Αρχείο «Πατρίς» Ιστορικά

Ηλίας Τσάγκλας: Ο ήρωας που κατέβασε τη σβάστικα από την Γερμανική Αρχαιολογική Σχολή της Αρχαίας Ολυμπίας

Ακούστε το άρθρο

Ο Ηλίας Τσάγκλας από το χωριό Πεύκες Ηλείας, ήταν μόλις 18 ετών, όταν κατέβασε τη σβάστικα μέρα μεσημέρι από το χώρο της Γερμανικής Αρχαιολογικής Σχολής, στην Αρχαία Ολυμπία.

Έσβησε το 2000, χτυπημένος από καρκίνο[1]… Έφυγε αθόρυβα, ακριβώς όπως έζησε.

Ήταν  1η Αυγούστου του 1943. Δύο μήνες πριν, ο Μανώλης Γλέζος και ο Λάκης Σάντας, είχαν κατεβάσει τη ναζιστική σημαία από τον βράχο της Ακρόπολης και είχαν ανακηρυχθεί σε σύμβολα της εθνικής μας αντίστασης.

Η διαφορά τους, με τον Ηλία Τσάγκλα είναι ότι εκείνος, παρέμεινε στην αφάνεια.

Η ηρωική του πράξη δυστυχώς έχει μείνει στην σκιά της ιστορίας, καθώς ελάχιστοι γνωρίζουν τι είχε συμβεί. Ελάχιστοι ξέρουν ότι ένα παλικαράκι από τις Πεύκες Ηλείας (Βύλιζα), μόλις 18 ετών τότε, βρήκε το σθένος, μέσα μεσημέρι και μέσα στον τρόμο της γερμανικής κατοχής, να κατεβάσει τη ναζιστική σημαία, με την σβάστικα, από τον χώρο της Γερμανικής Αρχαιολογικής Σχολής στην Αρχαία Ολυμπία.

Ο Θοδωρής Ρουμπάνης, έγραψε στο «Έθνος», για την τόλμη του Τσάγκλα[2]: Ο άνθρωπος που το αυγουστιάτικο καταμεσήμερο ξεκρέμασε τη γερμανική σημαία από τον αρχαιολογικό χώρο της Ολυμπίας, κινήθηκε σαν φάντασμα. Δεν έγινε από κανέναν αντιληπτός. Φαίνεται πως αρχαιολόγοι και το λοιπό προσωπικό ξεκουράζονταν μετά το φαγητό, αποκαμωμένοι από τον καύσωνα, συνηθισμένο αυτή την εποχή. Έγιναν αθρόες συλλήψεις και σκληρές ανακρίσεις απ’ όπου δεν βγήκε άκρη. Το περιστατικό προκάλεσε αναστάτωση σε Αθήνα, Πύργο, Ολυμπία.

Ο κατοχικός Νομάρχης Ηλείας έστειλε αναφορά προς το Υπουργείο Εσωτερικών της κυβέρνησης Τσολάκογλου στις 4 Αυγούστου.

Ανέφερε: «Μάρτυν καταθέτοντα συγκεκριμένον τι εύρομεν μέχρι τούδε ένα μόνον, τον αγροφύλακα της κοινότητος, όστις καταθέτει ότι κατά την εν λόγω ώραν (σσ, 1.00 μ.μ.) είδεν εξ αποστάσεως 1.000 περίπου μέτρων δύο άτομα ιστάμενα εγγύς του κοντού, όπου ήτο ανηρτημένη η σημαία, αλλά λόγω της αποστάσεως δεν ανεγνώρισεν αυτά ούτε έδωσε ιδιαιτέραν σημασίαν, διότι εθεώρησε τούτους εκ του συνήθους υπηρετικού ή εργατικού προσωπικού της Σχολής». Ο Νομάρχης δεν αρνείται ότι εκ πρώτης όψεως φαντάζει δύσκολο να αφαιρέθηκε η σημαία τέτοια ώρα, χωρίς ο δράστης να γίνει αντιληπτός.

Αλλά αμέσως παραθέτει τις ιδιαίτερες συνθήκες:

– Το προσωπικό γευμάτιζε σε χώρο όπου η σημαία δεν ήταν ορατή.

– Ο αριθμός των Ελλήνων εργατών είχε περιοριστεί σε 8-10
λόγω της περιορισμένης ανασκαφικής δραστηριότητας.

