Αποδράσεις Ηλεία

Από τη Μοστενίτσα του χθες στην Ορεινή του σήμερα: Ένα αποκαλυπτικό οδοιπορικό

Ακούστε το άρθρο

Με ιστορία σαν …παραμύθι και φυσικό πλούτο επιβλητικό, η Ορεινή ή Μοστενίτσα όπως είναι ευρύτερα γνωστή, υποδέχτηκε εγκάρδια στα μέσα του Σεπτέμβρη 2019 δύο φοιτητές Erasmus Interns από την Άγκυρα, τους Eren Zülüfdar και Emre Çağatay Bilgin, μαζί με την επικεφαλής της ομάδας εργασίας τους Βάσω Χαριτοπούλου από το Λάλα.

Οι ξένοι φοιτητές εξειδικεύονται στο Διεθνές Μάρκετινγκ και έδειξαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον να γνωρίσουν από κοντά κάποιους από τους κρυμμένους θησαυρούς της ορεινής Ηλείας.

Σκοπός αυτής της ενδιαφέρουσας «συνάντησης» στη Μοστενίτσα, με την ευγενική αρωγή του Δήμου Αρχαίας Ολυμπίας, του Αντιδημάρχου Βασίλη Αρβανίτη και του Προέδρου της Τοπικής Κοινότητας Ορεινής, Σπύρου Μιχαλόπουλου, ήταν να μυηθούν οι προαναφερθέντες επισκέπτες-ερευνητές στις ομορφιές της Ορεινής, να  ξεδιπλωθεί η μακραίωνη ιστορία της που παραμένει σχεδόν άγνωστη για τους περισσότερους, αλλά και να συζητηθεί η σύγχρονη κατάσταση που όπως διαφαίνεται δεν ευνοεί την ανάπτυξη των ορεινών, απομακρυσμένων χωριών.

Η πρώτη εντύπωση των ξένων φοιτητών και της επικεφαλής τους, φθάνοντας στην Ορεινή σε υψόμετρο 800 μέτρων περίπου, ήταν ότι βρέθηκαν κυριολεκτικά αγκαλιασμένοι από ένα χωριό χτισμένο αμφιθεατρικά στις πλαγιές του βουνού, με άφθονη βλάστηση και τρεχούμενα νερά. Λίγο αργότερα και γνωρίζοντας τους πρώτους ντόπιους κατοίκους, οι φιλοξενούμενοι ένιωσαν ευπρόσδεκτοι σε έναν τόπο που οι άνθρωποι είναι απλοί και ζεστοί, με ανεπιτήδευτη συμπεριφορά προς τους ξένους.

Σε απόσταση δέκα περίπου χιλιομέτρων από τη Δίβρη μέσω του δρόμου Δίβρης-Τριποτάμων, η Μοστενίτσα που μετονομάστηκε επίσημα το 1928 σε Ορεινή, εντυπωσιάζει τον ξένο με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική της πέτρας που κυριαρχεί στα σπίτια, στις εκκλησίες, στις βρύσες της, αλλά και στο παλιό σχολείο που έχει μετατραπεί σε σύγχρονο Κέντρο Ενημέρωσης Οικοτουρισμού.

Γνωστή και για τον παραδοσιακό νερόμυλο και τη νεροτριβή της, φημισμένη και για το ξωκλήσι του Άι-Γιάννη στην κορυφή του βουνού σε ύψος 1.250 μέτρων, όπου η Ιστορία συναντά τη Φύση και δημιουργούν συνδυασμό που κόβει την ανάσα του επισκέπτη, η Ορεινή συγκαταλέγεται στους προορισμούς της χώρας μας που διαθέτουν όλο το δυναμικό να μεταμορφωθούν σε ισχυρό πόλο έλξης τουριστών, περιηγητών, πεζοπόρων, ορειβατών, ποδηλατών, φυσιοδιφών, μελετητών… Αληθινά μακρύς ο κατάλογος των δυνητικών επισκεπτών αυτού του ξεχωριστού τόπου, μόνο που η πραγματικότητα σήμερα είναι πολύ διαφορετική

Πρόκειται για ένα ιστορικό χωριό με μεγάλη παράδοση και αδιάλειπτη παρουσία μέσα στους αιώνες, όπως μαρτυρούν τα ευρήματα και τα μνημεία που διαθέτει. Αποτελούσε ζωντανό κομμάτι της πόλης-κράτους της Αρχαίας Ψωφίδας, κάτι που καταδεικνύει και το γεγονός πως νοτιοανατολικά της εκκλησίας του ‘Αι-Γιάννη στην κορυφή του βουνού, σπουδαία αρχαιολογικά ευρήματα έχουν έρθει στο φως, μεταξύ αυτών και ένας λαξευτός τάφος όπου πιθανολογείται πως είχαν θαφτεί τρεις βασιλιάδες της Αρχαίας Ψωφίδας.

