Αρθρογραφία

Το πνεύμα των γιορτών

Ακούστε το άρθρο

Αναντίρρητα, τα Χριστούγεννα αποτελούν την αγαπημένη γιορτή όλων μας! Το χαρμόσυνο μήνυμα της γέννησης του Χριστού γιορτάζεται σε μία όμορφη χειμωνιάτικη περίοδο.

Το πνεύμα των Χριστουγέννων είναι το πνεύμα της αγάπης, της γενναιοδωρίας και της καλοσύνης. Φωτίζει την εικόνα του παραθύρου της ψυχής, και μας ωθεί να κοιτάξουμε έξω από την πολυάσχολη ζωή του κόσμου ώστε να δείξουμε μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τους ανθρώπους, παρά για τα πράγματα”.

Ωστόσο, μάθαμε να ταυτίζουμε αυτή την περίοδο με τα δώρα και κατ’ επέκταση με τον καταναλωτισμό!

Πολυχρωμα περιτυλίγματα και σε κουτιά κάθε μεγέθους και σχήματος συνοδεύουν τις επιθυμίες μας και τις ευχές μας!
Γιατί όμως;

Η κατανάλωση και η συλλογή αγαθών έχει τις ρίζες της στα πρωτόγονα ένστικτα του κυνηγού- συλλέκτη. Σε κριτικό πλαίσιο όμως, ο καταναλωτισμός αναφέρεται στην τάση των ανθρώπων να ταυτίζονται έντονα με τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που καταναλώνουν, ιδίως με προϊόντα που είναι εμφανή σύμβολα κοινωνικού στάτους, π.χ. ένα ακριβό αυτοκίνητο, το πιο σύγχρονο κινητό ή επώνυμα ρούχα. Ο πρώτος ο οποίος περιέγραψε ψυχιατρικά την τάση για μαζική καταναλωτική υστερία ήταν ο EmilKrapelin, ήδη το 1915.

Στις μέρες μας, η φράση του Ρενέ Ντεκάρτ «σκέφτομαι άρα υπάρχω» θα μπορούσε πιθανότατα να αντικατασταθεί με τη φράση «ψωνίζω άρα υπάρχω». Οι άνθρωποι φαίνεται να έχουν συνδέσει την απόκτηση αγαθών με την ευχαρίστηση και τη χαρά, οδηγούμενοι αναπόφευκτα στον υπερκαταναλωτισμό. Εξάλλου δεν είναι τυχαίος ο όρος «shoppingtherapy» δεδομένης της απόλαυσης που προκαλεί η κατανάλωση και της δυνατότητας που δίνει στο άτομο να ξεφύγει από αρνητικές σκέψεις.

Ο υπερκαταναλωτισμός είναι ένα είδος εθισμού, μία εμμονή που οδηγεί στην αγορά πραγμάτων, τα οποία τις περισσότερες φορές δε μας είναι καθόλου απαραίτητα. Τα κίνητρα καταναλωτισμού διαφέρουν στον καθένα. Οι γυναίκες συχνά αγοράζουν είδη ρουχισμού προκειμένου να κατακτήσουν μια αύρα ανανέωσης και μέσω αυτής μια αίσθηση αυξημένης αυτοεκτίμησης και σιγουριάς.

Πρόκειται δυστυχώς για μία αφενός μεν πρόσκαιρη αφετέρου ιδιαίτερα επιφανειακή προσέγγιση. Shopping σημαίνει, επίσης, κοινωνική συναναστροφή. Τις περισσότερες φορές η βόλτα στα μαγαζιά γίνεται μαζί με κάποιο φίλο ή φίλη. Αυτό συνεπάγεται διέξοδο από τη μοναξιά, ευχάριστη κουβέντα και κατ’ επέκταση αλλαγή της διάθεσης. Ο υπερκαταναλωτισμός αποτελεί συχνά σύμπτωμα εκδήλωσης υπαρξιακού προβλήματος και αντικατοπτρισμό της ευρύτερης κοινωνικής παθολογίας του ατόμου, το οποίο καταφεύγει σ’ αυτόν για να εξομαλύνει δύσκολα προσωπικά ή μη προβλήματα και να αντιμετωπίσει την έλλειψη ανθρώπινων σχέσεων.