– Μόλις 15 βήματα από το κοντάρι της σημαίας αρχίζει πυκνό
δάσος, όπου οι δράστες γίνονται αθέατοι.

Θεωρεί ως πιθανούς δράστες κομμουνιστές και μέλη των οικογενειών τους συνελήφθησαν.

Σημειώνει: «Εις το εργατικόν δυναμικόν της Σχολής υπήρχον και τινες κομμουνισταί 3-4, οίτινες λόγω του ότι γίνονται συλλήψεις κομμουνιστών εξ άλλων λόγων εκρύβησαν, αι δε οικογένειαί των κρατούνται εις την Αστυνομίαν ως εξαναγκαστικόν μέσον, όπως παρουσιασθώσιν». Στην έκθεση του Νομάρχη γίνεται λόγος για 20 ομήρους: «Σήμερον μ’ επληροφόρησεν ο ενταύθα συνταγματάρχης διοικητής των Ιταλικών Στρατευμάτων Κατοχής ότι συνέλαβεν και μετέφερεν ενταύθα (σσ., στον Πύργο Ηλείας) 20 κατοίκους Ολυμπίας σκοπών να κρατήσει αυτούς ως ομήρους μέχρις ανακαλύψεως του δράστου της κλοπής της σημαίας».

Ο Γρηγόρης Φαράκος έχει ασχοληθεί με το θέμα στο βιβλίο του «Η μάχη των συμβόλων – Το κατέβασμα της χιτλερικής σημαίας από την Αρχαία Ολυμπία»[3].

Σημειώνει χαρακτηριστικά: «Οι αγωνιστές εκείνοι, απ’ ό,τι ξέρω, διατήρησαν ως τώρα την ανωνυμία τους. Δεν θεώρησαν, όπως και χιλιάδες άλλοι, πως έπραξαν κάτι το εξαιρετικό. Απλώς, ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα του καιρού τους». Άλλοι βετεράνοι της Εθνικής Αντίστασης από τα μέρη της Ολυμπίας, όπως ο Θουκυδίδης Κοσμόπουλος, θεωρούν πιθανότερο οι πατριώτες που υπέστειλαν τη σβάστικα να μη βρίσκονται μεταξύ εκείνων που επέζησαν της ναζιστικής κατοχής. Ιδιαίτερα ενόχλησε τους Γερμανούς ότι το περιστατικό διαδραματίστηκε στον αρχαιολογικό χώρο της Ολυμπίας. Αυτό προκύπτει από την αναφορά που συνέταξε ο Γκίντερ Άλτενμπουργκ, πληρεξούσιος του Ράιχ για την Ελλάδα. Απευθύνεται στον Κουίσλινγκ Τσολάκογλου και εκφράζει τη λύπη του, που όλα έγιναν «εις τον χώρον ανασκαφών της Ολυμπίας, διά τας οποίας ως γνωστόν ο Φύρερ επιδεικνύει εξαιρετικόν ενδιαφέρον».

Η πρώτη τελετή αφής της Ολυμπιακής Φλόγας το 1936

Ιδιαίτερα ενόχλησε τους Γερμανούς ότι το περιστατικό διαδραματίστηκε στον αρχαιολογικό χώρο της Ολυμπίας. Αυτό προκύπτει από την αναφορά που συνέταξε ο Γκίντερ Άλτενμπουργκ, πληρεξούσιος του Ράιχ για την Ελλάδα. Απευθύνεται στον Κουίσλινγκ Τσολάκογλου και εκφράζει τη λύπη του, που όλα έγιναν «εις τον χώρον ανασκαφών της Ολυμπίας, διά τας οποίας ως γνωστόν ο Φύρερ επιδεικνύει εξαιρετικόν ενδιαφέρον».

Οι πρωθιέριες Κούλα Πράτσικα και Αλέκα Κατσέλη

Πράγματι, η ναζιστική προπαγάνδα και ο Χίτλερ προσωπικά είχαν προσπαθήσει να εκμεταλλευθούν στο έπακρον την Ολυμπιακή Ιδέα και τις ανασκαφές στην Αρχαία Ολυμπία. Αυτό φάνηκε ιδιαίτερα στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου, το 1936.

Πηγές:

[1] Εφημερίδα «Πατρίς»

[2] «Έθνος»

[3] Γρηγόρης Φαράκος – «Η μάχη των συμβόλων – Το κατέβασμα της χιτλερικής σημαίας από την Αρχαία Ολυμπία»

Όλη η επικαιρότητα