Κατά την Φραγκοκρατία, η Μοστενίτσα εξακολούθησε να αποτελεί ζωντανό κοινωνικό κύτταρο, όπως μπορεί ο επισκέπτης να διαπιστώσει σήμερα από τα βυζαντινά της μνημεία του Αγίου Γεωργίου και των Αγίων Ταξιαρχών. Ήταν τέτοια μάλιστα η ισχύς της Μοστενίτσας κατά τα τέλη του 11ου – αρχές του 12ου αιώνα μ.Χ., ώστε στον «μητροπολιτικό» ναό της του Αγίου Γεωργίου, ορκίζονταν οι Τέκτονες Ιππότες.

Την περίοδο της Τουρκοκρατίας, αν και η Μοστενίτσα ήταν η έδρα του Λιμάζ Αγά, Τουρκαλβανού από το Λάλα, ήταν παράλληλα και ο τόπος που γέννησε πολλούς γενναίους οπλαρχηγούς και προεστούς που αγωνίστηκαν για την απελευθέρωση του έθνους, καθώς καταγράφεται και στην παράδοσή μας: «Δώδεκα Μοστενιτσάνοι, δεκατρείς καπεταναίοι!».

Από την εποχή της Τουρκοκρατίας διασώζονται σε άριστη κατάσταση αρκετές βρύσες, εκ των οποίων ξεχωρίζει εκείνη της «Καθολικής», πετρόχτιστη με τρεις καντάλους.

Μαζί με την κτηνοτροφία που αποτελεί τη βασική απασχόληση των κατοίκων της Ορεινής κατά τον τελευταίο αιώνα, γνωστοί είναι και οι χτίστες της πέτρας που σφραγίζουν με το περίφημο έργο τους την τοπική και ευρύτερη ζωή της περιοχής.

Στη συνέντευξη που παραχώρησε στους ξένους φοιτητές ο Πρόεδρος της Τοπικής Κοινότητας Ορεινής, Σπύρος Μιχαλόπουλος, εξέφρασε την αγωνία του για το μέλλον αυτού του προικισμένου χωριού, καθώς η μείωση του πληθυσμού, η έλλειψη κινήτρων και στήριξης για την ενασχόληση με την κτηνοτροφία, αλλά και τα αδιέξοδα που συνοδεύουν τη ζωή σε μια ορεινή, απομακρυσμένη περιοχή, κάνουν την Ορεινή να μαραζώνει και να δυσκολεύεται να αξιοποιήσει το δυναμικό της. Ο κ. Μιχαλόπουλος γνωρίζει βαθιά τις ανάγκες και ελλείψεις του χωριού, για τις οποίες όπως δήλωσε δεν υπάρχει ιδιαίτερη κρατική μέριμνα ούτε σοβαρός σχεδιασμός για την επίλυση των τοπικών προβλημάτων των ορεινών χωριών.

Το καφενείο-ταβέρνα της Ορεινής, στο οποίο πραγματοποιήθηκε και η παραπάνω συνέντευξη, είναι το σημείο όπου στα μάτια του επισκέπτη φαίνεται ότι χτυπά η καρδιά ολόκληρου του χωριού… Αποτελεί το καθημερινό σημείο συνάντησης των ντόπιων για συζήτηση και ανταλλαγή νέων, είναι ταυτόχρονα χώρος συνεστιάσεων, οικογενειακών συγκεντρώσεων, εορτασμού εθνικών και τοπικών γιορτών, αλλά και σημείο επαφής για τους ξένους επισκέπτες, όπου μπορούν να ξαποστάσουν απολαμβάνοντας μαζί με την όμορφη θέα, την ντόπια κουζίνα και το καλό κρασί.

Σε αυτό το καφενείο είχαν επίσης την ευκαιρία οι ξένοι φοιτητές όχι μόνο να γνωρίσουν κάποιους από τους νέους και νέες του χωριού και να ανταλλάξουν απόψεις, αλλά και να συνομιλήσουν με αρκετές ενδιαφέρουσες προσωπικότητες που είτε διαμένουν μόνιμα στο χωριό είτε έλκουν την καταγωγή τους από την Ορεινή και την επισκέπτονται όταν βρουν ευκαιρία.

Η ολοκλήρωση αυτού του ξεχωριστού οδοιπορικού, έφερε τους ξένους φοιτητές μπροστά στη συνειδητοποίηση πως η ιδιωτική πρωτοβουλία θα μπορούσε να δείξει το δρόμο προς την πολυπόθητη τοπική ανάπτυξη, την οποία όπως αποδείχθηκε όλοι έχουν στα χείλη τους…

