Αρθρογραφία

Το άγχος των εξετάσεων

to_aghos_ton_exetaseon.jpg
Ακούστε το άρθρο

Την περασμένη εβδομάδα  ξεκίνησε η περίοδος των γραπτών εξετάσεων στη  Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση με τις πανελλαδικές εξετάσεις στα Λύκεια και τις προαγωγικές εξετάσεις στα Γυμνάσια. Πρόκειται για μια διαδικασία που αναγκάζει τους μαθητές να αποδείξουν απέναντι στον εαυτό τους, αλλά και στους άλλους, τις ιδιαίτερες γνωστικές τους ικανότητες. Όμως αυτή η διαδικασία της αυτοεπιβεβαίωσης και της αναγνώρισης από τους άλλους είναι ιδιαίτερα σημαντική για την ψυχική υγεία και ισορροπία των νεαρών ατόμων. Το εκπαιδευτικό σύστημα επιτρέπει δυστυχώς σε ένα μόνο ποσοστό μαθητών την επίτευξη αυτών των στόχων, ενώ ένα άλλο σημαντικό ποσοστό είναι αναγκασμένο να δέχεται με τον πιο επίσημο τρόπο την επιβεβαίωση των αποτυχιών του.

Ένας μαθητής με χαμηλή αυτοεικόνα και αυτοεκτίμηση βιώνει την περίοδο αυτή των εξετάσεων ως σημαντική απειλή, γιατί γνωρίζει ότι υπάρχει πάντα ο κίνδυνος της αποτυχίας, η οποία θα δημιουργήσει στους εκπαιδευτικούς, τους γονείς και τους συμμαθητές του αντιδράσεις που συνδέονται με δυσάρεστα συναισθήματα.  Οι περιστάσεις όμως αυτές προκαλούν στο παιδί άγχος, το οποίο επηρεάζει αρνητικά την ικανότητά του για επιδόσεις. Πρόκειται για μια πολύ δυσάρεστη κατάσταση που κάνει το μαθητή να βρίσκεται σε μια συνεχή ανησυχία και ένταση και που πολλές φορές μπορεί να συνοδεύεται  ακόμη και από σωματικά συμπτώματα όπως εφίδρωση, αύξηση των παλμών της καρδιάς, τρέμουλο στα χέρια, ωχρότητα στο πρόσωπο κ.α.

Ωστόσο, όσο και να φαίνεται παράξενο, το άγχος αποτελεί έναν ενστικτώδη μηχανισμό, ο οποίος εξυπηρετεί την αυτοσυντήρησή μας. Για παράδειγμα χάρη στο άγχος, όταν κινδυνεύει η ζωή μας,  αναγκαζόμαστε να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να αποτρέψουμε τον κίνδυνο που την απειλή.  Έχει δηλαδή μια ενεργοποιητική επίδραση στον οργανισμό και τον θέτει σε εγρήγορση.  Αλλά και οι ίδιοι οι μαθητές ίσως δε θα πήγαιναν σχολείο  ούτε θα ετοίμαζαν κάθε μέρα τα μαθήματά τους ούτε θα προετοιμάζονταν για τις εξετάσεις, αν δεν υπήρχε το στοιχειώδες άγχος της αποτυχίας και του τραυματισμού του αυτοσυναισθήματος. Ωστόσο η ένταση του άγχους  δεν πρέπει να υπερβεί ορισμένα όρια, γιατί τότε επηρεάζεται δυσμενώς η λειτουργία του ατόμου άρα και οι επιδόσεις του. Το υπερβολικό άγχος επηρεάζει σαφώς τις επιδόσεις του μαθητή τόσο κατά την περίοδο της προετοιμασίας όσο και κατά τη διάρκεια της εξέτασης. Όταν μάλιστα γίνεται σύγκριση με τις επιδόσεις των άλλων, τότε γίνεται πιο εμφανής ο κίνδυνος της αποτυχίας. Επειδή  το άγχος επηρεάζει τη μάθηση και την κατανόηση, οδηγεί καταρχήν σε ελλιπή προετοιμασία, η οποία με τη σειρά της μεγαλώνει το φόβο της αποτυχίας. Έτσι ο συγκεκριμένος μαθητής έχει αυξημένο άγχος και κατά τη διάρκεια της εξέτασης.  Σε σύγκριση δηλαδή με ένα συμμαθητή  του, ο οποίος προετοιμάστηκε καλά και επιπλέον αισθάνεται ασφαλής για τον εαυτό του, ο αγχωμένος μαθητής οδηγείται στις εξετάσεις υπό σαφώς δυσμενέστερες συνθήκες. Το άγχος στην περίπτωση αυτή γίνεται η αιτία, αλλά και η συνέπεια της ελλιπούς προετοιμασίας, άρα και της πιθανής αποτυχίας. Πρόκειται στην ουσία  για έναν φαύλο κύκλο από τον οποίο είναι πολύ δύσκολο να  βγει από μόνος του ο μαθητής.

Το φαύλο αυτό κύκλο μπορεί να διασπάσει ο αγχώδης μαθητής μόνο όταν καταφέρει να βελτιώσει την αρνητική αυτοεικόνα του αποκτώντας αυτοπεποίθηση και σιγουριά για τον εαυτό του. Δυστυχώς το υπερβολικό άγχος δεν μπορεί να εξαλειφθεί με κάποιο χάπι και ακόμη χειρότερα δεν μπορεί να εξαλειφθεί την τελευταία στιγμή. Χρειάζεται να «δουλευτεί» από την προσχολική ακόμη ηλικία και σε αυτή τη διαδικασία το παιδί απαιτείται να έχει αρωγούς στην αρχή τους γονείς του και αργότερα και  τους δασκάλους του. Πολλές φορές οι ίδιοι οι γονείς προκαλούν στα παιδιά τους άγχος με τις υπέρμετρες προσδοκίες και τις απαιτήσεις τους για επιδόσεις και υψηλούς  βαθμούς, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τους τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις δυνατότητες των παιδιών τους. Από την άλλη οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να διαμορφώνουν τις προϋποθέσεις  εκείνες που δε θα επιδρούν άμεσα ή έμμεσα στην ανάπτυξη του άγχους των μαθητών τους.

Το αίτημα πάντως όλης της εκπαιδευτικής κοινότητας για ένα σχολείο χωρίς άγχος μοιάζει, για την ώρα τουλάχιστον, μάλλον ουτοπικό. Ωστόσο κάποτε θα πρέπει επιτέλους να δημιουργήσουμε ένα σχολείο που θα είναι ένας χώρος μάθησης  ο οποίος θα έχει μόνο θετική επίδραση στους μαθητές του. Μόνο έτσι τα νεαρά άτομα θα το αποδέχονται,  θα το σέβονται, θα το εκτιμούν και θα το θυμούνται με  μοναδικά  ευχάριστες αναμνήσεις για όλη τους τη ζωή!

Στασινοπούλου Τζωρτζίνα

Όλη η επικαιρότητα