Αποτελεί, δηλαδή, έναν ανορθόδοξο και αναποτελεσματικό τρόπο καταπολέμησης, κάλυψης ή και υπέρβασης βαθύτερων αισθημάτων μοναξιάς, θυμού, δυσφορίας, θλίψης, κατωτερότητας και ανεπάρκειας, η ύπαρξη των οποίων δημιουργεί και τροφοδοτεί την ακατάπαυστη καταναλωτική τάση, ενώ η ικανοποίηση της γεννά με τη σειρά της προσωρινά και βραχυπρόθεσμα συναισθήματα πλήρωσης, ικανοποίησης και ασφάλειας, καθώς τα υλικά αγαθά δεν πληγώνουν, ούτε προδίδουν.

Ορισμένοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η χαμηλή αυτοεκτίμηση αυξάνει τον καταναλωτισμό και ότι αντίστροφα ο καταναλωτισμός μπορεί να δημιουργήσει χαμηλή αυτοεκτίμηση  Αγοράζοντας κάτι για τον εαυτό του, το άτομο είναι σαν να κάνει μία συμφιλιωτική κίνηση αποδοχής προς τον ίδιο του τον εαυτό και να τον ενθαρρύνει. Δημιουργείται στον άνθρωπο έτσι η ανάγκη αυτοβελτίωσης μέσω των αγαθών, καθώς ορίζει τον εαυτό του καθημερινά με υψηλότερα έξωθεν προσδιορισμένα κριτήρια. Ο εγκέφαλός μας εμπλέκεται άμεσα στη διαδικασία της κατανάλωσης.

Η πανδαισία των αισθήσεων που εμπλέκονται στις αγορές παίζει καθοριστικό ρόλο στις προτιμήσεις μας. Τα αισθητήρια μηνύματα που παίρνουμε αντικρίζοντας κατακόκκινες φράουλες ή και το χάδι στα απαλά υφάσματα παραπέμπουν έμμεσα σε βαθιές, σωματικές ή νευρολογικές ανάγκες. Σε μία προσπάθεια προσέγγισης της ψυχολογίας των καταναλωτικών μαζών, μπορούμε να ανατρέξουμε στον πατέρα της ψυχανάλυσης.

Ο SigmundFreud στο βιβλίο του «Η ψυχολογία των μαζών και ανάλυση του Εγώ» αναφέρει πως οι μάζες διακατέχονται από τα αρχέγονα ένστικτα του ανθρώπου, τα οποία ως επί το πλείστον είναι βίαια και επιθετικά και είναι χειραγωγήσιμες και εύπλαστες. Έτσι μπορεί κάποιος να αγγίξει τις επιθυμίες και τους φόβους τους, προς όφελός του. Αξίζει λοιπόν για τον καθένα από εμάς να σταθεί για δύο λεπτά κριτικά απέναντι στις καταναλωτικές του συνήθειες, να αναλογιστεί τα κίνητρα και τις ανάγκες του και ίσως και να ενεργοποιήσει τις κριτικές οδούς του εγκεφάλου απέναντι σε τέτοια φαινόμενα.

Γιατί είτε πρόκειται για μια μαύρη Παρασκευή ή για μια συννεφιασμένη Κυριακή ή για τα Χριστούγεννα, πιθανότατα όλοι μας, έχουμε καλύτερα ή τουλάχιστον πιο ουσιαστικά πράγματα να κάνουμε.

Τα Χριστούγεννα δεν είναι μία εποχή!

Είναι ένα συναίσθημα!

Ένα συναίσθημα αγάπης προς τον πλησίον!

Όλη η επικαιρότητα