Ξεκινώντας από το παράδειγμα του παπα-Φίλιππα που με τη στήριξη των ντόπιων κατάφερε να καθιερώσει την Ορεινή ως γνωστό πλέον προορισμό για τους πιστούς όχι μόνο του χωριού αλλά και της ευρύτερης περιοχής για το αντάμωμα στην εκκλησία του Άι-Γιάννη στην κορυφή του βουνού τρεις φορές το χρόνο σε γιορτές, η ομάδα εργασίας των ξένων φοιτητών με τη Βάσω Χαριτοπούλου ανακάλυψαν μία ακόμα αξιέπαινη ιδιωτική πρωτοβουλία: το «Χαλικιάτικο» του Δημητρίου Ξουρή. Το Χαλικιάτικο διατηρεί σήμερα ο γιος του Ηλίας με τη μορφή ενός μικρού οικογενειακού επισκέψιμου μουσείου, που αφιλοκερδώς ανοίγει τις πόρτες του με σεβασμό στον επισκέπτη που ενδιαφέρεται να γνωρίσει μια μορφή τέχνης που τείνει πλέον να εξαλειφθεί στην εποχή μας.

Η έρευνα των ξένων φοιτητών καταλήγει στο συμπέρασμα πως ο οικοτουρισμός, ως ένα εργαλείο για την προστασία του περιβάλλοντος και τη βιώσιμη ανάπτυξη, είναι η απάντηση στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ορεινή στις μέρες μας.

Ο οικοτουρισμός ορίζεται ως το «ταξίδι προς αμόλυντες ή αδιατάρακτες φυσικές περιοχές με στόχο τη μελέτη, το θαυμασμό και την απόλαυση του τοπίου και της άγριας φύσης, καθώς και κάθε πολιτιστικής εκδήλωσης που μπορεί να λαμβάνει χώρα σε αυτές τις περιοχές»,  που βελτιώνει παράλληλα την ευημερία των ντόπιων κατοίκων.

Αναδεικνύοντας την Ορεινή σε προορισμό ενός ταξιδιού που θα έχει άμεση σχέση με τη χλωρίδα, την πανίδα, τη γεωλογία και τα οικοσυστήματα της περιοχής αλλά και με τους κατοίκους της, τις ανάγκες τους, την κουλτούρα τους και τη στενή τους σχέση με τη γη, βρίσκουμε το κλειδί για την ισορροπημένη, αειφορική ανάπτυξη του συγκεκριμένου χωριού.

Μιλώντας για οικοτουρισμό όμως, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε πως ο αυθεντικός οικοτουρισμός πρέπει να:

-ελαχιστοποιεί τις αρνητικές συνέπειες για το περιβάλλον και τους ντόπιους κατοίκους

-αυξάνει την ενημέρωση για τα φυσικά και πολιτιστικά συστήματα της περιοχής καθώς και την ενασχόληση των επισκεπτών σε θέματα που επηρεάζουν αυτά τα συστήματα

-κατευθύνει τα οικονομικά και όχι μόνο οφέλη προς τους ντόπιους κατοίκους με στόχο τη συμπλήρωση του εισοδήματός τους, αλλά όχι την αντικατάσταση των παραδοσιακών τους δραστηριοτήτων (γεωργία, κτηνοτροφία, χτίσιμο πέτρας)

-μεγιστοποιεί τη συμμετοχή των κατοίκων στη λήψη των αποφάσεων για τον καθορισμό του τύπου και του όγκου του τουριστικού ρεύματος

-δίνει τη δυνατότητα στους ντόπιους καθώς και σε αυτούς που ασχολούνται με το φυσικό τουρισμό να επισκέπτονται φυσικές περιοχές και να μαθαίνουν για αυτές, αφού ο «οικοτουρίστας» είναι αυτός που επισκέπτεται μη ανεπτυγμένες περιοχές, δείχνοντας εκτίμηση, ευαισθησία και συμμετοχή. Δεν χρησιμοποιεί τους φυσικούς πόρους και την άγρια φύση με καταναλωτικό τρόπο αλλά συμβάλλει στην ανάπτυξη της περιοχής που επισκέπτεται με την προσωπική του εργασία ή την οικονομική του βοήθεια για τη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής και την οικονομική ευημερία των κατοίκων της.

Από την πλευρά της, η τοπική κοινότητα πρέπει να είναι υπεύθυνη για την προστασία και διατήρηση της Ορεινής με τη συμμετοχή των ντόπιων κατοίκων, τη σωστή προβολή της περιοχής, την τήρηση των κανόνων προστασίας του περιβάλλοντος και τη χρήση των εσόδων των επιχειρήσεων για τη χρηματοδότηση της διαχείρισης των φυσικών πόρων της περιοχής και της ντόπιας ανάπτυξης.

Με εφαλτήριο το σύγχρονο Κέντρο Ενημέρωσης Οικοτουρισμού που δημιουργήθηκε στο παλιό σχολείο της Ορεινής, οι Μοστενιτσάνοι κρατούν στα χέρια τους ένα θαυμάσιο εργαλείο τοπικής ανάπτυξης το οποίο οφείλουν να αξιοποιήσουν αποτελεσματικά, στο όνομα της ιστορίας τους και της υπέροχης φυσικής τους κληρονομιάς…

Όλη η επικαιρότητα