονταν μετασεισμοί και ήταν επικίνδυνο να βρισκόμαστε στα σπίτια μας. Και θυμάμαι πως σε αυτές τις σκηνές μέναμε για πολλές ημέρες μετά. Έχουν περάσει τόσα χρόνια και οι μνήμες είναι ζωντανές γιατί είναι κάτι που δεν μπορούμε να ξεπεράσουμε. Ο φόβος υπάρχει ακόμα».

Αφροδίτη Τσαγκάρη, κάτοικος Πύργου          

«Ράγισαν οι ψυχές των κατοίκων»

«26-3-1993 μέρα Παρασκευή. Η μέρα που μας επισκέφθηκε ο μεγάλος καταστροφικός σεισμός των 5,8 Ρίχτερ, ραγίζοντας τον Πύργο και τις ψυχές των κατοίκων. Ο κόσμος στις δουλειές του, τα παιδιά ευτυχώς τυχερά ότι είχαν επιστρέψει σπίτι από το σχολείο τους, περίπου δύο το μεσημέρι. Μέσα σε δευτερόλεπτα σκεφτήκαμε ότι εδώ τελειώσαμε, η βουή και το κούνημα έχει μείνει ακόμα ανεξίτηλο στην μνήμη μας και ευχόμαστε να μην το ξαναζήσουμε».